Morgunblaðið - 12.12.1992, Page 54

Morgunblaðið - 12.12.1992, Page 54
54 Þorsteinn Þorsteinsson jarðeðlis- fræðingur. Fékk þýsk- an styrk ÞORSTEINN Þorsteinsson, jarð- eðlisfræðingur, fékk nýlega þýsk- an Alfred-Wegener styrk til fram- haldsrannsókna á borkjömum úr hájökli Grænlands. Þorsteinn hefur á undanfömum áram unnið að rannsóknum í tengsl- um við hið fjölþjóðlega GRIP-rann- sóknaverkefni á hájöklinum, sem beinist meðal annars að því að koma upp nákvæmu yfirliti um veðurfars- sveiflur á ísaldartímabilinu. Þorsteinn Þorsteinsson lauk B.Sc. prófi í jarðeðlisfræði frá Háskóla ís- lands árið 1985 og mag.scient prófí við Kaupmannahafnarháskóla árið 1991. Hann vinnur nú við Alfred- Wegener heimskauta- og' haffræði- stofnunina (Alfred-Wegener Institut fiir Polar- und Meeresforschung) í Bremerhaven. , lóla- þrennan Skemmtileg í SKÓINN kjörin með JÓLAKORTINU og gerir JÓLAPAKKANN ennþá meira spennandi. _____MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1992_ RÉTTLÆTI - EKKIHEFND \ Endurminningar Simonar Wiesen- thals á íslensku í BÓKINNI rekur Wiesenthal sögu baráttu sinnar fyrir því að nasískir glæpamenn yrðu dregn- ir fyrir dómstóla og hvernig hann hefur keppst við að minná heiminn á helförina gegn Gyð- ingum. Hann segir frá því hvern- ig nasistar fóru í felur í stríðslok og undirbjuggu flóttann með stolnum fjármunum. Þá segir Wiesenthal frá afskiptum sínum af Waldheim-málinu, samskipt- um við Bruno Kreisky kanslara, Sakharov-réttarhöldunum og mörgu öðru. í tilefni af útkomu bókarinnar átti Morgunblaðið stutt viðtal við Simon Wiesenthal. Sagði hann að búið væri að selja útgáfurétt að bókinni í 23 löndum og er hún að koma út á íslensku og pólsku þessa dagana. Wiesenthal, sem er orðinn 84 ára, fer daglega til starfa á skrifstofu sinni í Vín og nokkuð hress. Hann var spurður að því hvort ekki færi að sjá fyrir endann á leitinni að stríðsglæpamönnum nasista, nú þegar meira en hálf öld er frá því að Helförin stóð sem hæst. „Margir stríðsglæpamenn voru ungir að árum þegar helförin stóð og innan við fertugt í stríðslok. Við eram að reyna að draga fyrir dómstóla menn sem nú era á átt- ræðisaldri og það segir sig sjálft að við getum ekki haldið áfram nema tvö til þrjú ár til viðbótar að eltast við þá. Þegar gamalmenni eru dregin fyrir dóm njóta þau sam- úðar aldursins vegna. Nýlega fund- um við níræðan stríðsglæpamann á Kanaríeyjum, er hægt að draga hann fyrir dóm? Fólk segir að gam- alt fólk eigi að fá að deyja í friði, en þessir menn eiga ekki að deyja sem sakleysingjar. Um það snýst málið. Ef við getum ekki dregið Simon Wiesenthal mennina fyrir dóm eigum við að fletta ofan af verkum þeirra og segja frá þeim.“ Við þíðuna í Aust- vi ur-Evrópu hefur opnast aðgangur , is að skjalasöfnum sem áður voru B lokuð. Wiesenthal segir að nú hafi ei þessi skjalasöfn meira gildi fyrir ^ sl sagnfræðinga en lögfræðinga, því fe upplýsingarnar í þeim séu í flestum hi tilvikum um látna stríðsglæpa- V menn. Segir hann að meðan kalda te stríðið stóð hafi tapast dýrmætur g' tími. le Nýnasistar og öfgahópar af því ig sauðahúsi hafa haft sig talsvert í hi frammi undanfarið. Er skemmst sl að minnast ofsókna gegn tyrknesk- A um innflytjendum í Þýskalandi. Wiesenthal var spurður álits á s[ þeirri þróun. „Nýnasmisminn í Evr- fr ópu er orðinn vandamál. I mörgum ui löndum era hægri öfgahópar til ví vandræða. Hluti þeirra er ungt fólk sem einfaldlega er að gera upps- k< teit án nokkurrar hugmyndafræði. I lö Það vinnur ekki skipulega eftir G áætlun, veit einungis hvað því mis- lö líkar. Meira en 90% íbúa Þýska- lands er gegn nýnasistunum. Það ai er þögull meirihluti en þessi meiri- b< hluti verður ekki virkjaður fyrir se Hver er Símon Wiesenthal? Simon og Cyla Wiesenthal giftust 1936. Þau voru aðskilin í fangabúð- um og héldu hvort annað látið. Árið 1946 hittust þau aftur með undraverðum hætti. í bókinni ritar samstarfsmaður Wiesenthals, P.M. Lingens, per- sónulýsingu á Wiesenthal. Þar kem- ur margt fram sem varpar ljósi á hvaða mann „nasistaveiðarinn" Simon Wiesenthal hefur að geyma og hvemig hann hefur mótast. Hér fylgir kafli í þýðingu Ásgeirs Ing- ólfssonar úr þessari persónulýsingu. „Hvemig Simon Wiesenthal er í raun og vera, vill enginn vita. Það gæti breytt honum úr guðdómleg- um hefnanda í venjulegan mann. Maðurinn sem valdi Vín sem hin nýju heimkynni sín er frá Buczacz, litlum bæ austarlega í tvíveldinu Austurríki-Ungveijalandi (fyöl- skylda Sigmunds Freuds er þaðan líka en tengdamóðir Wiesenthals var fædd Freud). Þótt flestir gyð- ingar alist upp í umhverfí, þar sem þeir eru í minnihluta eða þá öfugt, í gettói, bar mest á gyðingum í Buczacz. Þeir voru um sex þúsund en Pólverjar aðeins um tvö þúsund og Úkraínumenn um þúsund. Þetta vakti sérstaka sjálfsmeðvitund. Gyðingamir vora ekki neðstir í virð- ingarstiganum. Þeir voru stoltir af gyðinglegum uppruna sínum. Gagnstætt öðram gyðingum, sem vöndust því að vera niðurlægð- ir, þekkti Wiesenthal ekki þá niður- lægingu, og því varð líkamlega þjáningin í Þriðja ríkinu ekki eins sársaukafull og andlega niðurlæg- ingin. Að vera gyðingur gat í hans augum aldrei orðið þrá eftir að vera það ekki, en þannig komst einn aðalandstæðingur hans í Austur- ríki, Brano Kreisky, að orði. En það hefur aldrei fólgist í því að telja sig hluta útvalinnar þjóðar. Wiesenthal er gyðingur og fínnst það eitt af því eðlilegasta í heiminum. Eins og næstum allar gyðinga- fjölskyldur í Buczacz var fjölskylda hans trúuð. Tilhneigingar gætti til að kynnast dulspeki Austurlanda, en einmitt á þeim tíma jókst áhugi á henni þar. Galisía er land kraftaverkarabb- ínanna. Rabbíninn, ekki prestur heldur vitringur, var æðsti fulltrúi réttar og réttlætis. Þar sem gyðing- ar vora næstum alltaf umluktir af einhveijum, sem vora þeim mátt- ugri, urðu þeir, að svo miklu leyti sem unnt var, að leysa innri deilu- mál sin sjálfir. Alveg eins og þeir héldu uppi sterkri kynferðislegri siðgæðisvitund (sem hafði síðar mikil áhrif á Sigmund Freud), þann- ig var einnig hugmynd þeirrá um réttlæti bæði hörð og ákveðin. Sim- on Wiesenthal segir oft frá því, hvemig hann sem barn var látinn ganga fram hjá ákveðnu húsi. Fyr- ir innan gluggana sat maður, sem hafði ekki mælt orð af vörum árum saman og snæddi aðeins það sem hann þurfti til að halda lífí. „Hinn þöguli,“ eins og hann var kallaður, hafði dag einn lent í rifrildi við konu sína og hrópað til hennar í bræði sinni: „Guð gefí að þú logir upp!“ Sömu nótt brann hús hans, án þess þó að hann væri valdur að því, og konan fórst í eldsvoðanum. Maðúrinn, sem var þrúgaður af samviskubiti, fór til rabbínans til að létta af sér byrðinni. Hann ákvað að maðurinn mætti ekki mæla það sem eftir væri ævinnar og að hann skyldi án afláts biðja um fyrirgefn- ingu synda sinna. Þetta dularfulla dæmi um rétt- læti hefur haldið gildi sínu fyrir Simon Wiesenthal fram til þessa dags. Hann er sannfærður um, og yfír því skyldi enginn undrast, að í lífí hvers manns gæti jafnvægis milli sektar og friðþægingar, og þessi sannfæring tengist orðum, sem minna stöðugt á sig: „Allt í lífínu kostar sitt.“ í huga hans verð- ur sekt ekki gefín eftir. Fyrir hana verður að friðþægja í áföngum. Simon Wiesenthal fyrirgefur ekki auðveldlega, og að því leyti svarar hann til þeirrar skoðunar, sem al- menningur hefur á honum. Það á þó ekki svo mjög við um vitsmuna- hliðina á honum. Hann er vitur og hefur allt of margþættar skoðanir á sekt til þess að geta ekki, fyrr eða síðar, hætt að leggja fæð á ein- hvem fyrir það, sem hann hefur gert. En tilfínningasviðinu veitir hann ekki fyrirgefningu. Hann skiptir bara á henni og hæfílegri yfirbót. Wiesenthal hefur hvað eftir ann- að rætt vandamál fyrirgefningar- innar, en sjálfur nefnir hann það sína „óuppgerðu fortíð". í síðustu bók sinni, „Sólblóm", lýsir hann atburði í stríðinu, þar sem hann tekst á við þetta vandamál með hvassri sjálfsgagnrýni. Hann var þá settur til starfa á sjúkrahúsi. Skyndilega kallaði hjúkranarkona á hann og tók hann með sér inn í stofu, þar sem maður lá fyrir dauð- anum. Maðurinn sem var að deyja var SS-maður. Hann tók um hönd Wiesenthals og fór að skrifta. Hann sagði honum, rekinn áfram af ótta við dauðann, frá hræðilegum af- brotum, sem hann hafði framið gegn gyðingum. Þegar hann hafði sagt allt, sem hann vildi segja, bað hann gyðinginn, sem var þarna í nauðungarvinnu og sat þögull við rúm hans, að fyrirgefa sér. Wiesent- hal stóð á fætur og gekk burt án þess að segja eitt einasta orð. Síðar heimsótti hann móður hins látna, sem hafði misst allt sitt, en þagði um illvirki sonarins. Maður getur einnig komið öðra- vísi fram við sömu aðstæður. í Pól- landi var hópur fyrrverandi fanga í útrýmingarbúðunum tekinn fastur af kommúnistum, því að þessir menn fengust ekki heldur til að þegja undir nýja einræðinu. Nokkr- ir þeirra voru dæmdir til dauða, þar á meðal kona ein. Árið 1946 beið hún á dauðagangi fangelsisins eftir því að vera tekin af lífi. Dag einn . KAFFIBRENNSLA AKUREYRAR HF

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.