Morgunblaðið - 18.09.1993, Blaðsíða 18

V
F sací aaamTmz .sr huoaoíiaouaj ciia/uiurAuoí!OM
18 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1993
Reuter
Keating
heimsækir
frændur sína
PAUL Keating, forsætisráðherra
Ástralíu, ásamt gestgjafa sínum
og starfsbróður í Bretlandi, John
Major, á leið inn embættisbústað
Majors, Downing-stræti nr. 10, í
gær. Ástralinn er í fjögurra daga,
opinberri heimsókn. Keating vill
að Ástralía verði lýðveldi fyrir árið
2000 pg kannanir sýna að meiri-
hluti Ástrala er honum sammála.
Elísabet Englandsdrottning er nú ^
þjóðhöfðingi Ástrala og hafa bresk
æsifréttablöð ráðist harkalega á
gestinn fyrir „drottinsvik". Ekki
bætir úr skák að Keating var sak-
aður um að sýna drottningu virð-
ingarleysi er hún var í heimsókn í
Ástralíu í fyrra; hann klappaði
henni á bakið. Ráðherrann svaraði
því til að lýðveldismálið væri ein-
göngu viðfangsefni „drottningar
Ástralíu og áströlsku þjóðarinnar".
Shevardnaze biður um aðstoð vegna átaka við uppreisnarmenn í Sukhumi
Rússar bjóða Georgíumönn-
um aðstoð gegn Abkhösum
Moskvu. Reuter.
RÚSSAR buðu Georgíumönnum hernaðaraðstoð í gær eftir
að Edúard Shevardnadze, forseti Georgíu hafði beðið Pavel
Grastjov, varnarmálaráðherra Rússa, um aðstoð vegna átak-
anna í Abkazíuhéraði. Skæruliðar, sem beijast fyrir sjálf-
stæði héraðsins frá Georgíu, háðu í gær og fyrradag harða
bardaga við stjórnarhermenn í miðborg Sukhumi, höfuðborg-
ar Abkhazíu. Rússneska utanríkisráðuneytið hótaði í gær
aðskilnaðarsinnum i Abkhasíu því að rafmagnið yrði tekið
af héraðinu og það beitt efnahagsþvingunum ef þeir legðu
ekki niður vopn.
ís Jeltsín Rússlandsforseta sagði
Shevardnadze að skæruliðarnir
hefðu fallist á vopnahléið til að
stjómarherinn myndi afvopnast.
Þeir væru nú að ráðast inn í nær
vopnlausa borg. Haft var eftir,
Boris Pastokov, utanríkisráðherra
Rússa, að Shevardnadze hefði þeg-
ar snúið aftur til Sukhumi að lokn-
um viðræðum við Gratstjov. Fólks-
straumur var hins vegar úr borg-
inni.
Talsmaður Shevardnadze sagði
í gær að 21 einn hefði látist og
151 særst í bardögum síðustu
tveggja daga. Herma heimildir að
um 400 skæruliðar, studdir af
tveimur skriðdrekum og nokkrum
brynvörðum farartækjum, hafí
sótt inn í borgina úr norðri.
Með þessari árás hefur endi
verið bundinn á vopnahlé, sem
samið var um fyrir sjö vikum síð-
an. Þá hafði geisað stríð í Abkhas-
íu í 12 mánuði, sem kostaði þús-
undir mannslífa. í Sukhumi eru
nú aðeins átta af þeim 88 eftirlits-
mönnum Sameinuðu þjóðanna,
sem áttu að gæta þess að vopna-
hléð væri virt.
Edúard Shevardnadze, forseti
Georgíu, hélt til Sukhumi í fyrra-
dag. I skeyti sem hann sendi Bor-
Alusuisse framleiðir
álplötur í Audi A8
Zilrich. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara
ÞÝSKA bifreiðafyrirtækið Audi
hefur samið við álverksmiðju
Alusuisse-Lonza (A-L) i Sierre í
Sviss um framleiðslu álplatna í
nýja Audi A8. Framleiðslusamn-
ingurinn er metinn á um 4,8 millj-
arða ísl. króna.
A-L hefur langa reynslu og þekk-
Morgunblaðsins.
ingu í álframleiðslu fyrir sam-
göngutæki. Verksmiðjan í Sierre
er til dæmis einn helsti framleið-
andi álplatna fyrir hraðlestir. .
„Framleiðsla álplatnanna er tækni-
legt tímamótaskref í bifreiða- og
áliðnaðinum," segir í tilkynningu
frá A-L.
Eru umskipti í lyfjameð-
ferð geðklofa í augsýn?
FYRIR nokkrum árum var farið að ræða um nýtt undralyf gegn
geðklofa á Vesturlöndum. Skýrt var frá ótrúlegum bata sjúklinga
sem áður höfðu verið algerlega ósjálfbjarga, orðnir fastir í vef of-
skynjana, ranghugmynda og ofsóknarhræðslu, en náðu sér skyndi-
lega og fóru að lifa eðlilegu lífi. Að sögn breska blaðsins Financial
Times var það svissneska lyfjafyrirtækið Sandoz sem setti þetta lyf,
clozapine, á markaðinn í Bandaríkjunum árið 1989 en það hefur
verið notað á Islandi um alllangt skeið. Áhugi á gerð slíkra lyfja fer
nú hratt vaxandi en um langt skeið hafði trú vísindamanna á þessu
viðfangsefni verið lítil. Talið er að um einn af hundraði jarðarbúa
þjáist af geðklofa á einhverju stigi.
Volkswagen
dregnr sam-
an seglin
VOLKSWAGEN AG, stærsti
bílaframleiðandi Evrópu, dró
fyrr í vikunni úr áætluðum íjár-
festingum í dótturfyrirtæki sínu,
Skoda í Tékklandi. Tilkynnt var
um þessa ákvörðun degi áður
en Volkswagen ætlaði að gang-
ast í ábyrgðir fyrir 60 milljarða
króna lán fyrir Skoda. Ætlun
fyrirtækisins er að draga úr fjár-
festingum næstu ljögur árin sem
nemur „verulegum" uppnæðum
en tap hefur m.a. verið á reksti
dótturfyrirtækisins SEAT á
Spáni. Hefur VW tapað um 67
milljörðum kr. það sem af er
þessu ári.
Uppsagnir hjá
Daimler-Benz
ERFIÐLEIKAR hafa verið í
rekstpi Daimler-Benz bílafram-
leiðandans þýska og hefur fyrir-
tækið nú tilkynnt um miklar
spamaðaraðgerðir sem m.a fela
í sér að störfum hjá fyrirtækinu
fækkar um 40.000 fyrir lok árs-
ins. Mestur er samdrátturinn í
sölu á Mercedes Benz bílum.Er
ætlunin að spara um 330 millj-
arða á þessum aðgerðum.
Ætluðu að
myrða
Mitterand
FRANSKA dagblaðið Le Figaro
sagði frá því í gær að Líbýu-
menn hefðu ætlað að ráða
Francois Mitterand, forseta
Frakklands, af dögum árið 1984
er hann var á ferð í Mið-Afríku-
lýðveldinu. Hafði blaðið upplýs-
ingar sínar frá ónefndum heim-
ildarmönnum sem sögðu að lí-
býska leyniþjónustan hefði lagt
á ráðin um að skjóta flugskeyt-
um að forsetanum. Franska
leyniþjónustan hefði hins vegar
komist að ráðabrugginu og kom-
ið í veg fyrir að það yrði að veru-
leika.
Vextir lækka
í Danmörku
DANSKI seðlabankinn lækkaði
á fímmtudag forvexti um hálft
prósentustig, úr 9,25 í 8,85 pró-
sent. Nokkrir stærstu bankanna
hafa þegar tilkynnt að þeir muni
einnig lækka í vexti. Vaxtalækk-
unin boðar að danska krónan
verði ekki látin fylgja þýska
markinu jafnfast eftir og áður
og er ætlunin að lækka vexti enn
frekar. Andstætt því sem búist
var við styrktist danska krónan
heldur á gjaldeyrismörkuðum,
eftir að Iækkunin var tilkynnt.
Rússneski
herinn frá
Póllandi
SÍÐUSTU rússnesku hermenn-
irnir halda frá Póllandi í dag.
24 liðssveitir voru eftir í landinu
en á fimmtudag var samið um
brottför þeirra. Sovéskar her-
sveitir voru í öllum löndum Aust-
ur-Evrópu eftir heimsstyijöldina
síðari en mjög hefur fækkað í
þeim eftir fall kommúnismans.
Þegar flest var, voru um 40.000
rússneskir hermenn í Póllandi.
Frakkar lána
Kazökum
FRAKKAR hafa ákveðið að lána
Kazakstan 3,7 milljarða en lánið
er hluti samvinnu landanna
tveggja á sviði stjóm- og efna-
hagsmála. Francois Mitterrand
er í opinberri heimsókn í Kaz-
akstan. I samvinnu ríkjanna felst
m.a. að frönsk fyrirtæki koma
við sögu á sviði orku-, fjar-
skipta, samgöngu- og málm-
vinnslu.
Geðklofí er alvarlegur geðsjúk-
dómur og eru algengustu einkennin
sem áður segir ýmsar ranghug-
myndir, ofskynjanir og ofsóknar-
hræðsla. í einstaka tilvikum getur
komið fram svonefndur klofínn per-
sónuleiki þ.e. að í huga sjúklingsins
virðist hafa hreiðrað um sig skap-
gerð tveggja eða jafnvel fleiri og
oft gerólíkra manna. Venjulega
koma einkennin fram seint á ungl-
ingsárunum, þegar heilavefir þrosk-
ast mjög hratt. Áhrifín eru mikil,
brenglunin mjög djúpstæð. Fái
sjúklingurinn enga meðhöndlun
getur hann glatað öllum tengslum
við raunveruleikann og hafnar
gjarnan í sárri fátækt þar sem hann
verður undir í lífsbaráttunni. Álitið
er að um þriðjungur allra heimilis-
lausra í Bandaríkjunum sé haldinn
geðklofa.
Tilviljun
Fyrsta lyfið sem notað var gegn
veikinni var uppgötvað fyrir tilvilj-
un. Læknir í Víetnam komst að
raun um að hægt var að nota ró-
andi lyf, thorozine, til að losa sjúkl-
inga við ofskynjanir. Menn hófu nú
að nota það við geðklofa og fleiri
lyf af sama toga voru búin til. En
gallarnir voru margir. Sjúklingar
urðu margir hveijir þunglyndir eða
sinnulausir, áttu erfítt með að laga
sig að samfélaginu. Margir fengu
engan bata, hjá öðrum varð vart
aukaverkana. Göngulagið varð
stirðbusalegt, stöppuðu fæti í gólf
í tíma og ótíma, taugakerfið varð
fyrir skakkaföllum svo að kippir í
andlitsvöðvum og tungu urðu tíðir
og óviðráðanlegir.
Clozapine er einstakt að því leyti
að þvi fylgja engar slíkar aukaverk-
anir á vöðvakerfið og margir sem
gömlu lyfin virkuðu ekki á fá nú
bót meina sinna. „Eftir að fyrsta
lyfið [thorozine] var fundið upp var
haldið áfram að þróa aðferðir á
sama grundvelli," segir John Kane,
yfírmaður sálfræðideildar Jewish
Medical Center í New York. „Þess
vegna er það svo geysilega spenn-
andi að sjá að alger endurnýjun er
að verða í gerð lyfla gegn sjúk-
dómnum".
Eftir að clozapine kom fram á
sjónarsviðið hafa mörg fyrirtæki
einbeitt sér að því að framleiða ný
lyf gegn sjúkdómnum enda er
markaðurinn fyrir þau stór, talið
að ársveltan séu rúmlega 100 millj-
arðar króna. Söluaukning er um
9% á ári svo að margir, jafnt í
Evrópu sem Bandaríkjunum, hugsa
sér gott til glóðarinnar. Auk áður-
nefnds clozapine þykja nokkur önn-
ur lyf; risperidone, bromoperidol og
remoxipride, gefa góðar vonir.
„Eftir að hafa rannsakað sjúkdóm-
inn í 30-40 ár erum við að ná tökum
á honum,“ segir talsmaður eins fyr-
irtækisins í samtali við The Financ-
ial Times.
Óljósar orsakir
Enn er margt sem læknar vita
ekki um orsakir geðklofa en þó eru
menn sammála um að eitthvað fari
úrskeiðis í efnafræðilegum boð-
skiptum í heilanum. Geðklofí er að
því leytinu mjög dularfullur sjúk-
dómur að þótt lyfin hafi áhrif á þær
frumur sem um er að ræða á nokkr-
um klukkustundum geta liðið
nokkrar vikur áður en batamerki
sjást hjá sjúklingnum. Læknar telja
að ef til vill sé þetta vegna þess
að þessar frumur séu aðeins fyrstu
hlekkimir í flóknu ferli, eins konar
dómínóspili. Takist að fínna hinar
keilurnar í spilinu verði auðveldara
að fínna réttu lyfin. Enn fremur
veldur það vanda að lyf hafa áhrif
á suma geðklofasjúklinga en ekki
aðra. Sumir sérfræðingar telja að
beina verði leitinni að einni, ákveð-
inni frumugerð, þar sem sjúkdóm-
urinn eigi rætur sínar. Aðrir telja