Morgunblaðið - 17.11.1993, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1993
Minning
Guðjón Jónsson,
fv. formaður Félags
járniðnaðarmanna
Fæddur 17. nóvember 1924
Dáinn 8. nóvember 1993
Það var sól og sumar 1950, er
ég var kynnt fyrir Guðjóni Jóns-
syni. Hann kom þá í heimsókn aust-
ur á land, ásamt frænku minni,
Unni Benediktsdóttur frá Reyðar-
firði. Þau höfðu gengið í hjónaband
1948, en ég hafði nú samt ekki séð
þennan unga mann fyrr. Jú, frænk-
unni leist svo á, að þetta myndi
vera indælispiltur og sú varð líka
raunin.
Þessi fagri sólardagur 1950 á
Reyðarfirði átti eftir að einkenna
okkar kynni og samskipti til hans
hinsta dags.
Guðjón bar ekki alla hluti á torg,
með skvaldri og hávaða, hann var
þeim mun traustari viriur ef eitt-
hvað bjátaði á.
Guðjón tók virkan þátt í félags-
málum og var formaður járniðnað-
armanna í 24 ár ásamt öðrum fé-
lagsstörfum.
Öll hans störf að félagsmálum
bátu gott vitni um þann mann, er
hann hafði að geyma, réttsýnan og
ljúfan, með einstakt jafnaðargeð.
Guðjón Jónsson fæddist ekki með
gullskeið í munni, hann kaus þvi
að starfa í þeim stjómmálaflokki,
sem vann fyrir þá, er ekki veltu
auðæfunum á undan sér. Þar var
hann traustur liðsmaður, sem og í
öðru, er hann lagði liðsinni.
Það eru oft vissar hefðir, er skap-
ast hjá skyldmennum. Hjá okkar
fjölskyldu hafði orðið til sú hefð að
hittast vissa daga um jól og ára-
mót. Nú verður sæti Guðjóns autt.
Það verður tómleiki, sem ekki mun
auðvelt að sætta sig við.
Ég segi því aðeins þetta: Þökk
fyrir að hafa átt Guðjón Jónsson
að vini þessi liðnu ár.
Guð gefí Unni, börnum þeirra
Birgi og Sonju, tengdabörnum og
bamabörnum styrk, til að fylla upp
í tómleikann, er skyndilegt fráfall
Guðjóns Jónssonar veldur.
Sigríður Eymundsdóttir.
Eftir milt haust er kominn harð-
ur vetur. Einn fyrsta vetrardaginn
berast fréttir af voveiflegu bílslysi,
keyrt er á gangandi vegfaranda.
Guðjón Jónsson, gamall félagi í
verkalýðshreyfíngunni, er fallinn í
valinn.
Guðjón var í fremstu forystu
jámiðnaðarmanna í áraraðir. Hann
var lengi varamaður í miðstjóm ASÍ
og átti síðan sæti í miðstjóminni
frá 1980 til ársins 1988. Á þeim
Fædd 21. október 1907
Dáin 9. nóvember 1993
Helga Valtýsdóttir húsfreyja
verður kvödd síðustu kveðju í dag.
Hún lést á Hrafnistu í Reykjavík
að morgni hins 9. nóvember síðast-
liðins, 86 ára að aldri.
Helga hafði lengst af ævinni
verið heilsuhraust þar til fyrir fá-
einum árum að elli tók nokkuð að
mæða hana. Aðallega lýsti ellin sér
í máttleysi í fótum svo að henni
var varnað þeirrar hreyfíngar sem
henni og raunar öllum er svo nauð-
synleg, líkamlega sem andlega.
En þessu mótlæti tók hún, svo sem
hennar var von og vísa, með æðru-
leysi og lét ekki sjá þess merki að
sér fyndist slíkt ekki sjálfsagður
hlutur.
Helga fæddist 1 Seli í Austur-
Landeyjum 21. október 1907, dótt-
tíma gegndi Guðjón fjölda trúnaðar-
starfa fyrir sambandið. Hann sat í
Öryggisráði þar til Vinnueftirlit rík-
isins var stofnsett, og átti Guðjón
sæti í stjórn Vinnueftirlitsins frá
upphafí og til ársins 1988. Hann
átti sæti i iðnsveinaráði og fleiri
embættum gegndi hann fyrir sam-
bandið. Guðjón var mikill félags-
málamaður og var hann kjörinn
þingforseti á 35. þingi sambandsins
árið 1984. Einkum minnumst við
starfa hans hjá Alþýðusambandinu
að öryggis- og vinnuvemdarmálum.
Það var einmitt til þeirra starfa sem
hann hvarf, eftir að giftudijúgum
störfum lauk á vettvangi verkalýðs-
baráttu árið 1989.
Guðjón var dagfarsprúður maður
og bauð af sér góðan þokka. Hann
var þó fastur fyrir og ötull baráttu-
maður fyrir bættum kjörum félaga
sinna. Hann var ólatur við að fylgja
eftir kröfum meðbræðra sinna og
vann þar dijúgt starf.
Um leið og ég þakka Guðjóni
Jónssyni giftudijúg störf hans fyrir
hreyfinguna votta ég eiginkonu
hans og fjölskyldu samúð mína og
kveð Guðjón Jónsson.
Benedikt Davíðsson,
forseti ASÍ.
Mánudagsmorguninn í síðustu viku
laust niður á vinnustað Guðjóns
heitins Jónssonar þeirri harmafregn
að hann hefði orðið fyrir bifreið og
látist. Guðjóns hafði mætt til vinnu
þá um morguninn, með fyrstu
mönnum að vanda, og varð slysið
skömmu síðar. Erfitt er að lýsa
þeirri tilfinningu sorgar og hryggð-
ar sem breiddist út meðal starfs-
manna hans.
Ég kynntist Guðjóni fyrst á árun-
um 1976 til 77 er hann sem formað-
ur Félags jámiðnaðarmanna í
Reykjavík fór að hafa samband við
mig vegna aðbúnaðar og hollustu-
hátta á vinnustöðum í málmiðnaði
og bað mig m.a. að mæta á fund
í félaginu til að fjalla um þau mál.
Þá þegar kynntist ég hinum brenn-
andi áhuga hans á velferð hins vinn-
andi manns. Það var lífsskoðun
hans að allt bæri að gera sem unnt
væri til þess að koma í veg fyrir
að vinnan og vinnuaðstæður leiddu
til heilsutjóns og að hinn vinnandi
maður ætti i'étt á góðum aðbúnaði
á vinnustað. Og hann hafði ekki
bara áhuga á að ná þessum mark-
miðum fyrir það fólk sem kosið
hafði hann til forystu í sínu stéttar-
félagi, heldur fyrir alla launþega,
hvar svo sem í stétt þeir væru.
ir hjónanna Guðbjargar Guð-
mundsdóttur og Valtýs Brandsson-
ar sem þar bjuggu. Og í Seli ólst
hún upp i hópi sex systkina þar
til hún ung að árum hélt til Reykja-
víkur í atvinnuleit.
Undirritaður þekkti ekki for-
eldra Helgu, en hefur fyrir satt
að þar færu mikil sómahjón, sem
aldrei brugðust að koma þar til
hjálpar sem þau vissu hennar þörf.
Ifyrir þessa og aðra ágæta eigin-
leika voru þau elskuð og virt af
þeim sem þekktu. Víst er það að
þessi lýsing kemur mjög heim við
þau kynni, sem ég hef haft af
Helgu sjálfri, systkinum hennar,
afkomendum og öðru skylduliði.
Helga og Grímur bróðir minn
gengu í hjónaband haustið 1942.
Það lætur að líkum, að þau voru
ekki mjög fjáð í byijun búskapar
síns fremur en annað alþýðufólk
í kjarasamningum á vinnumark-
aði og í viðræðum við ríkisvaldið
barðist Guðjón fyrir þessum hug-
sjónum og að öðrum forystumönn-
um launþega á þessum árum ólöst-
uðum held ég að fullyrða megi að
hann hafi verið i forystu fyrir þess-
ari baráttu innan hreyfíngarinnar
og átt einna mestan þátt í því að
á árinu 1977 var gert samkomulag
ASÍ, VSÍ og ríkisstjórnarinnar um
að átak yrði gert í þessum málum.
Þetta samkomulag var staðfest með
bréfí þáverandi forsætisráðherra,
Geirs Hallgrímssonar, en það var
yfirlýsing um að sett yrðu ný lög
um aðbúnað, hollustuþætti og ör-
yggi á vinnustöðum, að allt eftirlit
með þessum málum yrði eflt og
gerð yrði könnun á ástandi þessara
mála.
Ný lög um abúnað, hollustuhætti
og öryggi á vinnustöðum voru sam-
þykkt á Alþingi í maí 1980 og tóku
gildi í ársbyijun 1981. Guðjón átti
sæti í nefndinni sem samdi frum-
varp að lögunum, en hún var undir
formennsku Hallgríms Dalbergs
ráðuneytisstjóra. Veit ég fyrir víst
að hann hafði mikil áhrif á þær til-
lögur sem nefndin gerði. Hann var
skipaður í stjórn Vinnueftirlits ríkis-
ins þegar við upphaf starfsemi þess
og sat þar allt til ársins 1988. Áður
var hann fulltrúi í Öryggisráði sem
var ráðgefandi um starfsemi Ör-
yggiseftirlits ríkisins sem annaðist
eftirlit með öryggismálum á vinnu-
stöðum þar til Vinnueftirlitið tók
til starfa og leysti þá stofnun af
hólmi 1. janúar 1981 samkvæmt
hinum nýju lögum.
Þegar ég var ráðinn öryggis-
málastjóri í ársbyijun 1980 varð
samstarf okkar Guðjóns strax náið
og enn nánara eftir að ég var skip-
aður forstjóri Vinnueftirlits ríkisins.
Sem stjórnarmaður var Guðjón til-
lögugóður og ýtti stöðugt á eftir
því að unnið væri að framförum í
vinnuverndarmálum. Reynsla hans
af samningum á vinnumarkaði var
honum gott vegarnesti og hann
lagði ávallt áherslu á að samkomu-
lag næðist um framgang mála.
Árið 1989 lét Guðjón af störfum
sem formaður Félags járniðnaðar-
manna og sóttist þá strax eftir því
að fá að helga vinnuverndarmálun-
um starfskrafta sína að fullu. Réðst
hann til starfa sem eftirlitsmaður
hjá Vinnueftirlitinu og starfaði þar
til dánardægurs. Og þrátt fyrir að
heilsan væri nokkuð tekin að dapr-
ast var áhuginn á viðfangsefninu
ávallt til staðar og viljinn til að láta
gott af sér leiða fyrir hinn vinnandi
mann.
Fullyrða má að Guðjón hafi með
störfum sínum að vinnuverndarmál-
um komið til leiðar ráðstöfunum
sem dregið hafa úr vinnuslysum og
atvinnusjúkdómum og stuðlað að
bættri líðan starfsmanna á vinnu-
stað. Hitt er líka ljóst að honum
fannst aldrei nóg að gert í þeim
málum.
Ég sakna ekki aðeins samstarfs-
manns heldur trausts vinar og ráð-
gjafa. Ég votta eftirlifandi eigin-
eftir þá miklu og löngu kreppu og
atvinnuleysi sem henni fylgdu.
Húsnæðisekla hér á höfuðborgar-
svæðinu var með ólíkindum. Enda
voru fyrstu leiguíbúðir ungu hjón-
anna ekki stórar. Þær reyndust þó
nógu stórar til að rýma gesti
þeirra. Sama var hvort mann bar
að garði þeirra á nóttu eða degi,
manni var ævinlega tekið opnum
örmum og gestinum látið fínnast
hann hafa gert þeim stóran greiða
með ónæðinu. Kæmi maður að
nóttu til að beiðast gistingar, dugði
að kasta steinvölu í svefnherberg-
isgluggann og allt var til reiðu á
svipstundu, kvöldverður, uppbúið
rúm í litlu stofunni þeirra og svo
það hlýja og samt glaða viðmót
sem þeim var báðum svo eiginlegt.
Þetta ætti mér að vera í fersku
minni. Á svo ósvikinn hátt frömdu
þau gestrisni sína.
Það er nú rúmlega hálf öld síðan
ég kynntist fyrst Helgu Valtýsdótt-
ur og með hveiju ári varð mér
betur ljóst hver ágætismanneskja
hún var. E.t.v. var Helga fulltrúi
þeirra íslensku sveitakvenna, sem
gjarnast gáfu, en sjaldnast þágu
konu hans, Unni Benediktsdóttur,
sem og öðrum vandamönnum og
vinum hans mína dýpstu samúð.
Eyjólfur Sæmundsson.
Það leitaði sannur harmur á hug-
ann, þegar ég heyrði að minn mæti
vinur og góði félagi væri allur svo
sviplega, svo alltof skjótt og skyndi-
lega. Umferðin hafði enn einu sinni
tekið sinn dýra toll, nú hafði hún
hrifíð þann brott, sem á öllum svið-
um vildi hafa eftirlit og aðgát sem
bezta og barðist ötullegast fyrir því
að fyllsta öryggis yrði gætt alls
staðar.
Vinnuvernd var honum hjartans
mál í víðtækustu merkingu þess
orðs og þar var hann frumkvöðull
og merkisberi þegar allt slíkt þótti
óþarfahjal aukakostnaðar.
Til Guðjóns vinar míns var gott
að leita, loforðaknappur en efndir
þeim mun öruggari. Ef hann tók
að sér mál þá var öruggt að því
væri borgið, enda var sem yndi
hans allra mest að liðsinna fólki og
vísa til vegar í vandamálum og þvi
kærkomnari voru honum málin sem
það fólk átti í hlut sem minna mátti
sín, sem átti við örðugleika að stríða
á einhvem veg. Félagsleg samhjálp
var honum ekki sam hátíðarorð til
helgidagabrúks heldur samofin öll-
um verkum hans þar sem hugsjón
og verk áttu sjálfsagða samleið.
Guðjón var drengur góður óg
sannur, gegn fulltrúi sinnar stéttar,
farsæll og framsækinn um leið,
fastur fyrir, ötull en aðgætinn.
Maður eins og Guðjón, sem um
árafjöld hafði í fylkingarbijósti ver-
ið í fjölmennum launþegasamtökum
og öðlast slíkan trúnað, virðingu
og vinsældir um leið, hafði auðvitað
ekki náð svo langt án fyrirhafnar,
heldur með sívökulu starfí sínu og
varðstöðu hvarvetna þar sem þess
var þörf, þrotlausri önn í raun fyrir
umbjóðendur sína. Það þurfti eng-
inn að velkjast í vafa um heilindi
hans og dáðríkan drengskap og alúð
sýndi hann öllu er hann tók sér
fyrir hendur, metnaðarfullur fyrir
hönd síns fólks, áræðinn en örugg-
ur.
laun sinna góðu verka, þeirra
kvenna sem aldrei lærðist að verð-
leggja verk sín.
Helga komst ekki hjá því á
langri ævi að reyna ýmiskonar
mótlæti, en bar það jafnan þannig
að fáir sáu að henni væri brugðið.
Á vettvangi flokksins okkar vann
hann afar gott starf einnig, enda
hugsjón sósíalismans honum eigin-
leg og sjálfsögð og þar skyldi at-
höfn fylgja orðum. Þar kynntist ég
honum bezt, en hann var einnig
tengdur heimabæ mínum, þaðan
var hans góði og trausti förunautur
og það tryggði enn frekar traust
bönd og vináttu. Aðrir munu til að
gera æviferli þessa ágæta félaga
þau skil sem verðugt er, en ég hlýt
að geta um hans vinhlýju og vel
gerðu eiginkonu, Unni Benedikts-
dóttur frá Reyðarfirði, sem er dótt-
ir mikils vinafólks míns þar, sem
nú er allöngu af sviði horfíð. Þar
fer mikil mannkostakona í hvívetna.
Börn þeirra tvö, Birgi og Sonju, sá
ég og hitti fyrst heima og veit að
þau hafa ríkulega erft ágæta eðlis-
kosti foreldra sinna.
Það var jafnan gott að hitta
Guðjón, fínna þessa einlægni hug-
ans, smáglettni hans í bland við
alvöruna, en góðvildina og baráttu-
gleðina samtvinnaða eins og bezt
varð á kosið.
Guðjón kveð ég með miklu þakk-
læti fyrir mæta samfylgd, fyrir
marga góða og gefandi stund, fyrir
að hafa átt hann að félaga og vini.
Hann lagði fram krafta sína af
fórnfýsi og elju þess sem ekki spyr
um endurgjald heldur aðeins það
að koma góðum málum vel á veg,
gera hugsjón morgundagsins sem
mest að veruleika stundarinnar.
Hollráður og heill drengur er
kvaddur með trega í sinni og sökn-
uði yfir því að mega ekki eiga hann
að miklu lengur. Eiginkonu hans,
börnum og öðrum aðstandendum
eru færðar einlægar samúðaróskir.
Það slær bjarma yljandi birtu á
mæta minningu Guðjóns í mínum
huga. Veri hann kært kvaddur við
leiðarlok.
Blessuð sé mæt minning hans.
Helgi Seljan.
Verkalýðshreyfingin hefur á
margvíslegan hátt mótað íslenskt
þjóðfélag. Fjölmörg réttindi sem nú
eru talin sjálfsögð og eðlileg voru
fyrir nokkrum árum baráttumál
sem mættu mikilli andstöðu. Kjara-
mál voru lengi skilgreind á þröngan
hátt og talin bundin við kaupið sjálft
eða tekjur í beinhörðum peningum.
Síðan óx smátt og smátt skilningur
á mun víðtækari skilgreiningu.
Kjörin fælu einnig í sér aðbúnað á
vinnustað, öryggismál og varnir
gegn slysum og heilsutjóni. Bæta
ætti hreinlætisaðstöðu og húsa-
kynni, vinnuskálar og matstofur
yrðu samboðin mannlegri reisn.
Við kveðjum í dag mætan félaga
og góðan vin sem var í fremstu röð
þeirra sem gáfu kjarabaráttu ís-
lensk launafólks fjölþætt innihald.
Guðjón Jónsson var um árabil sá
forystumaður verkalýðshreyfingar-
innar sem með einbeitni og skýr-
leika bar fram kröfur um betri að-
búnað og meira öryggi á vinnustöð-
um íslenskra launamanna. Margt
af því sem nú er talið til sjálf-
Og stór þótti þessi granna og smá-
vaxna kona, þegar hún öldruð og
lasburða hlaut að sjá á eftir öðrum
tveggja sona sinna, atgervis- og
glæsimenni á besta aldri. Hann
hafði eftir langa og harða baráttu
orðið að lúta í lægra haldi fyrir
illvigum sjúkdómi.
Helga heitin var í minna meðal-
lagi á vöxt, kvik og snör í hreyfing-
um. Hún hafði yndi af að deila
geði við aðra og var þá hrókur
alls fagnaðar. Því þótti svo nota-
legt að vera gestur hennar.
Ýmissa hluta vegna urðu kynni
okkar Helgu eigi alllítil. Auk þess
að vera mágkona mín var um ára-
bil stutt á milli heimila okkar, þeg-
ar við Svava bjuggum á Njálsgötu
en þau Grímur og Helga á Skúla-
götu. Milli okkar var þá rétt snerti-
spölur, sem var mátuleg heilsubót-
arganga eftir kvöldmat, enda urðu
fundir okkar tíðir, þau voru
sannarlega góðir grannar. .Ekki
síður hefur okkur þótt gott ná-
grennið við þau hjón og þeirra fólk
í sumarkofunum okkar í Laugar-
dal. í sumarblíðunni sem einatt
verður á þessum slóðum var gott
Helga Vilborg Valtýs-
dóttir — Minning