Morgunblaðið - 11.09.1993, Qupperneq 23

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 1993
MORGUNBLAÐiy^AUGARDAGUILij^SEPTEMBER 1993
23
plirrgminMalíil*
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Hvaða lög gilda?
Halldór Blöndal landbún-
aðarráðherra gaf á
fimmtudag út reglugerð þar
sem innflutningur á nokkr-
um tegundum landbúnaðar-
vara, þar með taldri skinku,
er bannaður nema að feng-
inni umsögn og samþykki
Framleiðsluráðs landbúnað-
arins. Er tilgangur reglu-
gerðarinnar að koma í veg
fyrir að Hagkaup fái að
flytja inn danska skinku til
landsins.
Landbúnaðarráðherra
gaf þessa reglugerð út í
kjölfar úrskurðar Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra
á miðvikudag, þess efnis að
forræði varðandi innflutn-
ing landbúnaðarafurða væri
á hendi landbúnaðarráð-
herra. Vísaði forsætisráð-
herra í þessu sambandi til
yfirlýsingar, sem hann gaf
út við þinglok síðastliðið vor.
í kjölfar úrskurðar for-
sætisráðherra sendi Jón
Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra frá sér yfirlýs-
ingu þar sem hann segir
innflutning landbúnaðar-
vara, annan en þann sem
fellur undir lög um búfjár-
sjúkdóma og búvörulög, lúta
almennum fijálsræðisregl-
um samkvæmt lögum um
innflutning, sem tóku gildi
í nóvember síðastliðnum.
„Það var ekkert tilefni til
úrskurðar. Lögin eru skýr
og ég legg til að forsætis-
ráðherrann dragi úrskurð-
inn til baka,“ sagði Jón
Baldvin við Morgunblaðið.
Davíð Oddsson mótmælir
i Morgunblaðinu í gær þeirri
fullyrðingu utanríkisráð-
herra að nýleg lög um inn-
flutning hafi gjörbreytt inn-
flutningsmálum landbúnað-
arins. „Þegar [viðskiptaráð-
herra] mælti fyrir [frum-
varpinu] sagði hann að eng-
in efnisbreyting fælist í
frumvarpinu, aðeins form-
breyting. Þetta mál var af-
greitt á fjórum mínútum eða
svo í gegnum þingið og öll
efnahags- og viðskipta-
nefnd var sammála frum-
varpinu ... Það gengur ekki
að koma mörgum mánuðum
síðar og segja að þarna hafi
menn breytt innflutnings-
málum landbúnaðarins. Það
er slík ögrun við þingið að
það tekur engu tali,“ sagði
forsætisráðherra.
Hann segir liggja í aug-
um uppi samkvæmt búvöru-
lögum að sé nægilegt kjöt
fyrir hendi í landinu sé ekki
heimilt að flytja vöruna inn
en Framleiðsluráð hefur
synjað því.
Forsætisráðherra og
landbúnaðarráðherra
byggja afstöðu sína á
ákvæði í búvörulögunum
þar sem segir að „áður en
ákvarðanir eru teknar um
inn- og útflutning landbún-
aðarvara skulu aðilar, sem
með þau mál fara, leita álits
og tillagna Framleiðsluráðs
landbúnaðarins.
í fréttaskýringu í Morg-
unblaðinu í gær kemur hins
vegar fram að hæpið sé að
líta svo á að í þessari laga-
grein felist sjálfstæð heimild
til að banna innflutning
landbúnaðarvöru. Gunn-
laugur Claessen ríkislög-
maður hafi sagt í áliti sem
hann skilaði forsætisráð-
herra árið 1989: „Þessi
lagagrein felur ekki í sér
sjálfstætt bann við innflutn-
ingi landbúnaðarvara. Hún
hefur hins vegar sitt sjálf-
stæða gildi við hliðina á
öðrum lagaákvæðum, sem
banna eða gera innflutning
landbúnaðarvara háðan
leyfum.“
Ríkislögmaður hefur skil-
að álitsgerð til Friðriks
Sophussonar fjármálaráð-
herra um þetta mál en hún
hefur ekki verið gerð opin-
ber. Ráðherrann hefur þó
greint frá því að úrskurður
forsætisráðherra byggist
ekki á niðurstöðu ríkislög-
manns.
Hvað sem líður pólitísk-
um deilum um þetta mál
innan og utan ríkisstjórnar
er afar óheppilegt, svo að
ekki sé meira sagt, að ríkis-
stjórnin hafi ekki sameigin-
lega afstöðu til þess, hvað
eru lög og hvað eru ekki lög
í þessu máli. Úr því að ekki
fæst skiljanleg niðurstaða í
því og ráðherrarnir geta
ekki komið sér saman um
það fer kannski best á því,
að dómstólar úrskurði um
það og þá skiptir máli að
dómstólameðferð málsins
gangi nokkuð hratt fyrir sig.
íjárlagafrumvarp til irnifjöliunar í ríkisstjórn
Áætlaður halli
fjárlaga næsta
árs 9,8 milljarðar
FRIÐRIK Sophusson fjármála-
ráðherra lagði í gærmorgun
fram á ríkisstjórnarfundi fjár-
lagafrumvarp næsta árs og er
Átak til sölu
á náttúruleg-
um afurðum
í SAMGÖNGU- og landbúnaðar-
ráðuneytinu er nú að hefjast athug-
un á möguleikum á framleiðslu og
markaðssetningu á náttúrulegum
afurðum og átak til kynningar á
landinu sem uppsprettu slíkra vara
og sem hreint og óspillt land. Hall-
dór Blöndal, landbúnaðar- og sam-
gönguráðherra, lagði þessa áætlun
fram á ríkisstjórnarfundi í gær og
var hún samþykkt að sögn Hall-
dórs.
Á vegum landbúnaðarráðuneytisins
á að kanna möguleika fyrir hefbundn-
ar afurðir, villtar afurðir á borð við
fjallagms og sjávargróður o.s.frv. Á
vegum samgönguráðuneytisins snýr
athugunin að möguleikum í ferðaþjón-
ustu, s.s, fyrir heilsuferðir og kynn-
ingu á Islandi sem hreinu og óspilltu
landi, að sögn Þórhalls Jósefssonar
deildarstjóra í samgönguráðuneytinu.
Sagði hann að ekki þyrfti að leggja
stórupphæðir til verkefnisins. Hefur
þetta mál verið í undirbúningi frá því
í vor og hefst verkefnið væntanlega
á næstu vikum.
niðurstaða frumvarpsins sú að
halli fjárlaga næsta árs verði 9,8
milljarðar króna. Heildartekjur
ríkissjóðs á næsta ári munu sam-
kvæmt frumvarpinu verða 103,6
milljarðar króna, sem mun vera
lægstu tekjur ríkissjóðs að raun-
gildi allt frá árinu 1987. Sam-
kvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins telja flestir ráðherrar
ríkisstjórnarinnar, að frumvarp-
ið gangi engan veginn nægilega
langt, hvorki að því er varðar
niðurskurð ríkisútgjalda, sem
eru áætluð 113,4 milljarðar
króna, né tekjuöflun.
Samkvæmt fjárlagafrumvarpinu
verða skatttekjur ríkissjóðs hinar
lægstu að raungildi allt frá árinu
1987. Útgjöld sem hlutfall af lands-
framleiðslu eru samkvæmt frum-
varpinu áætluð um 29%, sem er
ívið lægra en á þessu fjárlagaári.
Hafa ber í huga í því sambandi að
landsframleiðslan hefur dregist
verulega saman.
Morgunblaðið hefur heimildir
fyrir því að Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra hafí fyrr í vikunni falið
þeim Friðrik Sophussyni fjármála-
ráðherra og Jóni Baldvin Hannib-
alssyni utanríkisráðherra að gera
tillögur um styrkingu fjárlagafrum-
varpsins, bæði með mun meiri
lækkun útgjalda og öðrum tekjuöfl-
unarhugmyndum. í framhaldi þess
verði reynt að ná samstöðu um slíkt
meðal þingmanna stjórnarflokk-
anna.
Morgunblaðið/Steinunn Osk Kolbeinsdóttir
Krummi í leikskóla
ÞAÐ var heldur óvenjulegur gestur sem heimsótti krakkana í leikskólanum á Hvolsvelli nú í vikunni. Það var
hrafnsungi sem augsýnilega var vanur ungu fólki því hann elti krakkana og gerði sér heldur dælt við þau að
þeirra mati. Krummi kunni vel við sig á leikskólanum þar sem hann prófaði leiktækin, bæði rólur og þríhjól en
hrifnastur var hann að krórhuðum stýrum hjólanna og reyndi mikið að hafa þau á brott með sér. Það má segja
að krummi hafi hleypt leikskólastarfínu í uppnám þennan dag sem hann dvaldi þar því margir gestir komu til að
fylgjast með krumma. Að endingu fékk krummi bílferð í pappakassa því ekki vildi hann í burtu sjálfviljugur og
fréttist af honum á sveitabæ þar sem hann var eitthvað að angra heimilisfólkið.
íslandsbanki lækkar forvexti
Aftur talið tilefni til vaxtalækkunar um næstu mánaðamót
23,95% í 21,95%.
I fréttatilkynningu frá íslands-
banka segir að eftir snögga hækkun
verðbólgu i kjölfar gengisfellingar í
lok júnímánaðar sé framundan hjöðn-
un verðbólgu á nýjan leik. „í samræmi
við fyrri yfirlýsingar íslandsbanka,
um tiltölulega hraða aðlögun nafn-
vaxta að verðlagsbreytingum að þessu
sinni, tekur bankinn nú fyrsta skrefið
til lækkunar nafnvaxta. Því verða for-
vextir víxla lækkaðir um 2% 11. sept-
ember. Jafnframt verða óverðtryggðir
vextir á Sparileiðum 2 og 3 lækkaðir
um 1,5%.
Miðað við núverandi spár um þróun
verðlags verður næsta tilefni til vaxta-
lækkunar í lok mánaðarins, en ákvörð-
un um hversu stórt skref verður stig-
ið þá ræðst af útreikningi lánskjara-
vísitölu októbermánaðar og sam-
keppnisstöðunni almennt," segir í
fréttatilkynningunni.
ÍSLANDSBANKI hefur ákveðið að lækka forvexti víxla um 2% í dag og
einnig óverðtryggða vexti á svokölluðum sparileiðum 2 og 3 um 1,5%.
Aðrir bankar og sparisjóðir gera engar breytingar á vöxtum að þessu
sinni. Eftir breytinguna er Búnaðarbankinn með hæstu meðalforvextir
af almennum víxillánum eða 18,7% en íslandsbanki er með 18,3%. Hjá
Landsbankanum eru meðalforvextir 17,5% og hjá sparisjóðunum eru
þeir lægstir eða 16,4%.
Forvextir á viðskiptavíxlum lækka
einnig hjá íslandsbanka og fóru úr
Nýjung í starfsnámi
Sameiginleg ábyrgð
skóla og atvinnulífs
eftir Ólaf G. Einarsson
Hinn 1. september siðastliðinn
undirritaði ég samkomulag við Félag
bókagerðarmanna, Félag íslenska
prentiðnaðarins, Prenttæknistofnun
og Iðnskólann í Reykjavík um breytt
fyrirkomulag við kennslu bókiðn-
greina. Bókiðngreinar eru prentun,
prentsmíð og bókband. Samkomulag
þetta er tilraun sem markar tímamót
í starfs- og verkmenntun hér á landi,
en það veitir aðilum vinnumarkaðar-
ins aukin áhrif á innihald og fram-
kvæmd námsins. Á sl. vorþingi lagði
ég fram frumvarp til breytingar á
lögum um framhaldsskóla sem Al-
þingi samþykkti. Breytingarnar fól-
ust í því að ákvæði sem heimilar
menntamálaráðheira að efna til til-
raunastarfs í starfsnámi í samráði
við einstaka skóla var bætt inn í lög
um framhaldsskóla. Skilyrði er að
námið sé skipulagt í samvinnnu við
fulltrúa atvinnurekenda og launþega
í viðkomandi starfsgrein og byggist
ofangreint samkomulag á grundvelli
þessarar lagabreytingar.
Á undanförnum árum hefur nokk-
ur umræða átt sér stað hér á landi
um að of margir nemendur velji bók-
nám á kostnað verknáms í því augna-
miði að taka stúdentspróf. Niður-
stöður könnunar á námsferli nem-
enda í framhaldsskólum sem
menntamálaráðuneytið fól Félags-
vísindastofnun að gera sýna að mjög
fáir nemendur velja starfsnám eða
innan við 10% þeirra sem helja nám
að loknu grunnskólaprófi. Sérstaka
athygli vekur hið mikla brottfall
nemenda í iðnnámi en yfir 60% iðn-
nema ljúka ekki prófi. í áfanga-
skýrslu nefndar um mótun mennta-
stefnu er m.a. tekið mið af niðurstöð-
um þessarar könnunar og lagt til að
starfs- og iðnnám verði eflt til muna
frá því sem nú er. Þá leggur nefndin
einnig til að þátttaka atvinnulífsins
í starfsnámi verði virkari en nú er.
Algengt er að vísað sé til þess
hversu skilvirk starfsmenntakerfi
eru í öðrum löndum, einkum Þýska-
landi og Danmörku. Áberandi er að
í þeim löndum hafa aðilar vinnu-
markaðarins mun meiri áhrif á
starfsmenntunina en hér á landi.
Þannig eru fræðslunefndir í Dan-
mörku í hverri iðngrein eingöngu
skipaðar fulltrúum atvinnulífs.
Fræðslunefndir ráða m.a. innihaldi
námsins, skipulagi, markmiðum og
námsmatskröfum sem gerðar eru til
viðkomandi iðngreinar. Þá sitja í
stjórn skólanna sex til tólf manns
og eru fulltrúar atvinnurekenda og
launþega í miklum meirihluta. Þann-
ig fæst ákveðin trygging fyrir því
að innihald iðnnáms svari kröfum
atvinnulífsins og að færni nemenda
hljóti viðurkenningu á vinnumark-
aðnum.
Unnið var að undirbúningi tilraun-
ar í bókiðngreinum nú í sumar og
er kennsla þegar hafin við Iðnskól-
ann i Reykjavík. Skipaði ég sér-
stakan stýrihóp til að hafa yfirum-
sjón með tilrauninni, skipuleggja
stjórnun, setja markmið og ákveða
uppbyggingu námsins. I þeim stýri-
hópi eiga sæti fulltrúar þeirra aðila
sem undirrituðu samkomulagið, þrír
fulltrúar frá atvinnulífinu og tveir
fulltrúar frá Iðnskólanum, en hópur-
inn starfar undir forystu Guðrúnar
Hrefnu Guðmundsdóttur sem er
ráðunautur minn í skólamálum. Nú
þegar hefur farið fram umfangsmik-
ið starf innan stýrihópsins, en endur-
skipulagningin tekur til allra þátta
námsins, bæði í skóla og á vinnustöð-
um. Þrír faghópar eru stýrihópi til
faglegrar ráðgjafar, einn fyrir hveija
iðngrein, þ.e. prentsmíð, prentun og
bókband. I þeim hópum eru fulltrúar
atvinnulífs, skóla og ráðuneytis og
eru fulltrúar atvinnulífsins í meiri-
hluta. Vinna í faghópum er hafin
af fullum krafti.
Breytingarnar á skipulagi náms í
bókiðngreinum eru margþættar.
Veigamesta breytingin er sú að at-
vinnulífinu er falinn tiltekinn hluti
menntunarinnar, starfsþjálfun á
vinnustöðum. í bókiðngreinum er
verkleg kennsla mjög kostnaðarsöm,
þar sem endumýjun í tækjabúnaði
og sérþekkingu er svo ör að skóla-
kerfinu hefur reynst ofviða að fylgja
þróuninni.
Skólanám nemenda og vinnu-
staðanám skiptist á með reglulegu
millibili. Nemendur eiga þannig kost
á að hagnýta þá faglegu þekkingu
sem þeir tileinka sér í skólanum við
vinnu sína í prentsmiðjum. Fylgt
verður samfelldri námsskrá sem gild-
ir bæði fyrir skóla og vinnustaði
þannig að náms- og vinnustaðatíma-
bil nemenda em skipulögð í samfellu
Ólafur G. Einarsson
„Ég lít svo á að með
þessari tilraun sé fyrsta
skref stigið til lausnar
þeim vanda sem starfs-
menntakerfi framhalds-
skólans á við að etja.
Engir vita betur hvað til
umbóta horfir í mennt-
un iðnaðarmanna en
þeir sjálfir. Þess vegna
er frumkvæði og sam-
vinna iðngreina í mennt-
unarmálum mikið fagn-
aðarefni okkur sem ber-
um ábyrgð á menntun í
landinu.“
undir samhæfðu eftirliti kennara
skólans og leiðbeinenda á vinnustöð-
unuhi.
í tengslum við þessa tilraun um
breytt fyrirkomulag í kennslu bók-
iðngreina stóð menntamálaráðuneyt-
ið fyrir endurmenntunarnámskeiði
fyrir kennara bókiðndeildar Iðnskól-
ans nú í sumar. Hingað til lands kom
danskur kennari, Geert Allermand,
og veitti kennurum þjálfun við að
beita samþættingu námsgreina og
verkefnavinnu í kennslu í bókiðn-
greinum. Slíkar kennsluaðferðir eru
notaðar í hinu nýja námsfyrirkomu-
lagi, en þær eru ríkjandi í iðnmennt-
un í Danmörku og þykja hafa gefið
mjög góða raun.
Miklar vonir eru bundnar við það
tilraunastarf í starfsmenntun sem
hér hefur verið lýst. Ég lít svo á að
með þessari tilraun sé fyrsta skref
stigið til lausnar þeim vanda sem
starfsmenntakerfi framhaldsskólans
á við að etja. Engir vita betur hvað
til umbóta horfir í menntun iðnaðar-
manna en þeir sjálfir. Þess vegna
er frumkvæði og samvinna iðngreina
í menntunarmálum mikið fagnaðar-
efni okkur sem berum ábyrgð á
menntun í landinu. Fulltrúar at-
vinnulífsins hafa lagt fram mikla
vinnu og kostnað til þróunar þessa
breytta fyrirkomulags. Þannig ákvað
stjórn Prenttæknistofnunar á liðnu
vori að framkvæmdastjóri hennar,
Guðbrandur Magnússon, sinnti þessu
þróunarstarfi í fullu starfi fyrst um
sinn. Að Prenttæknistofnun standa
félög atvinnurekenda og launþega í
prentiðnaði: Félag bókagerðarmanna
og Félag íslenska prentiðnaðarins.
Þá hefur skólameistari Iðnskólans í
Reykjavík, Ingvar Ásmundsson, svo
og deildarstjóri og kennarar í bókiðn-
greinum lagt dijúga vinnu af mörk-
um til tilraunarinnar.
Tengsl atvinnulífs og skóla eru
þjóðfélaginu nauðsynleg, en engan
veginn einfalt að treysta þau. Góð
samvinna er því mikilvæg forsenda
þess að árangur náist í tilraun sem
þessari. Von mín er sú að tilrauna-
starf þetta marki ugphaf nýrra tíma
í starfsmenntun á íslandi, þar sem
aðilar atvinnulífs hafa meiri áhrif á
námsfyrirkomulag en hingað til hef-
' ur tíðkast.
Höfundur cr menntamálaráðherra.
Debetkortin breyta viðskiptakerfinu á íslandi
Þjónustugjöld eru
alls staðar ínnheimt
Debetkortavæðingunni fylgir mikil breyting í viðskiptalíf-
inu og hagræðing í bankakerfinu. Stefnt er að því að út-
gáfa ávísana dragist saman til mikilla muna, sem væntan-
lega leiðir til fækkunar starfsfólks í bönkum. Við tilkomu
debetkorta hefst samtímafærsla ávísana, sem getur leitt til
aukins fjármagnskostnaðar fyrirtækja sem hingað til hafa
getað fjármagnað dagleg útgjöld með tekjum sama dags.
Stefnt er að því að fyrstu debetkortin verði gefin út til
reynslu 1. október nk.
Debetkortin eru ekki ókeypis.
Mikið hefur verið deilt um hver
eigi að bera kostnaðinn af debet-
kortavæðingunni, korthafar, þjón-
ustuaðilar eða bankarnir. Magnús
E. Finnson framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtakanna segir að
hagnaður bankanna af debitkorta-
væðingunni verði það mikill að
óeðlilegt sé annað en að þeir beri
kostnaðinn við kortin. Magnús
gagnrýnir harðlega ákvörðun
bankanna um 0,5-1,5% þjónustu-
gjöld sem verslanir og aðrir þjón-
ustuaðilar eiga að greiða af veltu.
Hann segir ennfremur að með
þeim sé ljóst að bankarnir ætli sér
að skattleggja þá hagræðingu sem
fæst af debetkortavæðingunni.
Að sögn Helga H. Steingríms-
sonar, fulltrúa RÁS-nefndarinnar
sem hefur undirbúið debetkorta-
væðinguna hér á lándi, er aðalat-
riðið að þjónustugjald sé alls stað-
ar innheimt af debetkortum í einu
formi eða öðru. „Þessi gjöld eru
ýmis innheimt í formi prósentu-
tengdra gjalda, fastra greiðslna á
hveija færslu eða með því að
bankarnir „fleyti“ úttektunum af
kortunum í nokkra daga og verði
sér þannig úti um vaxtatekjur." í
þeim löndum þar sem um fastar
upphæðir er að ræða í þjónustu-
gjöldum eru þær víðast 50 til 100
krónur fyrir hveija færslu. Helgi
sagði að 65-70% af tékkafærslum
væru undir 5.000 krónum.
„0,5-1,5% af 5.000 krónum gerir
25-75 krónur sem er nokkuð und-
ir þeirri upphæð sem algeng er
þar sem þjónustugjaldið er fast.
Bönkunum þykir ekki óeðlilegt
að aðilar viðskiptalífsins taki þátt
í þeim kostnaði sem hlýst af því
að koma þessari debitkortavæð-
ingu á,“ segir Helgi. „Það er stefn-
an að hagræðingin innan banka-
kerfisins leiði til lækkandi vaxta-
munar. Þetta hefur verið túlkað
af Kaupmannasamtökunum á
þann veg að það sé verið að velta
öllum kostnaði við debetkortin á
verslunina. Það er hins vegar ljóst
að hún muni aðeins bera 10-15%
af heildarkostnaðinum." Ekki
fengust nákvæmar upplýsingar
um hver heildarkostnaður banka-
kerfisins er við uppsetningu de-
betkortakerfísins, þó var látið að
því liggja að hann næmi „mörg-
um, mörgum tugum milljóna".
Vaxtalaus innlán í útlöndum
Notkun debetkorta er einna
útbreiddust í Danmörku af ná-
grannalöndum okkar, en þar hófst
hún fyrir tíu árum. Magnús E.
Finnsson sagði að dönskum bönk-
um hefði gengið erfiðlega að inn-
leiða kortin í upphafi þrátt fyrir
mikla og dýra auglýsingaherferð.
„Þeir ákváðu þá að ganga til
samninga við kaupmenn til að fá
þá í lið með sér. Samningarnir
fólu í sér að kaupmennirnir keyptu
tækin sem til þurfti og fengu síð-
an ákveðna upphæð á hvetja
færslu greidda frá bönkunum
fyrstu þijú árin til að greiða niður
tækin. Það kom í ljós að sparnað-
urinn innan danska bankakerfis-
ins, með tilkomu debetkortanna,
varð mun meiri en menn höfðu
átt von á. Nú greiða hvorki kort-
hafar né verslanir og aðrir þjón-
ustuaðilar nokkurn kostnað,"
sagði Magnús.
Þess ber að geta að í Dan-
mörku leggja bankar ekki greiðsl-
ur fyrir úttektir af debetkorta-
reikningum inn á reikninga selj-
enda vöru og þjónustu fyrr en á
þriðja degi eftir að viðskipti fara
fram. Þannig getur bankakerfíð
velt þessum peningum í tvo daga
án þess að greiða neinn vaxta-
velt greiðslum debetkortaeigenda
sem vaxtalausum innleggjum tvo
daga yfir helgar, því uppgjör fari
ekki fram fyrr en á mánudögum.
Þetta segja bankamenn á mis-
skilningi byggt, því í raun séu
laugardagur og sunnudagur ekki
til í þessu uppgjörskerfi. Allar
færslur þeirra daga eru gerðar
upp með færslum mánudags. Ut-
tektir sem færðar út af debetkort-
unum yfír helgar eru skráðar, til
að ekki sé farið yfír úttektarmörk.
Tækni til samtímabókunar
ávísana hefur verið til reiðu hjá
Reiknistofu bankanna í nokkur
ár. Þegar til stóð að taka upp
beinfærslur tékka, það er draga
andvirði þeirra af ávísanareikn-
ingi um leið og þeir eru sýndir í
banka, var því mótmælt af aðilum
í viðskiptalífinu. Með tilkomu de-
kostnað.
í Noregi greiða korthafar
ákveðið fastagjald af hverri
færslu, en bankarnir mæta kostn-
aði við kortin með því að gera
viðskiptin ekki upp fyrr en á
fimmtudegi næstu viku eftir að
viðskiptin eru gerð. Bankarnir
hafa því peningana með höndum
í allt að tíu daga og geta aflað
sér vaxtatekna með útlánum jafn-
hliða því sem þjónustuaðilar verða
fyrir vaxtatapi. Mismunandi de-
betkort eru í gangi í Noregi, af
sumum gerðum korta eru greidd
prósentutengd þjónustugjöld og
er unnið að því að samræma þau
gjöld.
Þjónustuaðilar í Þýskalandi
greiða þjónustugjald sem nemur
0,3% af veltu. Síðan er um að
ræða gjald sem hver banki semur
sérsta.klega um við viðskiptaaðila
sína. í Þýskalandi greiða korthaf-
ar fast árgjald. Gjald fyrir hveija
færslu fer síðan eftir samningum
hvers korthafa við bankann.
íslenska tækniundrið
íslenska bankakerfið er mjög
tölvuvætt og einsdæmi í heimin-
um að afgreiðslustaðir allra
banka og sparisjóða í einu landi
séu tengdir sameiginlegri tölvum-
iðstöð, það er Reiknistofu bank-
anna. Nú munu seljendur vöru
og þjónustu tengjast sömu mið-
stöð um kortaskanna. Greiðslum-
iðlun milli kaupenda og seljenda
mun gerast hér samdægurs,
þannig að bankakerfið getur ekki
velt peningum debetkortahafa þar
til þeir verða lagðir inn á reikn-
inga söluaðila. Því hefur verið
haldið fram að bankakerfið geti
betkortanna verður tekin upp
samtímabókun ávísana. Þetta
mun hafa veruleg áhrif í viðskipt-
um. Hingað til hafa viðskiptaaðil-
ar getað lagt inn sölu dagsins
rétt fyrir lokun bankakerfisins og j
það innlegg komið sem fyrsta
færsla dagsins við uppgjör að
kvöldi. Á eftir innlegginu færast
síðan ávísanir sem gefnar hafa
verið út á sama reikning. Nú
munu ávísanirnar færast út af
reikningnum um leið og þær eru
sýndar í banka og innlegg um
leið og það er skráð hjá gjaldkera.
Ávísanaheftið í 750 krónur
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins mun hver færsla af debet-
korti kosta korthafa um tíu krón-
ur. Til samanburðar má nefna að
hvert ávísanablað kostar 10 krón-
ur, en kostnaður bankakerfísins
við færslu hverrar ávísunar er
sagður um 45 krónur. Bankamenn
segja kostnað af ávísanakerfinu
kominn úr böndum. Hvort sem
debetkort hefðu komið til sögunn-
ar eða ekki er fyrirliggjandi að
kostnaður ávísananotenda hefði
hækkað til muna.
Helgi H. Steingrímsson sagðist
alveg eins eiga von á því að verð
á ávísanaheftum yrði óbreytt
áfram, í 250 krónum. Hins vegar
töluðu menn um 20 króna færslu-
kostnað á hveija ávísun þó slíktv
yrði mismunandi milli banka og
þeir væru ekki búnir að ákveða
endanlega gjaldskrá. „Miðað við
þessa upphæð yrði kostnaður við
ávísanahefti 750 krónur. Færslu-
gjald fyrir debetkort yrði að há-
marki 10 krónur eða það sama
og ávísanablað kostar nú.“