Morgunblaðið - 10.07.1993, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JULI 1993
29
ísland og náttúrulögmál
eftir Gunnlaug
Guðmundsson
Með uppgangi nútímavísinda
hafa Vesturlandabúar fjarlægst
náttúruna. Vísindauppgötvanir
hafa leitt til iðnvæðingar og ör-
tölvubyitingar og borgarsamfélög
hafa leyst gömlu sveitasamfélögin
af hólmi. Líf nútímamannsins snýst
í stöðugt ríkjandi mæli um tækni-
undur ýmis konar og má segja með
nokkrum rétti að við lifum nú í til-
búnum heimi: Við vöknum upp við
vekjaraklukku og stimpilklukka
stjórnar vinnutíma okkar. Rafmagn
lýsir upp götur og vistarverur og
steinsteypt hús og bílar verja okkur
fýrir veðri og vindum. Snerting
margra okkar við náttúruna er lít-
il, það er helst þegar við skjótumst
úr húsi í bílinn, förum í stutta
heilsubótargöngu eða erum útivið á
góðviðrisdögum á sumrin, að við
finnum fyrir vindum náttúrunnar.
Bóndinn og árstíðirnar
Bændur þurfa að laga sig að
árstíðum. Jarðyrkjubóndi þarf að
velja fræ til sáningar, bíða þess að
fræið skjóti rótum og að jurtin vaxi
og dafni. Eftir eðlilegan vaxtartíma
sinnir hann uppskeru og setur að
lokum vöru sína á markað. Árstíðir
náttúrunnar stjóma þessu ferli, á
veturna er jörðin í hvíld, á vorin
og sumrin er vaxtartími og á haust-
in er uppskerunni dreift og gróður
dregur sig í hlé til að mæta nýjum
vetri.
Vöxtur, vöxtur
Galdraorðið í neysluþjóðfélagi
nútímans er hagvöxtur. Fyrirtæki
eiga að skila stöðugum gróða og
þjóðfélagsþegnarnir að kaupa og
kaupa, til að halda hjólunum gang-
andi. Þetta er í sjálfu sér hið besta
mál, ef ekki kæmi til eitt lítið en
mikilvægt atriði, eða hringrásarlög-
mál náttúrannar. Þó að vitund okk-
ar um samspil manns og náttúra
séu óljósari en oft áður, þá er sam-
spilið enn til staðar. Ekkert það
fyrirbæri sem kemur frá náttúrunni
er þess eðlis að um stöðugan vöxt
sé að ræða. Maðurinn er hluti af
náttúrunni og öll mannanna verk
þar með talin. Voldugustu þjóðfélög
manna sem hafa risið hér á jörðinni
hafa fyrr en síðar þurft að takast
á við hnignun og að endingu fall.
Fyrirtæki sem virðast ósigrandi,
eins og t.d. Samband íslenskra sam-
vinnufélaga fyrir einum til tveimur
áratugum, fara sömu leið. Á eftir
sumri kemur haust og síðan vetur,
áður en vorar á ný. Það er eitt af
hinum óumbreytanlegu náttúrulög-
málum.
Lífræn framþróun
Að undanförnu hef ég talað við
marga aðila úr viðskiptalífinu um
stofnun og rekstur fyrirtækja. Tveir
óskyldir aðilar sem báðir reka stór
og stöndug fyrirtæki hafa sagt það
ÁRNAÐ HEILLA
Ljósm.st. MYND
HJÓNABAND Gefín vora saman
í hjónaband 26. júní í Árbæj-
arkirkju af sr. Guðmundi Þorsteins-
syni Guðmunda Birna Ásgeirsdóttir
og Sigurður Örn Sigurgeirsson.
Heimili þeirra er í Traðarbergi 1,
Hafnarfirði.
Ljósm.st. MYND
HJÓNABAND Gefin vora saman
í hjónaband 26. júní í Fríkirkjunni
Hafnarfirði af sr. Einari Eyjólfssyni
Hjördís Arnbjörnsdóttir og Þor-
steinn Gíslason. Heimili þeirra er í
Hrísmóum 1, Garðabæ.
sama við mig: „Ef þú vilt skapa
gott fyrirtæki, þá þarf vöxtur þess
að vera lífrænn. Byrjaðu smátt og
láttu fyrirtækið vaxa eðlilega í þá
átt sem eftirspurnin og þörfin segir
til um. Ekki gera það sem hefur
tíðkast á íslandi á liðnum árum,
að ætla þér að reisa stórt fyrirtæki
svo til á einum degi, án þess að
kanna hver þörfin fyrir fyrirtækið
sé.“
Ástæðan fyrir því að ég nefndi
í upphafi að við nútímamenn höfum
fjarlægst náttúruna, er sú að mörg
okkar hafa gleymt lögmálinu um
lífrænar hringrásir. í staðinn hefur
komið krafa um eilíf þægindi og
eilífan vöxt. Afleiðing þeirrar kröfur
er sú að við viljum sleppa því að
setja niður útsæði og krefjumst
stöðugrar uppskeru.
Þetta viðhorf skapar ótal erfið-
leika. í stað þess að taka vetrar-
skeiðum í atvinnulífi okkar og nota
tímann til að undirbúa vorkomu
leggjumst við í þunglyndi og fyll-
umst uppgjöf. Þá er ég t.d. að tala
um tímabundna „vetrarsveiflu" í
efnahagslífi íslendinga og annarra
Vesturlandaþjóða. Þegar ég segi
tímabundna, á ég við að hún þurfi
ekki að vera annað en tímabundin,
ef við hættum að hugsa um hinn
eilífa vöxt og tökum að skipuleggja
efnahagslífið með tilliti til lífrænna
hringrása og náttúrulögmála sem
hafa áhrif hvort sem okkur líkar
betur eða verr.
Hringrásarlögmálið er einfalt og
það þarf að virða: Án þess að sá í
jörðina getum við ekki uppskorið.
Ef við yfirfærum það á mannlífið,
þjóðfélag okkar og fyrirtækjarekst-
ur getum við talað um fjögur tíma-
bil eða gerjun, sáningu, vöxt og
uppskeru.
GeTjunartími í lífi þjóðfélags eða
fyrirtækis er tími undirbúnings,
skipulags, markaðsathugunar og
leitar að nýjum tækifæram. Talað
er við hugsanlega fjárfesta, gerð
hagkvæmniskönnun, haldnir fundir
um mögulegar framleiðsluaðferðir
og leitað samninga við væntanlega
kaupendur. Það má líkja því við
vetur og þann tíma þegar bændur
hittast í félagsheimili sveitarinnar,
bera saman bækur sínar, ræða um
útsæði og það hvaða frjókorn sé
best að setja í hvern akur á kom-
andi vori. Sáningartími er það tíma-
bil í lífí þjóðfélags eða fyrirtækis
þegar byijað er að leggja fé í þróun
og framleiðslu vörunnar. Þetta er
vortíminn þegar bændurnir sá í
jörðina. Vaxtartíminn er tími hinnar
eiginlegu framleiðslu. Þetta er sum-
arið, mesta vaxtarskeið náttúrann-
ar þegar bóndinn fylgist með, vökv-
ar jarðveginn og reitir arfann. Upp-
skerutíminn í lífí þjóðfélags eða
Gunnlaugur Guðmundsson
„I dag, 1993, er gerjun-
artímabil. Fljótlega
kemur sáningartími,
síðan vaxtartími og að
lokum enn eitt upp-
skerutímabilið. Ef upp-
skeran á að verða góð
þurfum við að virða
þetta lífræna ferli.“
fyrirtækis er sá tími þegar peningar
taka að streyma inn fyrir vörana,
þegar árangur vinnu fyrri tímabila
tekur að skila sér. Þetta er haust-
tíminn þegar bóndinn fer með upp-
skeruna á markað.
Allt þetta er vel þekkt, þótt
margir gleymi því þegar til kast-
anna kemur. Við gleymum því að
hver hugmynd hefur afmarkaðan
líftíma. Við gleymum því að vel
rekið fyrirtæki eða vel rekið þjóðfé-
lag þarf stöðugt að vera á höttunum
eftir nýrri markaðsvöru og hafa
margs konar vöruflokka á mismun-
andi framleiðslustigi, vera með
nokkur mál í geijun, önnur í sán-
ingu, nokkur í vexti og enn önnur
í uppskeru.
Margir viðskiptaaðilar og nú-
tímamenn sem hafa tapað tengslum
sínum við náttúruna „klikka" einnig
á eftirfarandi: Þegar uppskera er í
fullum gangi, halda þeir sig hafa
fundið „uppskeruformúluna" eða
lykilinn að hinum eilífa hagvexti.
Þeir fyllast mikilmennskubijálæði
og fara á „fjárfestingarfyllerí“. Þeir
hegða sér eins og lífið sé ein stór
uppskeruhátíð og dæla peningum
sem þarf að nýta á næsta geijunar-
tímabili í hæpnar skyndifram-
kvæmdir. Margir góðir íslenskir
athafnamenn hafa dottið í þann
pyttinn.
Hin retta aðferð er að taka lítið
umfram það venjulega út úr þjóðar-
framleiðslunni eða fyrirtækja-
rekstrinum á uppskerutímanum.
Það er ekki alltaf uppskera. Það
þurfa að vera peningar til að kaupa
útsæði fyrir næsta sáningartímabil.
ísland er á gerjunarskeiði
Á áranum 1986-1989 var upp-
skerutími á íslandi. Við fórum á
„fjárfestingarfyllerí". Einstaklingar
keyptu mikið af sófasettum, sól-
skálum, bílum og sumarhúsum, fóru
í utanlandsferðir og byggðu enda-
lausar raðir af steinkössum. Pöbbar
voru opnaðir í hundraðatali, allir
tilbúnir að taka strax á móti vold-
ugri uppskeru. Stjórnmálamenn
gerðust bændur og byggðu virkjan-
ir, eldisstöðvar og enn fleiri óarð-
bæra steinkassa. Sama lögmálið
átti að gilda, skjót og auðfengin
uppskera, án þess að um eðlilega
geijun væri að ræða, þ.e.a.s. án
þess að gera markaðskannanir og
prufukeyra lítil fyrirtæki áður en
hin eiginlega sáning eða fjárfesting
hófst. í dag, 1993, er geijunartíma-
bil. Fljótlega kemur sáningartími,
síðan vaxtartími og að lokum enn
eitt uppskerutímabilið. Ef uppsker-
an á að verða góð þurfum við að
virða þetta lífræna ferli.
Vegna þess að íslendingar hafa
eins og aðrir Vesturlandabúar
gleymt því að til era náttúrulögmál
og vilja endalausan hagvöxt, þjá-
umst við um þessar mundir af lam-
andi þunglyndi. Við þekkjum ekki
náttúrulögmálin og erum fullir von-
leysis. Við vorkennum okkur. Við
segjum: „Aumingja við. Það er
kreppa. Það er atvinnuleysi. Hve-
nær ætli þetta lagist?" Þeir þættu
félegir bændurnir sem eyddu vetrin-
um í barlóm, í stað þess að bíða
vorsins og undirbúa sáningu. Það
er vissulega rétt að nú era erfiðir
tímar, en meinsemdin er sú að við
virðum ekki grandvallar náttúru-
lögmál. Á síðasta uppskerutíma
lögðum við ekkert til hliðar og nú
leitum við ekki nýrra tækifæra af
alvöru, heldur einblínum á þorsk-
stofninn og gömul úrræði sem til-
heyra öðru tímaskeiði.
Viðbrögð okkar eiga að vera þau
að leggja niður hina eilífu hag-
vaxta- og hamingjuheimspeki og
viðurkenna tilvist lífrænna hring-
rása. Við eigum að taka því sem
komið er, viðurkenna að nú er geij-
unartími, bretta upp ermarnar og
leita nýrra fijóanga til að sá í jörð-
ina. Hinir nýju fijóangar eiga að
vera fjöldi lítilla fyrirtækja sem fá
að þróast í friði í höndum „bænda“,
ijarri höndum sjóða- og stjórnmála-
manna. Við eigum að segja skilið
við þunglyndi og vonleysi og byija
að ræða saman eins og menn um
það hvaða útsæði við viljum planta
í jörðina fyrir næsta vaxtarskeið.
Höfundur er sijömuspekingur.
r . f. ■
fHcóóur W'{'
á mnrrtttn
lUUl^UU V
ÁSKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11.
Árni Bergur Sigurbjörnsson.
BÚSTAÐAKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11. Einsöngur Örn Arnarson.
Organisti Guðni Þ. Guðmunds-
son. Pálmi Matthíasson.
DÓMKIRKJAN: Messa kl. 11.
Skírn. Prestur sr. María Ágústs-
dóttir. Dómkórinn syngur. Organ-
isti Kjartan Sigurjónsson.
GRENSÁSKIRKJA: Messa kl. 11.
Prestur sr. Gylfi Jónsson. Organ-
isti Árni Arinbjarnarson.
HALLGRÍMSKIRKJA: Messa kl.
11. Sr. Sigurður Pálsson. Organ-
isti Kári Þormar. Tónleikar kl.
20.30. Björn Steinar Sólbergsson
leikur. Þriðjudag: Fyrirbænaguðs-
þjónusta kl. 10.30. Beðið fyrir
sjúkum.
LANDSPÍTALINN: Messa kl. 10.
Sr. Sigurður Pálsson.
HÁTEIGSKIRKJA: Hámessa kl.
11. Sr. Arngrímur Jónsson. Kvöld-
bænir og fyrirbænir eru í kirkjunni
á miðvikudögum kl. 18.
LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guð-
brands biskups. Engin guðsþjón-
usta vegna sumarleyfa starfs-
fólks.
LAUG ARN ESKIRKJ A: Bæna-
stund kl. 11. Prestur sr. Sigrún
Óskarsdóttir.
NESKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11.
Sr. Frank M. Halldórsson.
SELTJARNARNESKIRKJA:
Guðspjall dagsins:
(Lúk. 5.) Jesús kennir
af skipi.
Messa kl. 11. Prestur sr. Solveig
Lára Guðmundsdóttir. Organisti
Hákon Leifsson. Sr. Baldur Krist-
jánsson predikar og fermir Arnþór
Björn Magnússon, Pensylvaníu,
Bandaríkjunum. Aðsetur: Afla-
granda 38, Reykjavík.
ARBÆJARKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11 árdegis. Prestur sr. Þór
Hauksson. Organisti Þóra Guð-
mundsdóttir.
BREIÐHOLTSKIRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 11 með þátttöku gesta á
norrænu þjóðdansamóti. Organ-
isti Þorvaldur Björnsson. Biblíu-
lestur í umsjón ungs fólks með
hlutverk kl. 20.30. Sr. Gísli Jónas-
son.
FELLA-OG HÓLAKIRKJA: Guðs-
þjónusta kl. 20.30. Prestur sr.
Guðmundur Karl Ágústsson. Org-
anisti Pavel Smid. Prestarnir.
KÓPAVOGSKIRKJA: Guðsþjón-
usta kl. 11. Sr. Þorbergur Krist-
jánsson.
SELJAKIRKJA: Kvöldguðsþjón-
usta kl. 20. Leikararnir Jón Hjart-
arson og Ragnheiður Tryggva-
dóttir flytja dagskrá um guðspjall
dagsins. Organisti Kjartan Sigur-
jónsson. Prestur Valgeir Ástráðs-
son. Sóknarprestur.
KRISTSKIRKJA, Landakoti:
Messa kl. 8.30. Hámessa kl.
10.30. Messa kl. 14. Ensk messa
kl. 20. Laugardaga messa kl. 14
og ensk messa kl. 20. Aðra rúm-
helga daga messur kl. 8 og kl. 18.
MARÍUKIRKJA, Breiðhoiti:
Messa kl. 11. Alla rúmhelga daga
messa kl. 18.30.
HVÍTASUNNUKIRKJAN Filadelf-
ía: Almenn samkoma kl. 20.
Ræðumaður G. Theodór Birgis-
son. Allir hjartanlega velkomnir.
HJÁLPRÆÐISHERINN: Bæn kl.
19.30. Kl. 20 hjálpræðissam-
koma. Major Liv Körto og Áslaug
Haugland stjórna og tala.
GARÐASÓKN: Messa kl. 11 f.h.
Fermdur verður Óskar Páll Meyer
Daníelsson, Flókagötu 4, Hafnar-
firði.
VÍÐISTAÐASÓKN: Guðsþjónusta
kl. 11. Fermdur verður Alfons
Christian Heiðarsson. Kór Víði-
staðasóknar syngur. Organisti
Ulrik Ólafsson. Sigurður Helgi
Guðmundsson.
KAPELLA St. Jósefssystra,
Garðabæ: Þýsk messa kl. 10.
JÓSEFSKIRKJA, Hafnarfirði:
Messa kl. 10.30. Mánud.-fös. kl.
18 messa.
KARMELKLAUSTUR: Messa kl.
8.30. Rúmhelga daga messa kl.
18.
INNRI-NJARÐVÍKURKIRKJA:
Messa kl. 21. Altarisganga. Bald-
ur Rafn Sigurðsson.
KAÞÓLSKA kapellan, Keflavík:
Messa kl. 16.
STRANDARKIRKJA: Messa kl.
14. Sr. Úlfar Guðmundsson, Eyr-
arbakka, messar. Organisti Stef-
án Þorleifsson. Rúta ferfrá grunn-
skólanum í Þorlákshöfn kl. 13.15
og til baka að messu lokinni.
Sóknarprestur.
LANDAKIRKJA, Vestmannaeyj-
um: Almenn guðsþjónusta kl. 11.
Sr. Jóna Hrönn þjónar. Kl. 20.30
KFUM og K - unglingafundur.
MIÐDALSKIRKJA í Laugardai:
Messa kl. 11 á sunnudag.
BÚRFELLSKIRKJA f Grímsnesi:
Messa kl. 14 á sunnudag, 11. júlí.
ÚLFUÓTSVATN í Grafningi:
Messa kl. 16 á sunnudag.
AKRAN ESKIRKJ A: Kvöldmessa
kl. 20.30. Ath. breyttan tíma.
Björn Jónsson.