Morgunblaðið - 08.07.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JÚLÍ 1993
VINUR KJARVALSI
Kjarval og Alfreð Guðniundsson, þáverandi forstöðumaður Kjarvals-
staða.
________Myndlist______________
Bragj Ásgeirsson
Hvað skyldi málarinn Jóhannes
Sveinsson Kjarval hafa átt marga
sanna vini um dagana, er af ein-
lægni og óeigingirni hugsuðu um
hag hans og velferð? Því er erfitt
að svara, en list hans dáði fljótlega
þröngur hópur áhrifamanna, sem
var kannski stærri en aðrir braut-
ryðjendur okkar í málaralistinni
gátu státað af, og þeir héldu list
hans einarðlega fram. Kannski öðru
fremur vegna þess að hann var all-
ur svo sérstakur í orðum og háttum
og átti lengi vel ekki greiða leið að
þjóðinni.
Hópur stuðningsmanna hans var
þannig tiltölulega stór miðað við
'hina, þótt list Ásgríms ætti greiðari
leið til fjöidans lengi vel, og allt
vdru þetta þjóðkunnir úrvalsmenn
og ættjarðarvinir. Og eitthvað var
víst þjóðerniskenndin meiri en í
dag, og að auki voru listamenn fá-
gætir fuglar, en ekki sá svermur
sem þeir eru orðnir fyrir furðulega
skikkan, en sem betur fer þó ekki
skaparans. Þeim fjölgar nefnilega
ískyggilega, þótt sönnum listunn-
endum eins og þeim sem þjöppuðu
sér í kringum Kjarval og Ásgrím
fækki frekar.
Það var svo ekki fyrr en stríðs-
gróðinn kom, að frægð Kjarvals
náði að bragði út fyrir þennan af-
markaða hóp velunnara og aðdá-
enda, en þá má líka segja að hann
hafi í einu vetfangi orðið heims-
frægur á íslandi og býr að þeirri
nafnbót enn í dag.
Stríðsgróðinn markaði mörgum
listamanninum örlög, sumum óf
hann glitvefi en öðrum skipaði hann
til lægra sætis, því að hörð bein
þarf til að þola góðæri. Þeir voru
Málverk Kjarvals af Alfreð Guð-
mundssyni.
til sem fundu sér starfsvettvang við
að mála landslag átthaganna inn í
stofur nýríkra og list þeirra missti
flugið, en Kjarval hélt sínu striki,
því að hann var allur vígður þeim
átökum við myndflötinn sem fylgir
slíkum náttúrubörnum sem hann
var. Hann átti sínar „holur“ í land-
inu hér og hvar og til þeirra leitaði
hann fyrst og fremst, en ekki inn
fyrir mörk né garða annarra.
Myndlistarmenn þurfa helst
stuðningsmenn og velunnara til að
list þeirra geti blómstrað, og hér
áður fyrr voru það ríkir menn, ein-
staka áhrifamaður og ættjarðarvin-
ur í þjóðfélaginu, og svo sannir
áhugamenn, sem af litlum efnum
studdu listamenn og neituðu sér um
mörg veraldleg gæði til að vita veg-
semd þeirra meiri.
Þeir voru einkum þrír vinir Kjarv-
als, sem allt vildu fyrir hann gera
og honum hugnaðist „að flokka viss
. verkefni fyrir“, eins og það er orðað
í ævisögu hans eftir Indriða G.
Þorsteinsson, og þar fyrir utan átti
hann mikinn aðdáanda í þeim ein-
læga listvini Guðbrandi Magnús-
syni, er jafnan var kenndur við rík-
ið, og einnig var nefndur „aðdáandi
Kjarvals númer eitt“ og mun vera
sá maður er einna fyrstur vakti
athygli á fjölþættri listgáfu hans.
Þessir þrír voru; náfrændi hans
Kristján Jónsson, jafnan kenndur
við Kiddabúð, Jón Þorsteinsson
íþróttakennari, en í íþróttahúsi hans
hafði Kjarval lengi vinnuaðstöðu,
og svo Alfreð Guðmundsson, sem
stundaði ótal ábyrgðarstörf um
dagana, en var síðast forstjóri
Kjarvalsstaða.
Ef maður lítur til baka skilur
maður síður af hveiju þetta ágæta
fólk sem þjóðin á svo margt að
gjalda fyrir stuðning þess við lista-
manninn fékk aldrei neina opinbera
viðurkenningu fyrir fórnfýsi sína.
Þessir vinir Kjarvals eru allir
látnir nema Alfreð Guðmundsson,
sem í gær varð 75 ára, og situr nú
í friðarstóli ásamt freyju sinni, Guð-
rúnu Árnadóttur, og eru þessar lín-
ur settar á blað í tilefni afmælisins.
Málaranum kynntist hann árið
1936 og að sjálfsögðu í Austur-
stræti, sem var ekki aðeins aðal-
göngugata borgarinnar heldur
einnig lengi daglegur vettvangur
Kjarvals. Alfreð vann þá hjá Vinnu-
miðlunarskrifstofunni, en hafði
aukastarf í Nýja bíói eftir kl. 5, og
þangað kom Kjarval iðulega, því
honum þótti fjarska gaman í bíó,
og það voru víst einkum dans- og
söngvamyndir sem heilluðu hann
upp úr skónum.
Alfreð varð fljótlega náinn vinur
Kjarvals, og tók að sér ýmis viðvik
fyrir listamanninn sístarfandi eftir
vinnutíma sinn í bíóinu, og svo einn-
ig að fara með myndir hans til við-
skiptavina og væntanlega jafnframt
innheimta skuldir. Er þau Guðrún
svo giftust og stofnuðu heimili
1946, varð hann fastagestur á
heimili þeirra alla tíð. Kom iðulega
í mat og sótti hann einkum til þeirra
vegna þess, að hann mátti koma
hvenær sem var, en matmálstímar
hans gátu verið býsna óreglulegir,
því að hann vildi ekki hlaupa frá
ófullgerðri mynd til að þjóna efn-
inu. Þá var hann mjög svo frábitinn
því að trufla fólk eða valda því
óþægindum og ónæði. En til Ál-
freðs og Guðrúnar gat hann leitað
eins og inn á hveija aðra véitinga-
stofu hvenær sem var, jafnvel seint
á kvöldin og fengið sér að borða.
Hann hélt nefnilega lítið upp á al-
menna matsölustaði, en þess mun
meira upp á venjulegan mat í
heimahúsum og þá einkum gamalt
íslenzkt kjarnafæði.
Hjónin tóku einnig upp á því að
færa honum mat þegar hann var
að mála úti í náttúrunni, og svo
bauð hann þeim einnig stundum
með sér. Einnig átti Alfreð sendi-
bíl, sem var einkar hentugur til að
flytja allt hafurtask Kjarvals í hinar
sérstöku „holur" hans úti í náttúr-
unni víðs vegar um nágranna-
byggðirnar. Þá var farið með gott
rammíslenzkt nesti, og það var til
þess tekið, að stunduð er áð var,
★ Rcroprint^
Tlft/IE RECORDER CO.
Stimpilklukkur fyrir
nútfð og framtíð
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholfi 33 ■ 105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
óð Kjarval berfættur um nálægar
mýrar, því þær voru hans sundlaug-
ar, og á eftir var hann í senn af-
slappaður sem úthvíldur.
Alfreð var einn af þeim örfáu sem
máttu horfa á Kjarval mála, en það
er athyglisvert hve mörgum góðum
málurum hefur verið og er illa við
áhorfendur.
Alfreð á dijúgt og gott Kjarvals-
safn, en hann hóf ekki að kaupa
myndir eftir meistarann fyrr en tíu
árum eftir fyrstu kynni þeirra, því
að til þess leyfðu ekki efnin, þrátt
fyrir tvöfaldan vinnudag. Kjarval
festi ásjónu Alfreðs á léreft og fylg-
ir mynd af málverkinu skrifi þessu,
en ekki véit ég til þess að hún hafi
birst opinberlega áður, en var hins
vegar á stóru sýningunni á Kjarv-
alsstöðum í tilefni aldarafmælis
meistarans. Jafnframt málaði hann
mynd af einkasyni Alfreðs ungum,
sem nú gegnir mikilvægri stöðu
fyrir Sameinuðu þjóðirnar í Genf.
Þá segir mér hugur að stundum
hafi hann haft þau öll í huga er •
hann skáldaði fólk inn í landslagið
því svo náin voru þau honum.
Málverk Kjarvals af Alfreð er .
öðru fremur hugarflugsmynd, og
listamaðurinn hefur staðsett vin
sinn inn í þann ævintýraheim mosa-
gróins hrauns, sem honum var
einna kærast myndefni og það er
eins og Alfreð hlusti opinmynntur
á hljómfallanda landsins.
Það má segja að öll síðustu árin
í lífi listamannsins hafi Alfreð verið
þar sem Kjarval var, og Kjarval
verið þar sem Alfreð var, og enginn
hugsaði jafn vel um hann í lang-
vinnum veikindum. Alfreð hélt í
hönd hans þegar hann skildi við,
og meistarinn fékk að deyja í björtu,
sem var hans mikla og hinsta ósk. •
Á þessum tímamótum í lífi Al-
freðs Guðmundssonar ber að þakka
honum sérhvert viðvik fyrir meist-
arann og árna ég honum allra heilla
og sendi kveðju. til freyjunnar.
Vegna mistaka fórst fyrir að
birta þessa grein í blaðinu í gær
og eru hlutaðeigandi beðnir vel-
virðingar á því.
TÆLENSKUR MATUR
TÆLENSKT UMHVERFI
^a/nn
Flutabúxfiii hf. vixf Gullinbru býður
20% afdldtt
(25% otgr.) frd 8. tiL 16. juLí.
Ath.: MikÍð úrvaL á lager af nýjum gólf- og veggfLuum.
Engar vörur með hækkað verð vegna gengisfellingar
allar flísar á verði fyrir gengisfellingu
Dæmi um verð: Áður : Nú: Stgr.:
Gólfflísar 31,6x31,6 1.990 1.592 1.493
Gólfflísar 31,6x31,6 2.576 2.061 1.932
Veggflísar 20x20 2.088 1.670 1.566
Veggflísar 20x25 2.522 2.018 1.892
L_ V * . S.ÍTI
ílís
Stórhöfða 17 við Gullinbrú,
sími 67 48 44
iNNFLYTJEHDUR - HEILDSALAR -
VERSLUNAREIGENDUR
Verið er að skipuleggja MARKAÐSTORG (básafyrir-
komulag) í Mjódd (Þönglabakka 1) í húsnæði Kaupstaðs
(Kjöt og fiskur).
Góð aðkoma og næg bílastæði. Opnað í byrjun ágúst.
Upplýsingar í símum 672 990 og 667 677, fax. 677 177.
t
P
I
P
(:-■
p
1
i
t'
I
»
p
i
I
I