Morgunblaðið - 10.01.1993, Qupperneq 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1993
ERLEIMT
INNLENT
Hertar
reglur EB
valda út-
flytjendum
óþægindum
Evrópubandalagið hefur gefíð
út tilskipun um nýjar reglur um
eftirlit með innflutningi matvæla
til aðildarríkjanna. Framkvæmd
reglnanna er enn óljós en þær
munu valda töfum á íslenskum
útflutningi og auka kostnað út-
flytjenda. 86 gámar hlaðnir sjáv-
arafurðum frá íslandi bíða nú
heilbrigðisskoðunar í Rotterdam.
ísal tapaði milljarði
Um eins milljarðs króna tap
varð af rekstri íslenska álfélags-
ins í Straumsvík á síðasta ári og
samsvarar það um þriggja millj-
óna kr. tapi á dag á öllu árinu.
Engar horfur eru á betri stöðu á
álmörkuðum á nýbyijuðu ári.
Landsbankanum lánað
Seðlabankinn veitir Lands-
banka íslands 1250 milljóna kr.
víkjandi lán til að bankinn geti
uppfyllt nýjar reglur um aukið
eiginfjárhlutfall banka og spari-
sjóða. Við gengisfellinguna á dög-
unum lækkaði eiginfjárhlutfall
bankans um 1%, að sögn Sverris
Hermannssonar bankastjóra.
Egg, kjúklingar og nautakjöt
hækka
Bændur telja þörf á 10-15%
hækkun á útsöluverði, eggja,
ERLENT
Olíuleki
við
Hjaltland
Líberískt olíuskip með 85.000
lestir innanborðs strandaði við
suðurodda Hjaltlands á þriðjudag.
Áhöfnin þurfti að yfírgefa skipið
þegar það varð vélarvana í hafí.
Skipið marar í hálfu kafi við klett-
ótta strönd og er óttast að öll
olían hafí lekið úr því. Fuglum
og dýrum stafar mikil hætta af
olíubrákinni, en ekki er vitað um
áhrif þess á umhverfið til lengri
tíma. Óveður hefur tafíð hreins-
unarstörf.
Plútón til Japans
Japanskt flutningaskip kom til
hafnar í Tokai í Japan á þriðjudag
með tæplega tvær lestir plútóns.
Mikil viðbúnaður var af hálfu lög-
reglu og landhelgisgæslu vegna
komu skipsins. Sigling þess frá
Frakklandi með hinn geislavirka
farm hefur verið mjög umdeild.
Umhverfísverndarsinnar fjöl-
menntu á hafnarbakkann og
Grænfriðungar sigldu fleyjum
sínum í veg fyrir fraktskipið.
Mótmælin voru friðsamleg og var
enginn handtekinn.
Hóta hernaðaraðgerðum í
írak
Bretar, Frakkar og Banda-
ríkjamenn hafa sett stjóminni í
Baghdad úrslitakosti vegna flutn-
inga þeirra á flugskeytum inn á
svæði í suðurhluta írak, þar sem
þessar þjóðir framfylgja flug-
banni. Saddam Hussein leiðtogi
íraks segir her landsins tilbúinn
til vamar. Talsmaður Bills Clint-
ons tilvonandi forseta Bandaríkj-
anna segir hann styðja heilshugar
aðgerðir George Bush til að
framfylgja flugbanninu.
nautgripakjöts, kjúklinga og
eggja vegna lækkunar ríkisins á
endurgreiðslu virðisaukaskatts
vegna þessara afurða og hækkun-
ar aðfanga vegna gengisfellingar.
Þegar hafa orðið nokkrar hækk-
anir á eggjum, nautakjöti og
kjúklingum. Fjármálaráðuneytið
telur bændur ofmeta hækkunar-
þörf vegna breytinga á virðis-
aukaskatti.
Lífhvati til rannsókna á DNA
Efni sem notað er við rann-
sóknir á erfðaefni fruma (DNA)
hefur verið þróað hér á landi og
selt í Finnlandi á undanfömum
mánuðum. Efni af sama toga er
notað við rannsókn sakamála,
meðal annars nauðgunarmáls
sem er til meðferðar í Héraðsdómi
Reykjavíkur.
Flensan breiðist út
Óvenju mikið hefur verið um
veikindaforföll í skólum á höfuð-
borgarsvæðinu vegna inflúen-
sunnar. Flensan hefur greinst í
Reykjavík og Mosfellsbæ og er
farin að breiðast út í bæjarfélög-
unum.
Fiskur fyrir viðgerðir
Stálsmiðjan hf. og Fiskafurðir
hf. hafa gert samning við útgerð-
arfyrirtæki í Múrmansk um við-
amkilar breytingar á vinnsludekki
fímm frystitogara. Rússamir
greiða fyrir breytingamar með
fiski.
o
Óttast stríð í Angóla
_Átök blossuðu upp í nokkmm
borgum Angóla þegar stjóm
landsins herti sókn sína gegn
mönnum í UNITA-hreyfingunni.
Stjómarerindrekar í höfuðborg-
inni Lunada sögðust óttast als-
heijar borgarastyijöld. Fulltrúi
UNITA sakaði stjómarhermenn
um árásir á óbreytta borgara.
Fregnir bámst af átökum víða í
landinu.
Krónprins trúlofast
Naruhito, krónprins Japans
hefur fundið sér kvonfang. Hann
biðlaði til stúlk-
unnar svo mán-
uðum skipti og
hringdi 1 hana á
nóttu sem degi.
Stúlkan og ijól-
skylda hennar
höfðu hafnað
bónorði prinsins,
en hún hefur nú
ákveðið að
ganga að eiga
hann. Hin heppna heitir Masako
Owada, er 29 ára gömul og dótt-
ir æðsta embættismanns í jap-
anska utanríkisráðuneytinu.
Owada talar fjögur tungumál, er
menntuð í Oxford og Harvard og
hefur tekið þátt í viðskiptaviðræð-
um fyrir hönd Japana. Japanskir
fjölmiðlar þögðu yfir fregninni
þar til hún birtist í bandaríska
dagblaðinu Washington Post.
Brotlending í París
Þýsk flugvél af gerðinni De
Havilland DASH-8 fórst við lend-
ingu á Charles de Gaulle flug-
velli á miðvikudag. Vélin flutti
nítján farþega og fjögurra manna
áhöfn. Fjórir biðu bana og allir
slösuðust, þar af sex lífshættu-
lega. Vélin var í áætlunarflugi
fyrir Lufthansa frá Bremen í
Þýskalandi. Varð hún að skipta
um flugbraut skömmu fyrir brot-
lendingu skv. fyrirmælum flug-
umferðarstjómar.
Bréfahneyksli varð efnahagsráðherra Þýskalands að falli
Afsögn Möllemanns
vekur upp spuming-
ar um framtíð FDP
HNEYKSLIÐ sem varð Jiirgen
Möllemann, efnahagsráðherra
Þýskalands, að falli var ekki
stórkostlegt. Ráðherrann var
sakaður um að hafa undirritað
bréf, ritað á opinbert bréfsefni
ráðuneytisins, þar sem fyrirtæki
voru hvött til viðskipta við fyrir-
tæki í eigu frænda konu hans.
Möllemann neitaði öllum afskipt-
um af bréfinu, þegar fyrstu
fréttirnar bárust af málinu f sfð-
asta mánuði, og sagði embættis-
menn í ráðuneytinu hafa misnot-
að auð blöð, sem hann hefði
undirritað til notkunar í fjarveru
sinni. Ráðherrann hélt síðan í
jólafrí til Karíbahafsins og von-
aðist til að málið myndi gleym-
ast á meðan. Sú varð hins vegar
ekki raunin. Smám saman varð
Ijóst að Möllemann hafði ekki
bara vitað af því að bréfið hafði
verið sent út heldur líklega fyr-
irskipað það. Fleiri mál af svip-
uðum toga voru dregin fram f
dagsljósið. Möllemann var orð-
inn ber að ósannindum og gat
fátt annað gert en látið af emb-
ætti.
Þó að ekki sé hægt að segja að
Möllemann hafí verið vinsæll og
vel liðinn ráðherra meðal sam-
starfsmanna sinna eða almennings,
eða að hans verði sárt saknað,
hefur afsögn hans valdið miklu
umróti á stjómmálasviðinu í Þýska-
landi. Möllemann stefndi leynt og
ljóst að því að taka við formanns-
embætti f Fijálsa demókrata-
flokknum (FDP) þegar núverandi
formaður, Otto Lambsdorff greifi,
lætur af störfum í júní. Af því get-
ur hins vegar augljóslega ekki orð-
ið lengur og gaf Möllemann sterk-
lega f skyn, á blaðamannafundinum
þar sem hann tilkynnti um afsögn
sína, að það væri
engin tilviljun að
bréfamálið skyldi
hafa komið upp á
nákvæmlega
þessum tíma.
Afsögn Mölle-
manns hefur orðið til að varpa ljósi
á þau miklu vandamál sem flokkur-
inn FDP annars vegar og ríkis-
stjóm Helmuts Kohls hins vegar
eiga við að stríða.
Vandi FDP
Fijálsi demókrataflokkurinn hef-
ur löngum haft áhrif langt umfram
stærð sína og átt aðild að öllum
ríkisstjómum frá 1969. í síðustu
kosningum náði flokkurinn óvenju
góðum árangri og fékk 11% at-
kvæða. Eins og hjá flestum öðmm
þýskum stjórnmálaflokkum hefur
nýliðun innan raða fijálsra demó-
krata ekki verið mjög mikil. Vin-
sældir flokksins undanfama ára)
tugi hafa aðallega byggst á tveim-1
ur mönnum, þeim Lambsdorff
greifa, sem ekki hefur gegnt ráð-
herraembætti um nokkurt skeið og
ætlar nú einnig að láta af for-
mannsstörfum, og Hans Dietrich
Genscher sem lét af störfum sem
utanríkisráðherra fyrr á árinu eftir
Á þennan hátt túlkaði skopmyndateiknari þýsks dagblaðs afsögn
Möllemanns. Á myndinni, sem ber heitið „Eftir hátíðarnar", má
sjá Kohl kanslara standa í biðröð til að skila hinum gallaða efna-
hagsráðherra til Lambsdorff greifa, leiðtoga frjálsra demókrata.
Á skiltinu við afgreiðsluborðið stendur „FDP- vöruskipti“.
Baksvló
eftir Steingrim Sigurgeirsson
að hafa gegnt því embætti í fjölda-
mörg ár.
Enginn maður hefur verið sjáan-
legur sem fyllt gæti það skarð sem
myndast við brotthvarf þeirra. Það
að Möllemann, sem ekki var talinn
hafa staðið sig sérstaklega vel í
embætti en var óheyrilega metnað-
argjam, hafí verið talinn líklegasti
eftirmaður Lambsdorffs sýnir lík-
lega best ástandið.
Nú er hins vegar ljóst að við
formannsembættinu mun taka ut-
anríkisráðherrann Klaus Kinkel,
einn af skjólstæðingum Genschers,
sem gerðist flokksfélagi fyrir
tveimur árum síðan. Ýmsir hafa
haft efasemdir um Kinkel vegna
þess hve takmark-
aða reynslu hann
hefur sem stjóm-
málamaður og hið
áhrifamikla dag-
blað Frankfurter
Allgemeine Zeit-
ung sagði í forystugrein að hann
hefði stundum verið „ófagmannleg-
ur“ í embættisgjörðum sínum.
Fljótlega eftir síðustu þingkosn-
ingar, sem haldnar voru í lok árs-
ins 1990, lýsti Helmut Kohl kansl-
ari því yfír að stjómin yrði stokkuð
upp að tveimur árum liðnum.
Ástæða þess að það var ekki gert
strax að loknum kosningum var
að stjómarflokkamir komu frekar
illa út úr kosningunum og héldu
því allir fast við þau ráðuneyti sem
þeir höfðu haft til umráða fyrir
kosningar.
Nú er orðið ljóst að þeirri upp-
stokkun á stjóminni, sem fara átti
fram í lok þessa mánaðar, verður
flýtt. Enda ekki seinna vænna. Af
þeim átján ráðherrum, sem sæti
eiga í stjórninni, hafa fimm þegar
látið af störfum eða boðað að þeir
hyggist gera það.
Kohl aðgerðalaus
Allt frá því að núverandi stjórn-
arflokkar, Kristilegi demókrata-
flokkurinn (CDU), Kristilega sós-
íalsambandið (CSU) og FDP hófu
samstarf undir forystu Kohls árið
1982 hefur sú óskráða regla gilt
að hver flokkur fyrir sig hafí óskor-
að vald til að tilnefna menn í þau
ráðherraembætti sem flokkurinn
fer með. Kohl kanslari hefur því
þurft að horfa aðgerðalaus á meðan
FDP leysti Möllemann-málið.
Möllemann, sem er kennari að
mennt, var oft gagnrýndur fyrir
vanþekkingu á efnahagsmálum og
elduðu hann og Theo Waigel fjár-
málaráðherra oft grátt silfur. Kröf-
urnar um að við starfi hans tæki
maður sem hefði mikla þekkingu á
og reynslu af viðskipta- og efna-
hagslífí Þýskalands voru því há-
værar. Sem besti maðurinn í starf-
ið var oft nefnd Birgit Bráuel, yfir-
maður Treuhandanstalt, eignar-
haldsfyrirtækisins sem sér um að
einkavæða eigur fyrrum Austur-
Þýskalands. Hún tilheyrir hins veg-
ar CDU og kom því ekki til greina.
í staðinn varð fyrir valinu Gunther
Rexrodt, sem á sæti í stjóm Treu-
hand. Margir stjómmálaskýrend-
ur telja hins vegar að sá tími gæti
brátt verið liðinn þar sem litli flokk-
urinn í ríkisstjóminni, FDP, segi
hinum fyrir verkum. Sífelldar inn-
anflokksdeilur og skortur á for-
ystumönnum hafa veikt stöðu
flokksins og er staða hans nú mjög
veik í skoðanakönnunum. Þá hafa
Kohi og flokkur hans á síðustu
mánuðum átt mikið samstarf við
jafnaðarmenn og reynt að ná
breiðri samstöðu um mál á borð
við lausn á flóttamannastraumin-
um til landsins. Hefur þetta vakið
upp vangaveltur um að hugsanlega
muni þessir tveir stærstu flokkar
Þýskalands mynda samsteypu-
stjóm, að loknum þingkosningum
árið 1994, sem væri nógu sterk til
að takast á við efnahagsvanda
landsins.
Forseti rússneska herráðsins
FORSETI rússneska herráðsins hefur lýst yfir stuðningi við START
II-afvopnunarsamkomulagið en segir að það muni leiða til þess að kjarn-
orkuherafli Rússlands í kafbátum verði efldur.
Fréttastofan Itar-Tass hafði það
eftir Míkhaíl Kolesníkov, forseta
herráðsins, að þeir 3.000 kjamaodd-
ar í langdrægum flaugum sem eftir
yrðu í höndum Rússa væru nóg til
að tryggja trúverðuga fælingu. Aug-
ljóslega myndu Rússar auka vægi
kjamavopna á hafi, einkum lang-
drægra flauga í kafbátum, til að
vega upp á móti fækkun kjama-
flauga á landi.
Þær raddir hafa heyrst í Rúss-
landi í vikunni að með samningnum
hafi Rússar gefið allt of mikið eftir.
„Að ósk Bandaríkjastjórnar ætlar
Rússland að afsala sér bestu eld-
flaugunumn sem fara í taugamar á
herfræðingunum handan Atlants-
hafsins. Ekki er nein ástæða til að
hæla sér af slíku,“ segir í forystu-
grein dagblaðsinsPróVdu.