Morgunblaðið - 19.01.1994, Qupperneq 10

Morgunblaðið - 19.01.1994, Qupperneq 10
10 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANUAR 1994 Myndhvörf ________Myndlist____________ Bragi Ásgeirsson Málarinn Magnús Kjartansson er ekki við eina fjölina felldur í myndsköpun sinni, og það telst hann sanna áþreifanlega í Austur- sal Kjarvalsstaða um þessar mundir. Jafnvel svo að tala má um kúvendingu flestra sýnilegra myndgilda, en hvað sjálfa verk- tæknina snertir kennir maður handverk hans. Þegar um jafn afgerandi breyt- ingar er að ræða verða fyrstu áhrifin yfírþyrmandi, þannig að aðdáendur hans standa á öndinni, en hvorn veginn áhrifin svo þróast er erfitt að spá í. Sumir meðtóku þetta strax sem tímamót í list Magnúsar, en öðrum komu þessar breytingar spánskt fyrir sjónir, og svo voru þeir sem gátu í hvoruga löppina stigið. Það hafði nefnilega spurst út, að Magnús kæmi fram með ótrúlega sterka sýningu og voru því væntingarnar miklar, og þegar svo stendur á verða við- brögðin giska önnur, en í þeim tilvikum að væntingar eru minni og sýning kemur viðkomandi í opna skjöldu. Á síðustu sýningu Kjartans í Listmunahúsinu í október 1992, mátti að vísu greina fyrirboða breytinga, en að þær yrðu jafn miklar hefur víst fæstum dottið í hug og því síður að fram sprytti myndmál trúarlegra líkinga. Um- fang myndverkanna kemur líka á óvart, en hér er um að ræða gríð- armikla fleka. Á stundum skiptir hann þeim í tvennt, bæði vegna stærðarinnar og svo til að koma að formrænni endurtekningu, trú- arlegu tákni eða boðskap. Boð- skapnum er vísast beint að skoð- andanum til að auka á merkingar- kraft myndverkanna, og um leið er líkast sem listamaðurinn skír- skoti til talsambands við almættið. Stærðirnar og áherslurnar teljast naumast nýtt í nútímalist, en með sanni auka þau áhrifin til muna og þá einkum við fyrstu sýn. Menn hafa leikið þennan leik ytra um árabil og hér hefur hann til að mynda sést í myndum Sigurðar Örlygssonar og Jóns Óskars. Þess- ar miklu ýkjur í ummáli mynd- verka koma til skila vissum skyndihrifum, en með tímanum dregur jafnt og þétt úr þeim, og það eru einungis örfá verk sem viðhalda upprunalegum slagkrafti sínum og ferskleika. Áhrifamátturinn er skyldur yfirstærðum í veggmyndum hvers konar t.d. kvikmyndahúsaauglýs- ingum, sem geta verið hrífandi og taka mann með stormi, en dvínar í flestum tilvikum er fram líða stundir. Listamenn leggja sig þannig í nokkra hættu með þess konar vinnubrögðum, því yfirstærðirnar einar standast ekki sem takmark í sjálfu sér, frekar en annað í myndlistinni er sækir lífmögn sín og frumkraft í óvænt skyndihrif. Stærðirnar verða að koma af þörf listamannsins til ábúðarmikilla vinnubragða, eða einfaldlega löng- un til að spreyta sig á vettvangi yfirstærða og það hygg ég að liggi að baki pataldri Magnúsar Kjart- anssonar að þessu sinni. í öllu falli fer hann létt með að vinna í minni stærðum og yfirleitt velkjast stærðarhlutföll í myndrænum at- höfnum lítið fyrir honum, því eins og góðir myndlistarmenn er hann er jafn fær í hinum smæstu form- um — míniatúríum. Magnús Kjartansson er einfald- lega vel menntaður listamaður, sem stöðugt er að þreifa fyrir sér. Lengi vel hefur hann verið á bólak- afi í vinnsluferlum Sir Johns Herschels, er nefnast Cayontype progress og Van Dyke aðferðin, svo og Gumbicromate aðferð Fox Talbots, en hér er Ijósmyndatækn- in hagnýtt á alveg sérstakan hátt. Þessi árátta Magnúsar að grúska í fortíðinni hefur vafalítið leitt hann á slóðir trúarlegra mynd- efna, og hafi myndverk hans verið þungbúin og torræð á sýningunni í Listmunahúsinu, eru þau opin og aðgengileg á sýningunni á Kjarvalsstöðum. Að vísu eru þau yfirfull af óræðum táknum svo að minnir á surrealisma, en í flestum tilvikum eru þau hrein og bein hvað sjónrænar vísanir áhrærir. Fyrrum gátu myndir Magnúsar virkað sem litríkar felumyndir úr fortíðinni og honum var gjamt að nota margvísleg tákn, sem hafa gengið aftur í nútímalist og voru mikið notuð af Joan Miró. Einhver angi ljósmyndatækn- innar sem hann notaði virðist enn í fullu gildi, en nú rífur hann og tætir víðast hvar í yfirborðið og nær með því lífrænum og efnis- kenndum áhrifum. En þessi sérstaka áferð, sem er trúlega fylgifiskur hliðarstarfa listamannsins í leirlist, og ég hef stundum átt erfit.t með að fella mig við í málverki, er ekki horfin með öllu. Hún birtist helst í mynd- unum af Sambandshúsinu svo og myndinni „Upprisa", sem er af fæti Krists með naglasárinu fyrir miðju, en þær eru mun þyngri og raunsærri hinum verkunum og skera sig úr. í myndinni „Nætur- ganga“ kemur fram sterk surreal- ísk skírskotun í manninum með krossinn, en hann er málaður þannig að minnir ekki svo lítið á ýmislegt í verkum Balthus, (Balt- hasar Klossowski de Rola). Og þótt málverkin séu fyrst og fremst Magnúsar, minna þau sterklega á sitthvað í nútímalist og þó segja megi að þau séu trúarlegs eðlis er í þeim lífsþjáning sem er nálæg og raunveruleg. Þannig séð minna þau mig á sitthvað á sýningunni Inferno á Ríkislistasafninu í Kaupmanna- höfn fyrir rúmu ári og eitt augn- blik á málarann Michael Kvium, þó í sjálfu sér séu myndir þeirra gjörólíkar og þeir næsta frá- brugðnir listamenn. Því að Kvium notar klassísku miðlana út í æsar og gerir engar tilraunir með efnið á milli handanna. Viðbót Magnús- ar eru sérstæð efnistök, en hann notar allt í senn olíumálningu, sag, tré og lím á striga. En- í báð- um tilvikum tekst þeim að stugga við skoðandanum og rífa hann upp úr værð hvunndagsins. Lífsþjáningin, sambandið við almættið og andstæð öfl úr neðra hafa þannig verið á dagskrá nú- listamanna á undanförnum árum, Prófkjör sjálfstæöismanna í Reykjavík 30. og 31. janúar. Sigríður Sigurðardóttir hefur opnað kosningaskrifstofu að Flókagötu 39, 1. hæð. Skrifstofan er opin kl. 18.00 til 22.00 virka daga og 13.00 til 17.00 um helgar. Sími 17723 og 17724. Stuðningsmenn Útsölunni lýkur í dug. Útsölujnkknr ú sérstöku tilboósverói. Glugginn, Laugavegi 40 OÍ1 Kfl 01 07fl LÁRUS Þ’ VALDIMARSSON framkvæmdastjori . C I IjU't I0/U KRISTINN SIGURJ0NSS0N, HRL. loggiltur fasteignasali Ný eign á fasteignamarkaðnum: Stór og góð - gott verð Sólrík 3ja herb. íb. tæpir 90 fm á 1. hæð við Álfheima. Sólsvalir. Ágæt nýstands. sameign. Vélaþvottahús á jarðh. Vinsæll staður. Einstaklingsíbúðir við: Njálsgötu, 2ja herb. á 3. hæð, 44,5 fm nettó. Nýl. gler. Verð kr. 2,8 millj. Dunhaga, 2ja herb. á 1. hæð - jarðh. 56,1 fm. Innr. og tæki allt nýtt. Sérinng. Sérþvottaaöstaða. Tryggvagötu, eins herb. íb. á 3. hæð, rúmir 30 fm. Ný og glæsileg. Húsið nýendurb. Verð kr. 2,8 millj. Eignir óskast á skrá 3ja-4ra herb. góð íb. í borginni. Skipti mögul. á rúmg. sérh. i vesturb. Ennfremur óskast 4ra herb. íb. á 1. hæð m. bílsk. Skipti mögul. á glæsil. parh. í gamla.góða vesturb. Nánari uppl. á skrifst. • • • Viðskiptum hjá okkur fylgir ráðgjöf og traustar upplýsingar. _____________________________ Opið á laugardaginn. LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370 AIMENNA FASTEIGNASAIAH Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs - Danmörk Bömin sem töpuðu Bókmenntir Dagný Kristjánsdóttir DANIR leggja fram tvær skáld- sögur til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs í ár. Það eru bækurnar Gagnsæi (Transpar- ence) eftir Suzanne Brogger og Þeir sem ef til vill reynast hæf- ir (De máske egnede) eftir Pet- er Hoeg. Hið „ljúfa“ líf Suzanne Brógger (f. 1944) kom fyrst fram og vakti mikla athygli með bókinni Frelsa oss frá ástinni (Fri oss fra kjærligheten) árið 1973. í bókinni afskrifar Suzanne kjarnafjölskylduna og hjónabandið og hyllir fijálsar ástir. Bókin var vel skrifuð, persónuleg og afar ögrandi. Suzanne varð sem sagt fræg og þar sem hún var, og er, glæsileg kona varð hún eitt vinsæl- asta fjölmiðlaefni í slúðurblöðum Norðurlanda allan áttunda áratug- inn. Það að vera frægur og goð- sögn er hins vegar tvíeggjað sverð. Það er mikil örvænting í bók Suzanne Já (Ja), sem kom út árið 1983. Suzanne reynir þar enn einu sinni að segja lesendum sínum að hin persónulega aðferð sín við að skrifa sé aðferð, sé form, það sem hún segi frá sé ummyndaður veru- leiki. Hún segir frá þeim sársauka og niðurlægingu sem lífsstefna hennar hafi kostað hana en samt segi hún ,já“ við lífmu. I nýju bókinni Gagnsæi segir hún að á meðan hún skrifaði Já hafi hún stöðugt verið að reyna að segja „nei“ enda var líf hennar á þessu tímabili komið inn í blind- götu. Þegar maður leggur sjálfan sig að veði í bókum sínum og býð- ur fólki að ganga í bæinn eru það Suzanne Brogger ekki þeir sterku og siðmenntuðu sem vaða inn, heldur hinir: þeir bijáluðu, afbrigðilegu, tapararnir og snikjudýrin. Suzanne eignaðist „tvífara“, geðklofa konu sem vildi lifa hennar lífi og byijaði að gera það á óhugnanlegan hátt. Gagnsæi er bók um mannleg samskipti, bókmenntir, heimspeki og trú, aðallega búddisma. í öllu þessu leitar Suzanne að persónu- legri kjölfestu, að sjálfsmynd, að styrk til að lifa eigin lífi. Niður- staða hennar er að ef þú þorir ekki að lifa lífi þínu á þínum eigin forsendum kemur einhver annar, lifir því fyrir þig og drepur þig til að geta gert það i friði. Hin sviknu börn Peter Hoeg (f. 1957) gengur svo nærri lesanda í bókinni Þeir sem ef til vill reynast hæfir (De máske egnede, 1993) að maður er eftir Peter Hoeg sig eftir lestur hennar. Bækur um áhrifin sem skrumskælt skólakerfi getur haft á viðkvæm börn hafa verið skrifaðar allt frá sögum Charles Dickens á nítjándu öld- inni, en bók Peters Hoegs gerist í Danmörku á áttunda áratugnum. Þeir sem ef til vill reynast hæfir segir frá þremur unglingum sem kynnast í heimavistarskóla í út- jaðri Kaupmannahafnar árið 1971. Skólinn nýtur virðingar, viður- kenningar, er einkaskóli meira að segja. Unglingamir þrír, Peter, Katarina og August, skilja ekki hvers vegna þeir hafa verið teknir í þennan skóla. Peter er skaddaður eftir uppeldi á of mörgum munað- arleysingjahælum, móðir Katarínu dó úr krabba og faðir hennar hengdi sig hálfu ári síðar, August skaut foreldra sína með hagla- byssu. Þessi börn eiga að ganga í sama skóla og „eðlileg" dönsk börn n i I i i i

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.