Morgunblaðið - 29.11.1992, Qupperneq 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ
MAIMNUFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1992
ÞIÓÐLÍFSÞANK ARv7 efnahagur
ogáhugi foreldra ab rába hverjirfá
tónlistarkennslu?
Tónlistarkennsla
STUNDUM heyrir maður fólk tala um að það sé alltof margt
fólk að læra að syngja og í tónlistarnámi yfirleitt. Ég held aftur
á móti að það hafi ekki nærri nógu margt fólk fengið einhvers
konar tónlistarmenntun. Heimur tónlistarinnar ætti að vera öllum
opinn og þá á ég ekki bara við að aUir ættu að geta hlustað á
tónlist heldur hitt að það ætti að kenna öllu fólki nótur og tón-
fræði, rétt eins og öUum í grunnskólum þessa lands er kennt að
þekkja stafina og lesa. Flest allt fólk sem hefur gaman af að
syngja, líður fyrir það að hafa aldrei lært neitt að spila á hljóð-
færi. Auðvitað er hægt að læra þetta þegar fólk er orðið fullorð-
ið, en það kemur ekki í sama stað niður. Börn eru miklu næmari
en fullorðið fólk. Þess vegna er miklu árangursríkara að kenna
nótur og tónfræði meðan fólk er á barnsaldri. Mér finnst að
nótnalestur, tónfræði og annað sem að tónlistarnámi lýtur ætti
að vera skyldufög í skólnum þessa laiids, rétt eins og lestur skrift
og reikningur. Það voru líka erfiðir tímar á íslandi þegar kennsla
í þeim greinum var lögleidd.
□
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
Núna er það undir foreldrunum
komið, efnahag þeirra og
áhugamálum, hvort börn fá tón-
listarkennslu. En hæfileikar barna
eru ekki endilega í samræmi við
þetta tvennt.
Ábyggiléga alast
mjög mörg hæfi-
leikarík börn upp
án þess að kom-
ast nokkum tíma
í þá aðstöðu að
geta lært eitt-
hvað í tónlist fyrr
en þá á fullorð-
insárum, ef best lætur. En þá
hefur næmni þeirra minnkað að
mun og þau hafa að vissu leyti
misst af lestinni. Eflaust hafa
margir snillingar aldrei litið dags-
ins ljós vegna þess að þeir voru
óheppnir með foreldra að þessu
leyti. Ég tel að við myndum slá
margar flugur í einu höggi ef við
ákvæðum að gera tónlistar-
kennslu að skyldufagi. Við mynd-
um í fyrsta lagi ná til allra þeirra
sem hæfileikaríkir em í þessum
efnum og þannig fá jafnvel enn
betra tónlistarfólk til starfa en við
höfum nú. í öðru lagi myndi þá
fólk, sem ekki sinnir neinu sem
lýtur að tónlistarstörfum á full-
orðinsaldri, hafa meira gagn af
tónlist og skilja hana betur en það
gerir ef það hefur ekkert um hana
lært. í þriðja lagi myndi fólk vita
fyrr á lífsleiðinni hvort tónlist
væri eitthvað fyrir það.
Vissulega er gott eitt um það
að segja að fólk leggi fyrir sig
tónlistarnám á fullorðinsaldri,
menntun er aldrei á glæ kastað.
En það myndi óneitanlega stytta
mörgum leið að hafa komist að
því á unga aldri hvaða afstöðu
það hefur til tónlistar. Þar eru
sannarlega margir kallaðir en fáir
útvaldir. Menn verða að fá að
reyna sig til þess að vita fyrir
víst hvorum hópnum þeir tilheyra.
Það þurfa svo margir eiginleikar
að koma saman til þess að veru-
lega góður tónlistarmaður verði
til.
Ef tónlistarkennsla væri skyldu-
fag myndu þeir sem þrá að sinna
tónlist eingöngu strax frá unga
aldri geta sökkt sér í iðkun henn-
ar og þannig náð mun betri
árangri en ella. Hinir sem sann-
reynt hafa að tónlist sé ekki við.
þeirra hæfi, myndu þá ekki eyða
löngum tíma í kvöldskólum á full-
orðinsárum til þess að komast að
þessari niðurstöðu. Þeir væru þá
búnir að afla sér þeirrar þekking-
ar sem börn og unglingar sem
þeir ella beijast við að afla sér í
stopulum frístundum sínum í
miðri lífsbaráttunni.
Að hluta til er þessi mikli söng-
námsáhugi, sem sumir láta sér
jafnvel blöskra, þannig til kominn
að fólk er að reyna að afla sér
almennrar tónlistarmenntunar
sem það fékk ekki að tileinka sér
á þeim aldri sem það er móttæki-
legast. Fyrir utan það einstakl-
ingsbundna gagn sem hver og
einn hefði af breyttri tilhögun í
þessum efnum væri af öðrum
ástæðum ábyggilega ráðlegt að
hlú sem allra mest að tónlist og
söng í okkar kalda landi. Það er
ekki of margt sem hlýjar fólki
innan rifja hér. Við íslendingar
höfum orð fyrir að vera fólk frem-
ur þungt í geði og ekki allra.
Þetta er m.a. þjóðararfur frá ís-
lendingasögunum, þar sem slíkir
eiginleikar eru taldir eftirbreytni-
verðir. Þessi þumbaraskapur þýðir
þó ekki að okkur skorti tilfínning-
ar. Þær eru bara um of bældar
og alltof marga vantar tjáningar-
form sem ekki þarf orð til þess
að nýta sér. Um það vitnar ásókn-
in í hina ýmsu vímugjafa. Ég hef
heyrt marga skýra drykkjuskap
sinn með því að þeir séu svo „lok-
aðir og bældir".
Það er vond þróun að fólk eigi
ekki annars úrkosta en hlusta
bara á aðra en geta ekkert gert
sjálft. Tónlist ætti ekki að vera
fyrir hóp útvalinna, heldur öllum
aðgengileg. Það þarf að búa svo
um hnútana að allir geti lært
undirstöðuatriði í tónlist og vel
það. Þannig fáum við betra tón-
listarfólk til starfa og skilnings-
ríkari og kannski hjartahlýrri
áheyrendur. Þá myndi fjölga mjög
í þeim hópi fólks sem hæft er til
þess að nota tónlist sem sitt tján-
ingarform í gleði jafnt sem sorg.
Það gæti skilað sér í betra þjóðfé-
lagi, þar sem minni þörf væri á
vímuefnum. Allir verða að eiga
sér útveg þegar hart er í heimi,
í veraldlegum sem andlegum
skilningi.
STEINAR WAAGE
SKOVERSLUN
Verð kr. 4.995,-
Stærðir: 40-46.
Litur: Svartur, brúnn.
Ath.: Grófur
göngusóli.
Teg.:
69902.
6.995,-
Stærðir: 40-46.
Litun Svartur,
brúnn.
Teg.: 61301.
Verð kr. 4.995,-
Stærðir: 40-46.
Lttur: Svartur, dökkbrúnn
og natur-brúnn.
Ath.: Grófur göngusóli.
Teg.: 61309.
Póstsendum samdægurs. 5% staðgreiðsluafsláttur
Domus Medica,
Egilsgötu 3,
sími 18519
Kringlunni,
Kringlunni 8-12,
sími 689212
Toppskórinn,
Veltusundi,
sími 21212.
LÆKNISFRÆÐI/7é^//r Clinton til
hendinni? _
Heilsumúlin
vestrn
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA hér í Bandaríkjunum getur verið með af-
brigðum góð en heilbrigðiskerfið hjá okkur er í skelfilegum ólestri
og þarfnast gagngerðra breytinga.
Eitthvað á þessa leið var komist
að orði í ritstjómargrein Jnma
hálfum mánuði fyrir forsetakosning-
ar um daginn, en Jama er vikublað
bandaríska læknafélagsins. Nokkru
áður höfðu birst í
öðru víðlesnu
læknisfræðiriti
skoðanir alvöru-
frambj óðendann a
beggja á heilbrigð-
iskerfmu og hug-
myndir þeirra til
bóta, það sem hér
fer á eftir er hent
á lofti úr málflutningi forsetans til-
vonandi.
Kerfi bandarísku heilbrigðisþjón-
ustunnar hefur burði til að veita öll-
um landsmönnum bestu þjónustu í
heimi. En eins og það er nú fjár-
magnað og rekið er tvennt sem bját-
ar á: Kostnaðarhítin gleypir æ meira
ár frá ári og almenningur getur
ekki treyst því að hann verði þjón-
ustunnar aðnjótandi þegar hann
þarf hennar með. Þetta má ekki svo
til ganga í íjögur ár enn. Þrátt fyrir
allan fjárausturinn hefur hvergi
nærri tekist að tryggja öllum lands-
ins bömum lágmarksþjónustu i
þessu efni; árið 1990 vom 35 milljón-
eftir Þórarin
Guðnason
ir manna ótryggðar. Og meira af
vondum fréttum sem sýna og sanna
hve mikill hluti þjóðarinnr býr við
fallvaltar sjúkratryggingar. Á síð-
asta áratug liðu svo 28 mánuðir að
fjórðungur landsmanna var án
trygginga um skamman eða langan
tíma. Þegar vinnuveitandi greiðir
minna til trygginga en honum ber
eða jafnvel ekki neitt og eins ef
tryggingafélag dregur úr framlagi
sínu vegna þeirra sem veikastir eru
geta fjölskyldur með engu móti
treyst því að þær séu tryggðar þeg-
ar mest á ríður.
Það sem gera þarf er að breyta
tryggingakerfinu að vel athuguðu
máli á þann veg að hver fjölskylda
í landinu eigi kost á sjúkratryggingu
sem hún ræður við og veitir henni
aðgang að góðri heilsugæslu. Jafn-
framt verður að hafa hemil á þeim
kostnaði sem að öllu óbreyttu mun
enn vaxa eins og eftirfarandi dæmi
bendir til: Árið 1980 tóku heilbrigð-
ismálin til sín um 9 prósent af þjóð-
arframleiðslu, nú rúmum áratug síð-
ar 13 prósent og þau yrðu ekki færri'
en 16 um aldamót.
Og frambjóðandinn hélt áfram:
Við ætlum að setja á stofn Heilbrigð-
isráð þjóðarinnar og þar munu eiga
SIÐT'RÆÐI/Hvemig starfar
límmibavél hugans?
FORDÓMAR
VIÐ HÖFUM öll fordóma, til að sigrast á þeim verðum við að kanna
hug okkar og rannsaka hvernig hann starfar. Þegar við skynjum
skipum við npplifun okkar ósjálfrátt í eitthvert hugarherbergi. Upplýs-
ingar eru í herberginu og við þykjumst skilja um hvað upplifun okk-
ar er, eftir að hafa „lesið“ þær. Spurningin er þessi: Eru skynjunardóm-
ar hugans réttir?
Það er skýjakljúfur í sérhveijum
mannshuga. Óteljandi íbúðir
eru í honum. Ef íbúð er opnuð
streyma fram myndir, hljóð, snert-
ing, lykt, bragð og hugmyndir.
Mannshugurínn
hefur nefnilega til-
hneigingu til að
vísa nýjum upplif-
unum okkar til
sætis í þeirri íbúð
sem hann telur að
hún sé best geymd
í. Þegar við
göngum t.a.m. inn
eftir Gunnar
Hersvein
á veitingastað opnar hugurinn íbúð
skýjakljúfsins sem varðveitir upplýs-
ingar um veitingahús. Fram streyma
„þekkingarmolar" um hvað geti átt
sér stað í veitingahúsi og hvernig
hegðun sé viðeigandi. Ef eitthvað
óvenjulegt gerist á veitingastaðnum,
t.a.m. að maður dragi fram spegil
og skæri og fari að klippa hár sitt
og skegg, ályktum við að viðkom-
andi sé klikkaður. Hugur okkar
geymir nefnilega engar upplýsingar
um þvílíka hegðun né heldur getur
hún talist í samræmi við líklega
hegðun á veitingahúsi.
I sérhverri íbúð skýjakljúfsins eru
mörg herbergi og í hveiju þeirra eru
hugmyndir eiganda hugarbygging-
arinnar um hópa. Á einni hurð stend-
ur „Englendingar" og inni fyrir eru
skjöl um að Englendingar séu
íhaldssamir og snobbaðir monthanar
sem telji að England sé mesta heims-
veldi veraldarinnar. Einnig geta ver-
ið pappírar sem sýna að Englending-
ar séu hjálpsamir, eða eitthvað í
þeim dúr. Þegar við hittum Englend-
ing opnast dyrnar að þessu herbergi
og það hefur áhrif á skynjun okkar
og dóm um hann. Herbergið geymir
því for-dóma okkar um Englendinga.
Hugarherbergi fordómanna eru
óendanlega mörg. Bak við kviklæst-
ar herbergisdyr eru t.a.m. fordóma-
rík svör við eftirfarandi spurningum:
Hvemig em karlmenn? Hvernig eru
konur? Hvernig eru svertingjar,
hommar, Danir, Þjóðverjar. Og
hvernig em frímúrarar? Einstakling-
ur sem við kynnumst og tilheyrir
einhveijum hópi verður síðan fyrir
þessum fordómum okkar.
Ástæðan fyrir þessum for-dómum
hugans felst sennilega í því að við
emm ævinlega stödd í einhveijum
aðstæðum og þurfum oft að vera
snögg að bregðast við skynáreitum
umhverfisins. Hér er því um „hjálp“
hugans að ræða til að auðvelda okk-
ur að draga ályktanir og bregðast
við. En gallinn á þessari hugarstarf-
semi er skelfilegur og e.t.v. rót illsk-
unnar í heiminum. Fordómar eru
nefnilega áhrifamikill þáttur í mann-
legum samskiptum. Ef hvítur maður
er t.a.m. með fordóma gagnvart
svörtum em ákveðnar líkur á því
að svertinginn skynji óvild hans í
sinn garð. Það er ekki óeðlilegt að
hann sýni óvild á móti, en þau við-
brögð gera ekkert annað en að
styrkja fordóma hvíta mannsins
gagnvart svertingjum. Hér er því