Morgunblaðið - 11.09.1993, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 1993
25
Fiskar á þurru landi
eftir Ólaf Sveinsson
ogJónProppé
Pé-leikhópurinn sýnir um þessar
mundir í Gamla bíói leikrit Árna
íbsens Fiskar á þurru landi. Andrés
Sigurvinsson leikstýrir. Fiskar á
þurru landi er gamanleikur, en er
þó um margt ólíkur þeim ærslaleikj-
um sem mest hefur borið á í íslensk-
um leikhúsum. Þannig birtast per-
sónur og atburðir á sviðinu sem
koma áhorfandanum kunnuglega
fyrir sjónir og sagan sjálf er ein-
föld. Engu að síður bregðast per-
sónurnar hvað eftir annað við á
allt annan hátt en áhorfandinn hafði
gert sér í hugarlund og sagan, sem
hefur á sér yfirbragð raunsæis tek-
ur einnig óvæntar stefnur sem
kenna mætti við galdur eða leikhús
fáránleikans.
„Það sem ég vildi,“ segir Ámi
Ibsen, „var að nota óvænt og brött
hvörf, bæði í persónum og sögu, til
að ná upp hraða. Ég vildi skrifa
sögu sem kallaðist á við það sem
nefnt hefur verið töfraraunsæi,
þannig að mjög ólíkindalegir hlutir
gætu átt sér stað milli fólks, sem
væm þó fullkomlega eðlilegir sam-
kvæmt forsendum verksins."
Óvæntar fléttur
Sögusviðið er heimili Emmu og
Knúts í litlu þorpi út á landi. Þau
reka þar eins konar gistiheimili og
þegar sagan hefst er von á Guð-
mundi og Gúu að sunnan. Emma,
sem Guðrún Ásmundsdóttir leikur,
kemur þegar í upphafi nokkuð und-
arlega fyrir, og samband hennar og
Knúts, sem sér um öll heimilisstörf
og þjónustu við gesti, er óljóst - það
virðist sem hann hafi verið skilinn
eftir hjá henni „upp í skuld“. Ólafur
Guðmundsson leikur Knút.
Guðmundur, leikinn af Ara Matt-
híassyni, og Gúa, leikin af Aldísi
Baldvinsdóttur, eru allt annars kon-
ar fólk. Hann er ungur maður á
hraðri leið upp metorðastiga þjóðfé-
lagsins - maður sem á sér bjarta
framtíð í stjórnmálum og kaupsýslu
- en hún er kúguð og óframfærin,
auðmjúk eiginkona Guðmundar.
Þegar þau koma til Emmu og Knúts
hefst hröð og óvænt atburðarás þar
sem persónurnar uppgötva á sér
nýjar hliðar og það sem í fyrstu
virðist einfaldur ástarþríhyrningur
reynist hafa aðrar og ískyggilegri
afleiðingar en nokkurn gæti grunað
- afleiðingar sem aðeins Emma sér
fyrir.
„Þetta er frekar einfalt leikrit,"
segir Árni, „með einfaldri fléttu,
en það byggir allt á hinu óvænta.
Leikritið gerist í kringum gamla
konu sem mér fínnst að sé varla
jarðnesk vera - hún er hin aldar-
gamla jarðmóðir og í návist hennar
er allt mögulegt: hún ræður yfir
öllum galdri. Hugmyndin sjálf sem
liggur til grundvallar verkinu er
gömul. Ég byijaði að skrifa um
þríhyming yngri persónanna fyrir
mörgum árum og var þá að vinna
á frekar þungum nótum, en verkið
gekk einhverra hluta vegna alls
ekki upp, svo ég lagði það frá mér.
Seinna kviknaði svo hugmyndin að
gömlu konunni og ég ákvað að
nota hana til að sprengja söguna
upp og skrifa kómedíu.
Að reyna á þanþolið
Fiskar á þurm landi er fjórða
leikritið sem Pé-leikhópurinn setur
upp. Andrés Sigurvinsson hefur
leikstýrt öllum sýningunum og bor-
ið hitan og þungan af starfi hóps-
ins. Öllum sýningunum hefur verið
vel tekið.
Leikhópurinn setti sér þegar í
upphafi það markmið að fylgja hug-
myndum Árna eftir í uppsetning-
unni.
„Mig langaði til að reyna á þan-
þol þessa leikforms", segir Andrés
Sigurvinsson. „Að gera sýninguna
eins natúralíska og hægt var, en
um leið eins absúrd og verkið bauð
upp á. Ég vildi sjá hvað við kæm-
umst langt, en þó þannig að áhorf-
andinn næði að fylgja með og án
þess að treysta á nokkuð annað en
textann, samspil leikaranna og
tengsl áhorfenda við sviðið. Oftar
en ekki fínnst mér að leikstjórar
treysti hvorki áhorfandanum né
textanum sem höfundurinn hefur
skrifað. Ég er kannski svona gamal-
dags, en ég sakna oft að sjá ekki
leikhús þar sem verkin eru látin lifa
gegnum leikarana, en ekki með
hjálpartækjum á borð við dans eða
skrípalæti og annað þvíumlíkt.
Þetta var gott tækifæri fyrir leik-
arana að takast á við erfiða hluti
í leik. Við æfðum þetta saman og
útkoman varð virkilega góð, enda
voru allir til í að reyna að gera eitt-
hvað nýtt. Við lékum okkur með
formið og vorum að kanna hvað við
kæmumst langt.“
Á Listahátíð í Hafnarfirði
Fiskar á þurru landi var sett upp
á Listahátíð í Hafnarfirði nú í sum-
ar, en vegna aðstæðna var þar ein-
ungis um fáar sýningar að ræða
og þar sem aðsókn var góð fengu
færri en vildu tækifæri til að sjá
sýninguna þar. Því er það að Pé-
leikhópurinn freistar nú að færa
sýninguna til Reykjavíkur, þótt aft-
ur hagi þannig til að vart verður
unnt að halda nema um það bil tíu
, sýningar í Gamla bíói.
Listahátíðin bað Árna um að
skrifa verk sem Andrés myndi setja
upp í Bæjarbíói í Hafnarfirði. Árni
var þá reyndar að vinna að stærra
leikriti sem Borgarleikhúsið frum-
sýnir nú í haust, en tók þó beiðn-
inni vel og afurðin varð þessi
skemmtilegi gamanleikur.
„Það er sjaldgæft að einhveijum
detti í hug að biðja mann um að
skrifa leikrit til að sýna á ákveðnum
stað og á ákveðnum tíma. Það ger-
ir manni voðalega gott að fá slíkt
tilboð. Maður notar þá jafnvel tæki-
færið til að gera eitthvað sem eng-
inn á von á að maður geri; að koma
á óvart. Það verður léttara yfir
manni og maður skemmtir sér sjálf-
ur við að skrifa. Það hlýtur að skila
sér einhvern veginn í verkinu.
Okkur Andrés hefur lengi langað
til að vinna saman, allt frá því að
við lékum saman í Spanskflugunni
þegar við vorum í Kennaraskólan-
um. Kannski var það af því að ég
vissi að Andrés myndi leikstýra
þessu að ég leyfði mér að skrifa
svona leikrit - kómedíu af þessu
tagi.“
Galdurinn við kómedíuna
„Okkar leiklistarhefð er frekar
þung,“ segir Árni, „hvað sem því
veldur, og mjög natúralísk, kannski
vegna þess að það er litið niður á
kómedíuna. Ég hef talsvert pælt í
gamanleikhúsinu. Ég hef því þýtt
og staðfært slík verk, þurft að setja
mig inní þau, og þá fór ég að bera
virðingu fyrir galdrinum í kóme-
díunni. Þetta eru oft mjög flókin
leikrit sem þarf mikla færni til að
láta ganga upp.
Ég hef skrifað gamanþætti fyrir
áramótaskaup sem byggjast á
stuttum atriðum, paródíum um
menn og atburði sem allir kannast
við. Þessi atriði verða að vera ansi
hnitmiðuð og með hröðum hvörfum
svo þau gangi upp. Ég vildi reyna
að vinna útfrá þessari reynslu í
lengra leikriti.
Viðtökurnar sem leikritið fékk í
sumar voru ótrúlegar. Ég vissi til
dæmis að margt gæti verið fyndið
í þessu, en viðtökur frumsýningar-
gesta voru slíkar að ég varð hálf
feiminn.“
Nú gefst þeim sem ekki náðu að
sjá Fiska á þurru landi í Hafnar-
firði í sumar tækifæri til að njóta
sýningarinnar í Gamla bíói á næstu
vikum.
Á VEGGI, LOFT OG GÓLF
TRAUSTARI HUÓÐEINANGRUN,
ÞYNGRI OG STEINULL
ÞVÍ ÓÞÖRF. A FLOKKUR
ELDTRAUSTAR
VATNSHELDAR
ÖRUGGT NAGLHALD
KANTSKURÐUR SEM EGG
HOLLENSK GÆÐAVARA
Þ.ÞORERlMSSDH&CQ
ÁRMÚLA 29, SÍMI 38640
Höfundar eru kvikmynda-
gerðarmaður og ritstjóri
Bestu haupin í lambakjöú á aðeins398kr./hg.
ínœstuvershm
Verðið á 1. flokks
lambakjöti í
hálfum
skrokkum
lækkar um heil
20%. Fáðu þér
ljúffengt lambakjöt í
næstuverslun á
frábæru verði, aðeins
398 krónur kílóið.
*Leiöbeinandi smásöluverð