Morgunblaðið - 12.12.1992, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1992
Kreppa kjarksins
eftir Friðrik
Daníelsson
Að undanfömu hefur maður
gengið undir manns hönd að sann-
færa íslendinga um að skollin sé á
hin hatrammasta kreppa og að at-
vinnulíf landsins sé búið að vera.
Fréttir hljóða uppá aflasamdrátt,
gjaldþrot stórra atvinnufyrirtækja,
vaxandi atvinnuleysi og aukna
glæpi. Ríkisstjóm og vinnumarkaðs-
samböndin leggja nótt við dag að
móta efnahagsaðgerðir sem mættu
bjarga því sem bjargað verður.
Mynduð kreppa
En sannleikurinn er hinsvegar sá,
að þó samdráttur sé víða tilfínn-
anlegur, er hér engin kreppa og
geta landsmenri vel við unað miðað
við mörg nágrannalönd þar sem allt
er á niðurleið, atvinnuleysi komið
yfir 10% og vaxandi, stórfyrirtækin
loka einni verksmiðju af annarri
o.s.frv. Atvinnuleysið hér er eitt hið
minnsta sem þekkist í Evrópu.
Sjaldan hefur verið flutt á land eins
mikið magn af físki (þó verðmætið
hafi verið meira áður). Stjórnmála-
mönnum okkar, sem fáir hafa haft
trú á, hefur meira að segja tekist
að ná tökum á lykilþáttum efna-
hagslífsins, svo sem verðbólgunni,
og er með vissum árangri verið að
stinga á hinum kýlunum, þar má
nefna fyrst og fremst fimbuleyðslu
ríkisins. Og vöruskiptajöfnuðurinn
við útlönd hefur upp á síðkastið
verið hagstæðari en oft áður.
Vissulega er samdrátttur á mörg-
um sviðum atvinnulífsins, því er
ekki að neita. En sá kreppuhugs-
unarháttur sem lagst hefur yfír land
og þjóð er miklu meiri en sem svar-
ar samdrætti efnahagslífsins. Það
er kjarkur íslendinga til að lifa sjálf-
stæðu menningarlífi af eigin hugsun
og verkum, sem kominn er í kreppu:
Kreppu kjarksins.
Örþrifaráð
Og nú er svo komið að menn eru
famir að hugsa til örþrifaráða til
þess að bjarga landsins hag og þjóð-
ar. Ýmsir halda að okkar hag sé
best borgið með að láta stjóm eigin
mála sem mest af hendi til ein-
hverra bandalaga af því að við get-
um hvorki stjómað eigin málefnum
né höfum bolmagn til þess að lifa
'sómasamlegu lífi af kostum eigin
lands og miða.
Og nú þegar hin Norðurlöndin,
eftir áratuga sukk ríkisbáknsins og
uppeldis tveggja kynslóða styrk-
þega, sem hvorki kunna né vilja
bjarga sér sjálfir, flýja hvert á fæt-
ur öðm í faðm Evrópubandalagsins,
heyrast hér raddir um að íslending-
ar ættu að ganga í Evrópubandalag-
ið. Umræðumar um EES-málið hafa
líka borið keim af þessum örþrifar-
áðahugsunarhætti og gæti illa farið
ef emnn gæta sín ekki. Þó að EES-
samningurinn hafí ýmsa kosti í för
Fríðrik Daníelsson
með sér gæti hann rústað miklum
hluta atvinnulífsins og fengið okkur
evrópskt atvinnuleysisstig auk gíf-
urlegs reglugerðarfargans og skrif-
stofukostnaðar.
Líf og störf
Rósu Ingólfsdóttur
Eftir Jónínu Leósdóttur.
Rósa Ingólfsdóttir er orðin
þjóðsaga í lifanda lífi. Hún hef-
ur haft kjark til þess að segja
skoðanir sínar á mönnum og
málefnum hispurslaust og oft
hefur hún valdið bæði úlfaþyt
og pilsaþyt fyrir bragðið. í
bókinni, þar sem Rósa segir frá
óvenjulegu lífshlaupi sínu,
dregur hún ekkert undan. Hún
fjallar um feril sinn sem leik-
kona, söngkona, myndlistar-
maður og sjónvarpskona.
Harmur/ ást og erfið lífsbar-
átta koma einnig við sögu
svo og samferðarmenn sem
Rósa segir álit sitt á án þess
að draga nokkuð undan. Og
álit sitt lætur Rósa óhikað í
Ijós, hvort heldur er á kyn-
lífi og körlum, konum og
kökum, kommum og
krötum, læknum og lyfj-
um. Umfram allt; Rósa
Ingólfsdóttir kemur til
dyranna eins og hún er
klædd!
Góð bók
frá Fróða
IRÓDI
BÓKA & BI AÐAÚTGÁFA
„Vissulega er samdrátt-
ur á mörgum sviðum
atvinnulífsins, því er
ekki að neita. En sá
kreppuhugsunarháttur
sem lagst hefur yfir
land og þjóð er miklu
meiri en sem svarar
samdrætti efnahags-
lífsins. Það er kjarkur
Islendinga, til að lifa
sjálfstæðu menningar-
lífi af eigin hugsun og
verkum, sem kominn er
í kreppu: Kreppu
kjarksins.“
Keyrir um þverbak
Og nú hefur keyrt um þverbak:
Með borgarstjóm Reykjavíkur í
broddi fylkingar ætla menn nú að
selja fallvatnsorkuna, sem veita á
bömum okkar og bamabömum at-
vinnu, beint úr landi gegnum sæ-
streng til Evrópu. Hafa menn í
hyggju að athuga með sölu 1.000
megawatta fyrst, en hugur margra
stendur til 200 MW. Þetta er obbinn
af öllu virkjanlegu vatnsafli á ís-
landi. Vonast einhverjir til að fá
tekjur upp á svo sem 40 milljarða
útúr þessum 2000 MW, sem er
kannski helmingur af því sem bara
sjávarútvegurinn gefur okkur þegar
í dag. Reykjavíkurborg telur sig fá
ein þrjúhundruð verksmiðjustörf út
úr dæminu, þó aðeins í vissan tíma.
Sá hængur er á að að hver 1.000
MW kosta með virkjunum eitthvað
um 250 milljarða króna sem er álíka
fé og bundið er nú í öllum sjávarút-
vegi og virkjunum landsmanna til
samans! Og 2.000 MW ævintýri tvö-
falt það.
Hver 1.000 MW sem við gætum
selt væru þó aðeins týra í ljósaflóði
Evrópu, svipað og einn kjamakljúf-
ur, en bara á Bretlandseyjum eru
tugir slíkra, meira að segja í Svíþjóð
eru á annan tug kjarnakljúfa, og
þá eru ótalin stóru lönd Evrópu eins
og Frakkland og Þýzkaland.
En með 2.000 megavöttum gæt-
um við kynt svo sem eins og hálfan
tug Keilisnesálvera eða rúmlega það
og veitt tugþúsund manns vinnu
beint og óbeint og meir en tvöfaldað
útflutningstekjur landsins.!
Vandamálið
Og þá er komið að kjama máls-
ins, og hann er þessi: Helsta efna-
hagsvandamál íslendinga er það að
okkur hefur ekki tekist að nýta or-
kulindir landsins til atvinnusköp-
unar sem skyldi. Lítið hefur verið
framkvæmt undanfarinn aldarfjórð-
unginn (að frátöldum minni verk-
efnum með Jámblendiverksmiðjunni
og Steinullarverksmiðjunni), eða frá
því að Kísilgúrverksmiðjan við Mý-
vatn og ÍSAL vom byggð. Þessi tvö
góðu fyrirtæki hefðu átt að vísa
okkur veginn inn í framtíðina. Við
emm búin að missa dýrmætan tíma.
Það er ekki ástæða til að grípa
til örþrifaráða eins og að leggja
hund til Evrópu, ekki ennþá. Ámar
fara ekkert í burtu. Það er mikið
af orkuiðjufyrirtækjum út um allan
heim sem myndu vilja starfa með
íslendingum sé rétt á málum haldið.
Það er líka mikilvægt fyrir okkur
að gerast virkari þátttakendur með
því að íslendingar fjárfestu eitthvað
sjálfir í orkuiðnaði. Þar er margt
'&teá
í tilefni af 50 ára afmæli fyrir-
tækisins bjóðum við
iOÍJ&3
vörur á afmælistilboði út þessa viku.
NÝBÝLAVEGUR 12,
sími 44433.