Morgunblaðið - 29.11.1992, Side 28

28 B
MORGUNBLAÐIÐ VELVAKANDI SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1992
Til hamingju. Þið eruð ein-
ustu „fjölskyldumeðlimim-
ir“ sem ekki hafa skilið ...
HÖGNI HKEKKVÍSI
BRÉF HL BLAÐSENS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Um örnefni á Öxnadalsheiði
Frá Jóni Kr. Ingólfssyni:
OFT hefur mig langað til að leið-
rétta allar þær vitleysur sem ég
hefí séð og heyrt á undanförnum
árum um ömefni á Öxnadalsheiði.
Bréf Benedikts Gunnarssonar, sem
birtist í Morgunblaðinu 29. október,
átti að vera leiðrétting á frétt í blaði
á Norðurlandi um að nýhafnar væru
vegaframkvæmdir í Giljareitum á
vestanverðri Öxnadalsheiði og taldi
hann að þar væri farið rangt með
örnefni. En þar sem „leiðrétting"
hans var röng fannst mér mælirinn
fullur og ákvað ég því að stinga
niður penna.
Fyrst er til að taka að á Öxnadals-
heiði hefur aldrei verið nema einn
Giljareitur. Ekki veit ég hver fann
upp á því að hafa orðið í fleirtölu
en það er ekki Benedikt Gunnars-
son. En sá ömefnaruglingur sem
kemur síðan fram í grein hans tel
ég fáséðan og skal nú reynt að leið-
rétta hann.
Sé farið yfír heiðina frá austri til
vesturs frá sýslumörkum Skaga-
íjarðar og Eyjafjarðarsýslu heitir
þar fyrst Gijótá. Þar sem nýjasti
vegarkaflinn byxjar vestan Grjótár-
eyrar liggur vegurinn eftir Hleið-
aráreyram, sem Benedikt tilgreinir
réttilega, neðan við svokallaðar Sel-
grandir vestur að Klifí. Giljareitur
byijar síðan þar sem Klifínu lýkur.
í honum eru fjögur nafngreind gil
sem heit'a Reitagil, Austara-Hlein-
argil, Vestara-Hleinargil og Dag-
dvelja vestast. Skammt vestan
Dagdvelju beygir Heiðaráin til suð-
urs þar sem hún fellur f Króká og
heitir áin Króká allt til þess að hún
fellur í Norðurá. Skógarhlíðin er
síðan kaflinn frá Dagdvelju að Heið-
arsporði eða Heiðarrana. Liggur
vegurinn þar niður að Norðurá og
endar þar heiðin Skagafjarðarmeg-
in.
Nýi vegarkaflinn nær skammt
vestur í Giljareitinn vestur fyrir
Reitagil, sem í daglegu tali er kallað
Reiðgil en það er rangt.
Mér fínnst að þeir sem setja ofan
í við aðra fyrir ragl á ömefnum
ættu að kynna sér hlutina betur en
Benedikt gerði í þetta skipti. Ég get
aftur á móti verið sammála honum
um ónákvæman fréttaflutning fjöl-
miðla þegar verið er að staðsetja
atburði sem sagt er frá. Mætti þar
nefna mörg dæmi en ég læt nægja
að nefna tvö.
Fyrir einu til tveimur árum var
frá því sagt að bifreið hefði Kastast
Frá RonaldM. Kristjánssyni:
Náttúran er sístritandi. Náttúran
er sífellt að endumýja sig og bæta.
Við lítum sorgaraugum á dauðann,
en dauðinn er aðeins upphaf nýs
lífs. Án dauða væri ekkert líf. Við
lítum hörmungaraugum á náttúru-
hamfarir, en náttúrahamfarir eru
aðeins hamskipti náttúrunnar. End-
umýjun, endursköpun eða endur-
fæðing. Hið gamla víkur úr vegi
fyrir hinu nýja. Fæðingin ryður
burtu ellinni. Dauðinn víkur fyrir
lífinu. Lögmál eilífrar hringrásar að
verki. Sólin er orku- og lífgjafi. Án
sólarinnar væri ekkert líf á þessari
jörð. Og meðan myrkrið grúfir yfír
tilveranni, stritar náttúran. Þá fara
lífverar næturinnar á stjá, starfa
og strita, til að náttúran geti vakn-
að endumærð í dagrenningu eilífrar
framþróunar, líkt og maðurinn eftir
væran blund. Jafnvel maðurinn
stritar sofandi. Meira að segja hið
dauða, sem virðist hreyfingarlaust,
stritar og lýtur lögmáli umbreyting-
arinnar, til að viðhalda sköpuninni.
Án dauðans væri ekkert líf! Mannin-
um er ekkert ómögulegt. Allt er
út af veginum skammt vestan Gijót-
ár og lent á hvolfi í Norðurá. Þar
átti að sjálfsögðu að vera Heiðará.
Fyrir skömmu kom fram í fréttum
að maður hefði hrapað í svonefndri
Trippaskál. Hún er í fjallinu milli
Öxnadalsheiðar og Hörgárdalsheið-
ar, Hörgárdalsheiðarmegin. Tiltölu-
lega stutt ganga er frá Gijótárbrú
norður í Trippaskál. í fréttinni var
hins vegar Trippaskál sögð í Silfra-
staðafjalli, sem er 10 km vestar í
Norðurárdal.
JÓN KR. INGÓLFSSON,
Bárustíg 2, Sauðárkróki.
manninum leyfílegt, en ekki endi-
Iega Guði þóknanlegt. Því verður
æðsta dýr merkurinnar, maðurinn,
að sýna varúð, lipurð og tillitsemi
gagnvart náttúranni. Öllu er af-
mörkuð stund og meira að segja
mun alheimurinn, í fyllingu tímans,
líða undir lok, eingöngu til að upp-
fylla lögmál hinnar eilífu hringrás-
ar. Það er ekki í hendi mannsins,
að sitja á strák sínum, og flýta fyr-
ir eyðingunni. Berum því virðingu
fyrir öllu er lífsanda dregur og strit-
ar undir sólinni. Því sú stund kem-
ur, að maðurinn í efninu, eins og
við þekkjum það, fær að bergja á
kaleik dauðans. Dauðinn er ekki
sorglegur, heldur liður í þróuninni
til æðra lífs. Náttúran er sístrit-
andi. Náttúran er sífellt að end-
urnýja sig og bæta. Lögmál eilífrar
hringrásar stöðugt að verki. Maður-
inn er aðeins nauðsynlegur þáttur
í gangverki sköpunarinnar, til að
uppfylla þetta lögmál og þegar því
takmarki er náð, kemur „sköpunar-
mátturinn" með nýjan himinn og
nýja jörð.
RONALD M. KRISTJÁNSSON
Reynimel 47, Reykjavík.
Náttúran
Víkveiji skrifar
Ekki fer á milli mála, þótt oft
gleymist þeim er ganga heilir
til skógar, að ekkert er einstakling-
um, mér og þér, dýrmætara en
heilsan, heilbrigði til sálar og lík-
ama. En oft er það svo með þessi
mestu verðmæti einstaklings og
þjóðar að enginn veit hvað átt hef-
ur fyrr en misst hefur.
Víkveiji gerir sér ljósa grein fyr-
ir því að enginn ræður alfarið
heilsufari sínu. Enginn ræður erfð-
um (eigin foreldram) sem miklu
ráða í þessu efni. Enginn ræður inn
í hvers konar aðstæður eða samfé-
lag hann fæðist, en það kann að
skipta sköpum um andlegt og lík-
amlegt heilsufar einstaklings hvort
hann fæðist inn í vanþróað þriðja
heims samfélag eða háþróuð vel-
ferðarþjóðfélög Vesturlanda.
Sérhver einstaklingur hefur þó
ríkuleg áhrif á eigið heilbrigði með
lífsmáta sínum, mataræði, líkams-
rækt og síðast en ekki sízt með
viðhorfum sínum, jákvæðum eða
neikvæðum, til lífsins, náungans,
samfélagsins og umhverfisins.
xxx
að gleymist og oftlega, ekki
sízt offöram í hagræðingu og
sparnaði, sem þó ástunda mikilvæg-
ar dyggðir, að jafnan vantar mikil-
vægar færslur í tekjudálk útgjalda-
freks heilbrigðiskerfís.
Þar er ekki færð til tekna lengd
starfsævi einstaklinganna, ekki
færri fjarvistardagar frá vinnu
vegna veikinda eða sú verðmæta-
sköpun sem í kjölfar fylgir fyrir
samfélagið. Og að sjálfsögðu ekki
bætt líðan tugþúsunda landsmanna
sem sótt hafa og sækja bata á
margs konar sjúkleika, að hluta til
eða að fullu, til þessa viðamikla
kerfís.
Það er að sjálfsögðu af hinu góða,
ekki sízt á tímum þjóðareyðslu langt
umfram þjóðartekjur og hrikalegs
ríkissjóðshalla, að beita sterku út-
gjaldaaðhaldi í heilbrigðiskerfinu
sem annars staðar í samfélaginu.
Það hefur og sitt hvað áunnizt í
hagræðingu í heilbrigðiskerfínu og
sjálfsagt má þar enn betur gera.
En vit verður að stýra striti í þess-
um efnum. Þær öfgar mega ekki
ráða stefnumörkun í þessum efnum
sem kunningi Víkveija felldi í þessi
slagorð: smækkum sjúkrahúsin,
stækkum kirkjúgarðana!
xxx
Skoðum lítillega einn þungar-
vigtarþátt í heilbrigðiskerfinu,
gigtsjúkdóma. Víkveiji sá það í
greinargerð með tillögu til þings-
ályktunar um rannsóknar-, for-
varna- og fræðslustörf um gigtsjúk-
dóma, að fimmti hver íslendingur
fái gigt einhvem tíma á lífsferli
sínum. Beinn og óbeinn kostnaður
samfélagsins vegna þessara sjúk-
dóma er mjög mikill og margvísleg-
ur. Hann segir m.a. til sín í sjúkra-
húss- og heilsugæzlukostnaði,
kostnaði vegna læknishjálpar sér-
fræðinga, sjúkra- og iðjuþjálfunar,
hjálpartækja, lyfja, sjúkradagpen-
inga, endurhæfíngar, vinnutaps og
örorkubóta.
„Giskað hefur verið á,“ segir í
greinargerð, „að hægt væri að
spara þjóðfélaginu allt að 10 mill-
jarða króna árlega ef unnt væri að
koma í veg fyrir gigt. Bandarískir
arðsemisútreikningar hafa leitt í
ljós að hver króna til gigtarlækn-
inga skilar sér fertugfalt til baka.
Auknar rannsónir ættu því að vera
þjóðhagslega hagkvæmar. Sama
gildir um forvarna og fræðslustarf.“
Að sögn sérfræðinga nýtur ís-
land nokkurrar sérstöðu sem gerir
rannsóknir á gigtsjúkdómum auð-
veldari hér en víða erlendis. „Kemur
það til hversu fámenn þjóðin er en
það m.a auðveldar faraldurs- og
erfðafræðilegar rannsóknir, svo og
nálægð og náin samvinna vissra
sérgreina læknisfræðinnar ... Þá
era ættartölur góðar og almennur
ættfræðiáhugi ríkjandi, svo og
skilningur á nauðsyn Iæknisfræði-
legra rannsókna. Er því brýnt að
gerðar verði tillögur um eflingu
rannsókna á þessu sviði, enda kosta
gigtsjúkdómar þjóðfélagið ómælt fé
og sjúklinga miklar og varanlegar
þjáningar.“
Víkveiji gerir þessi orð að sínum.