Morgunblaðið - 01.12.1992, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Endi bundinn á
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÓMAR FRIÐRIKSSON
22. flokksþing Framsóknarflokksins
Djúpstæðum ágreinii
EES vísað til þingflol
fiskveiðideilur
Löngum og erfíðum samn-
ingaviðræðum íslendinga
og Evrópubandalagsins um
sjávarútvegsmál er lokið. Niður-
staðan er samstarfssamningur
um fískveiðmál í samræmi við
það samkomulag, sem gert var
í Óporto í Portúgal í maí í
tengslum við samninginn um
Evrópska efnahagssvæðið.
Helsta efnisatriði ramma-
samkomulagsins er gagnkvæm
skipti á veiðiheimildum; fá ís-
lendingar 30 þúsund tonna
loðnukvóta í grænlenskri lög-
sögu, en EB 3.000 tonna karfa-
kvóta í íslenskri lögsögu. Er
hlutur íslands metinn sem 20%
verðmætari en hlutur Evrópu-
bandalagsins.
Þorsteinn Pálsson, sjávarút-
vegsráðherra, segir í Morgun-
blaðinu á laugardag, að hann
telji þessa niðurstöðu vera mjög
góða. Allar ýtrustu kröfur, utan
ein, hafi náðst fram og þar hafí
verið gerð málamiðlun. Hann
sagðist telja, að með samningn-
um væri fullkomlega tryggt, að
skip Evrópubandalagsins
myndu ekki veiða aðrar tegund-
ir en karfa á íslandsmiðum. „Ég
tel að þetta sé mjög góð niður-
staða. Ég man ekki eftir því í
nokkrum samningum að annar
aðilinn hafí haft allt sitt fram,“
segir sjávarútvegsráðherra.
Samkomulagið, sem undirrit-
að var í Brussel á föstudag, er
um margt sögulegt. Með_ því er
lokið langvinnum deilum íslands
og EB um sjávarútvegsmál, sem
segja má að hafí staðið í tutt-
ugu ár, eða allt frá því að frí-
verslunarsamningur Islands og
EB var undirritaður árið 1972.
í hinni svokölluðu bókun 6
þess samkomulags, sem tók
gildi 1. júlí 1976, var kveðið á
um sérstakar tollaívilnanir fyrir
íslenskar sjávarafurðir við inn-
flutning til EB. Fyrirvari var
af hálfu EB í bókuninni, þess
efnis, að bandalagið áskildi sér
rétt til að láta hana ekki koma
til framkvæmda nema fyndist
„viðunandi lausn fyrir aðildar-
ríki Efnahagsbandalagsins og
íslands á efnahagserfíðleikum
sem leiðir af ráðstöfunum ís-
lands varðandi fískveiðirétt-
indi“.
Fulltrúar EB féllust á það
árið 1976 að láta bókun 6 koma
til framkvæmda enda höfðu
samningar náðst við Breta 1.
júní það ár, mánuði áður en
bókunin átti að taka gildi, sem
bundu enda á fískveiðideilur
þjóðanna. Það var hins vegar
skýrt tekið fram af hálfu banda-
lagsins, að einungis hefði feng-
ist viðunandi lausn varðandi
fískveiðimál „eins og á stendur“
og að varanlegri lausn yrði að
fínnast.
Strax eftir gildistöku bókun-
ar 6 fór EB að krefjast samn-
ingaviðræðna. Hófust slíkar við-
ræður þegar í júlí 1976 og má
segja að þær hafí staðið með
hléum síðan. Hefur það lengi
verið krafa bandalagsins í við-
ræðunum, að fiskveiðiheimildir
kæmu í stað tollaívilnana. Komu
slíkar kröfur ekki síst upp í
tengslum við aðlögun Spánveija
og Portúgala, að skuldbinding-
um bandalagsins, þegar þau ríki
gerðust aðilar að EB á fyrri
hluta síðasta áratugar.
í því samkomulagi, sem nú
hefur verið gert um fiskveiðar,
hefur það sjónarmið íslendinga,
að ekki komi til greina að semja
um fiskveiðiheimildir í stað
tollaívilnana, orðið ofan á. í
staðinn hefur verið samið um
gagnkvæm skipti á veiðiheim-
ildum. Sú eina krafa íslendinga,
sem sjávarútvegsráðherra vitn-
aði til, er ekki náði fram að
ganga, var krafan um að jafn-
ræði bæri að gilda varðandi
veiddan afla. Ef fslendingar
næðu ekki að veiða upp í heim-
ildir sínar myndi kvóti EB
skerðast að sama skapi.
Málamiðlunin, sem náðist
varðandi þessa kröfu er að verði
einhverjar breytingar á þeim
forsendum, sem aflaheimildir
samkomulagsins eru miðaðar
við, s.s. vegna ófyrirséðra líf-
fræðilegra aðstæðna eða veiði-
leysis, geti sá aðili, sem telur á
sig hallað, óskað eftir viðræðum
um framkvæmd samningsins.
Þessi niðurstaða samninga-
viðræðnanna er góð fyrir okkur
fslendinga. Við höfum náð
gagnkvæmum samningi sem
tryggir sanngjörn skipti. Það
er búið að leysa tveggja áratuga
gamlan hnút í samskiptum Is-
lands við Evrópubandalagið á
viðunandi hátt og mun það von-
andi verða til að bæta samskipt-
in við þetta volduga ríkjabanda-
lag í framtíðinni.
Samningurinn um fiskveiði-
mál var síðasta óvissuatriðið í
tengslum við aðild íslands að
hinu Evrópska efnahagssvæði.
Nú þegar þessari hindrun hefur
verið rutt úr vegi ætti ekkert
að vera því til fyrirstöðu, að
Alþingi samþykki loks samning-
inn um EES og fylgifrumvörp
hans.
KLOFNINGUR er meðal fram-
sóknarmanna gagnvart samn-
ingnum um Evrópskt efnahags-
svæði og Framsóknarflokkurinn
tekur ekki efnislega afstöðu til
samningsins. Þetta kom ljóslega
fram á flokksþinginu um helg-
ina og er merkasta niðurstaða
þess. Fremur loðið málamiðlun-
arorðalag í stjórnmálaályktun,
ályktun um utanríkismál og at-
vinnumálaályktun sem á endan-
um voru samþykktar mótat-
kvæðalaust á þinginu, skýrir
ekki efnislega afstöðu flokksins
til samningsins. Þess í stað náð-
ist samkomulag milli deiluaðila
um að setja vafa um stjórnar-
skrárgildi samningsins á oddinn
í stjórnmálaályktun þingsins en
vísa því síðan til þingflokks að
leysa endanlega úr málinu en í
raun eru þingmennirnir sjálfir
á öndverðum meiði gagnvart
EES. Sé hægt að tala um að
tvær fylkingar hafi tekist á í
þessu máli hefur þó hvorug
þeirra borið hreinan sigur úr
bítum eftir átök helgarinnar að
mati þingfulltrúa sem talað var
við.
Stuðningsmenn samningsins
virðast á þeirri skoðun að skilaboð
þingsins séu full neikvæð í garð
samningsins en flokkurinn komist
þó undan því að taka pólitíska
ábyrgð á að hafa afneitað með öllu
samstarfi við Evrópuþjóðir innan
EES. Ýmsir andstæðingar samn-
ingsins telja hins vegar að flokks-
þinginu hafí í það minnsta tekist
að koma í veg fyrir að þingmenn
greiði samningnum atkvæði sitt á
Alþingi enda þótt þeim verði í
sjálfsvald sett hvort þeir greiði at-
kvæði á móti eða sitji hjá.
Ályktunartillaga Steingríms
Hermannssonar sem lögð var fyrir
þingið um að samningurinn brjóti
í bága við stjómarskrá og því sé
ekki unnt að samþykkja aðild ís-
lands að EES var breytt í meðför-
um stjómmálanefndar þannig að í
stað staðhæfíngar um að samning-
urinn brjóti ákvæði stjómarskrár
er því lýst yfír að vafasamt sé að
valdframsal í honum standist
stjómarskrá, túlka beri vafa henni
í hag og því sé nauðsynlegt að
breyting verði gerð á stjórnar-
skránni áður en unnt væri að sam-
þykkja aðild íslands að EES.
Halldór Ásgrímsson varaformað-
ur er sagður hafa tekið talsverða
áhættu þegar hann lýsti stuðningi
sínum við þau tækifæri sem EES-
samningurinn hefði upp á að bjóða
og að hann myndi aldrei leggjast
gegn málinu. Hann kvað þó aldrei
uppúr með það á þinginu hvaða
afstöðu hann ætlar að taka þegar
samningurinn kemur til atkvæða-
greiðslu og vísar til þess að málið
verði á endanum gert upp innan
þingflokksins.
Skipulag Framsóknarflokksins
er með þeim hætti að þingflokkur-
inn tekur yfírleitt endanlegar
ákvarðanir í einstökum málum. Lög
flokksins segja aðeins að flokks-
þing ákveði meginstefnur flokksins
í landsmálum en að þingflokkur og
landsstjórn ákveði afstöðu flokks-
ins í málum.
Óviðbúnir átökum
Þingfulltrúar virtust margir
hveijir ekki viðbúnir því að þurfa
að takast á við djúpstæðan ágrein-
ing um EES þegar í ljós kom strax
við upphaf umræðna á föstudag, í
kastljósi fréttamanna og beinni
sjónvarpsútsendingu, að forystu-
menn flokksins greindi á um málið.
Myndaðist talsverð spenna á þing-
inu og að sögn heimildarmanna
braust hún síðan út í hörðum um-
ræðum í stjórnmálanefnd sem kom
saman síðdegis til að bræða saman
lokaályktun þingsins.
Steingrímur lýsti því yfír í yfir-
Iitsræðu sinni að samningurinn
stæðist ekki ákvæði stjórnarskrár
og því bæri þinginu að hafna hon-
um. í máli Bjama Einarssonar og
Páls Péturssonar kom fram einörð
andstaða við samninginn en þing-
mennirnir Valgerður Sverrisdóttir
og Jóhannes Geir Sigurgeirsson
voru mun jákvæðari gagnvart EES.
Ræða Halldórs Ásgrímssonar vakti
svo enn meiri athygli þar sem hann
rakti ýmsa kosti samningsins og
sagði Islendinga verða að nýta sér
þá möguleika sem sköpuðust með
EES.
Átökin við upphaf flokksþingsins
birtust ekki aðeins í ræðum þing-
fulltrúa heldur stönguðust yfírlýs-
ingar í ályktunardrögum sem lögð
voru fyrir þingið algerlega á. Sam-
hliða tillögu um stjórnmálaályktun,
þar sem samningnum var hafnað,
voru Iögð fram drög að ályktun um
atvinnumál frá einum málefnahópi
þar sem m.a. mátti finna eftirfar-
andi setningar: „íslenskir atvinnu-
vegir verða að eiga greiðan aðgang
að helstu mörkuðum heims og eru
samningar um EES og GATT mik-
ilvægir í því sambandi. “ „Atvinnu-
lífið þarf með stuðningi ríkisvalds-
ins að gera sérstaka áætlun um
efiingu rannsókna ogþróunar, m.a.
með auknu samstarfi innan ramma
samningsins um EES, sem gefur
ýmsa möguleika á því sviði." Þá
lagði Bjami Einarsson fram sér-
staka tillögu um utanríkismál þar
sem EES-samningnum er alfarið
hafnað.
Spenna í stjórnmálanefnd
Milli 20 og 30 þingfulltrúar tóku
þátt í umræðum stjórnmálanefndar
sem fékk ályktunardrög Steingríms
til meðhöndlunar síðdegis á föstu-
dag. Samkvæmt upglýsingum mín-
um voru Halldór Ásgrímsson og
Bolli Héðinsson hagfræðingur
fremstir í flokki þeirra sem töluðu
hvað harðast gegn því í nefndinni
að flokkurinn hafnaði EES en
Bjarni Einarsson og Páll Pétursson
lýstu algerri andstöðu sinni. Stein-
grímur Hermannsson stýrði um-
ræðunum í nefndinni og varð á
endanum fundin sú lausn að setja
5-7 manna hóp undir forystu Jóns
Sveinssonar og Valdimars Valdi-
marssonar í að ganga frá sam-
komulagi um málið. Lá það í megin-
dráttum fyrir á föstudagskvöld en