Morgunblaðið - 01.03.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MARZ 1994
Signý Sæmundsdóttir sópran og Þóra Fríða Sæmundsdóttir píanó-
Ieikari.
Háskólatónleikar
í Norræna húsinu
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM í Norræna húsinu á morgun miðvikudag-
inn 2. mars koma fram þær Signý Sæmundsdóttir sópran og Þóra
Fríða Sæmundsdóttir píanóleikari. Tónleikarnir hefjast kl. 12.30 og
eru um hálftími að lengd. Á tónleikunum verða flutt sönglög eftir
Hans Pfitzner, Ölmu Mahler og Joseph Marx.
Hans Pfitzner var á fyrri hluta
þessarar aldar mikils metinn í
heimalandi sínu. Einkum þótti og
þykir enn óperá hans „Palestrína"
vera mikið snilldarverk. Sönglög
þau sem flutt verða á tónleikunum
eru skrifuð á árunum 1888-1889.
Tónlist hans er hárómantísk og
skrifuð undir áhrifum frá Sehu-
mann, Brahms og Wagner.
Alma Mahler var eiginkona tón-
skáldsins Gustavs Mahler. Hann fór
fram á að hún hætti að skrifa eigin
tónlist og segir í bréfí til hennar
1901; „getur þú ekki ímyndað þér
mína tónlist sem þína“? Eftir hana
liggja aðeins 14 sönglög og verða
fjögur þeirra flutt á tónleikunum.
Joseph Marx var austurrískt tón-
skáld, fræðimaður og gagnrýnandi.
Þegar Tónlistarháskólinn í Vín var
stofnaður 1924 varð hann fyrsti
rektor skólans. Sem tónskáld er
Marx þekktastur fyrir sönglög sín.
Signý Sæmundsdóttir stundaði
söngnám við Tónlistarskólana í
Kópavogi og Reykjavík og fram-
haldsnám við Tónlistarháskólann í
Vínarborg og lauk þaðan einsöngv-
araprófi 1988. Signý hefur tekið
virkan þátt í tónlistarlífi hérlendis.
Hún hefur komið fram sem ein-
söngvari með Sinfóníuhljómsveit
íslands, Kammersveit Reykjavíkur
og ýmsum kórum og einnig tekið
þátt í óperuuppfærslum Islensku
óperunnar. Síðast söng hún hlut-
verk Sylvíu í Sardasfurstynjunni
vorið 1993.
Þóra Fríða Sæmundsdóttir lauk
píanókennaranámi frá Tónlistar-
skólanum í Reykjavík vorið 1978.
Síðan lá leið hennar til Þýskalands.
Eftir að hafa lokið diplomaprófí frá
Tór.listarháskólanum í Freiburg im
Breisgau hélt hún áfram námi við
Tónlistarháskólann í Stuttgart. Þar
lagði hún áherslu á ljóðaflutning.
Eftir að hún kom heim hefur hún
tekið þátt í ýmiss konar tónleikum
og leikið í útvarpi og sjónvarpi.
Handhöfum stúdentaskírteina er
boððinn ókeypis aðgangur, en að-
gangseyrir fyrir aðra er 300 krónur.
Orgeltónleikar
________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Listvinafélag Hallgrímskirkju
stóð fyrir tónleikum í Hallgríms-
kirkju sl. sunnudag og lék orgel-
leikari kirkjunnar, Hörður Áskels,-
son, verk eftir Buxtehude, Kjell
Mörk Karlsen og J.S. Bach. Tón-
leikarnir hófust á tokkötu í F-dúr
eftir Buxtehude og þar eftir lék
Hörður þijá sálmforleiki yfir
sálminn Faðir vor, sem á himnum
ert, þar sem Buxtehude beitir
þremur mismunandi úrvinnsluað-
ferðum, af þeim glæsibrag sem
þessum snillingi var einum lagið.
Hörður lék þessi verk mjög vel,
með skírri hendingainótun og fal-
legri raddskipan.
Heimskautasinfónía heitir org-
elverk eftir Kjell Mörk Karlsen
og frumflutti Hörður . 3. og 4.
kafla verksins að þessu sinni.
Scherzo ostinato heitir sá 3. og
er hann á köflum magnaður þrá-
stefjaleikur, sem reynir töluvert á
leikni orgelleikarans. Hörur lék
scherzo-kaflann mjög vel, svo og
4. þáttinn, sem ber heitið Lilja
fragment. í Lilju-kaflanum ríkti
ósætti á milli þessa gamla sál-
malags og einlitra þrástefja úr-
vinnslunnar hjá Karlsen og taldi
undirritaður sig skynja þetta
ósætti í flutningi Harðar. Má vera
að hér komi til fordómar, sem
tengjast væntumþykju á þessu
einstæða sálmaverki íslenskra
þjóðlaga og þessvegna sé erfitt
að sætta sig við að lagið sé tætt
sundur í þrástefjaða útfærslu.
Hörður Áskelsson.
Það brá fyrir nokkuð öðrum
hugsunarhætti í kóralforspilinu
fagra, Schmiicke Dich, og passa-
kaglíunni miklu í c-moll eftir
meistara Jóhann Sebastían, en
þar fór Hörður á kostum. Sam-
skipan radda, mótun tónhendinga
var glæsileg í kóralforspilinu og
í passakaglíunni var kaflaskipanin
mjög vel útfærð og fúgan þrungin
spennu, sem Hörður náði fram
án þess að ofgera verkinu. Mörg-
um hættir til að leika bassastefið
með þrumandi röddum en hjá
Herði var sérlega gott jafnvægi á
milli raddanna og allur flutningur
verksins vandaður og stílhreinn.
Sólveig Eggertsdóttir
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Gallerí Sólon íslandus við
Bankastræti er um margt nokkuð
sérstakur sýningarstaður. Salur-
inn er á hæðinni fyrir ofan kaffi-
hús, sem breytist í öldurhús á
kvöldin; mjög hljóðbært er á milli,
þannig að oft verður lítið um þann
frið, sem flest myndlist þarf til
að njóta sín sem best. Rýmið er
nokkuð stórt, og getur því hentað
vel undir ólík listaverk; í því er
hins vegar aðeins einn góður sýn-
ingarveggur, og gefur rýmið því
á stundum takmarkaða möguleika
í sambandi við uppsetningu sýn-
inga. Hins vegar hefur tekist vel
til við uppsetningu sýningar Sól-
veigar Eggertsdóttur, sem nýlega
er hafin í sýningarsalnum.
Sólveig Eggertsdóttir stundaði
um tíma nám í listaskóla í Frakk-
Iandi, en útskrifaðist frá högg-
myndadeild Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands fyrir fjórum
árum; frá þeim tíma hefur hún
tekið þátt í nokkrum samsýning-
um og haldið tvær einkasýningar.
Sýningu sína að þessu sinni
nefnir Sólveig „Brot“, og vísar
með því til þess heims minninga,
sem sýningin snýst um, eða eins
og hún orðar það sjálf: „Það sem
ég veit um fortíðina eru brot. Það
sem ég man úr fortíðinni eru
brot.“ Og líkt og brot minning-
anna eru oft sveipuð móðu tímans,
eru þeir hlutir sem listakonan
notar í verk sín að mestu huldir
vaxi í ýmsum litum, og flest verk-
in mótuð í mjúk form skálarinn-
ar, sem vitnar um hina eilífu
hringrás.
Verkin eru unnin út frá brotum
af styttum úr gifsi, sem væntan-
lega hafa borist til lands á fyrri
hluta aldarinnar til að skreyta list-
snauð heimili íslendinga. Margir
kannast við þessar styttur af bal-
lerínum, soldátum, börnum og
dýrum, sem hafa prýtt mörg hý-
býlin hér á landi og gera ef til
vill enn; í þessum styttum birtist
draumkenndur heimur ævintýra,
hamingju og glæsileika heims sem
var Ijarlægur hinum íslenska
meðaljóni. Hér eru minningarn-
ar steyptar í vax og settar upp á
vegg í eins konar altaristöflum
eða minningarplöttum; mislitt
vaxið hylur gifsbrotin, og gefur
þeim mismunandi vægi hlýju og
kulda, eftir því sem við á. Einkum
eru töflurnar skemmtilegar hvað
varðar þessar litastemmningar.
Uppsetning verkanna er afar
vel heppnuð. Öll eru þau á stóra
veggnum; töflurnar settar í röð
til hliðar, en hringmyndirnar síðan
með óreglulegum hætti um annan
hluta veggjarins, og mynda sterka
heild mislitra og misstórra verka,
með opna gjörð sem eins konar
kjölfestu. Hin einstöku styttubrot
eru ekki alltaf jafnáberandi í verk-
unum, oftast sett inn sem miðlæg-
ur kjarni, sem hæfir minningum.
En sem fyrr segir eru þetta
aðeins brot; í raun eru þau snjáð,
daufleg og molnuð, gjörsneydd
þeim ævintýraljóma sem eitt sinn
gerði þau merkileg. Minningar eru
hins vegar nokkuð annars eðlis;
þó almennt séu þær óljósar og
þokukenndar, er þar alltaf að
finna einstök atvik, sem lýsa sem
leiftur í gegnum þokuna, tær og
björt í öllum smáatriðum. Það eru
slík brot gefa minningum gildi,
en ekki hið almenna mistur, sem
jafnvel er nú þegar tekið að um-
vefja síðustu viku, hvað þá at-
burði sem ár eða áratugir skilja
frá okkur.
Þetta leiftrandi eðli minning-
anna kemur ekki fram í þessum
verkum, heldur eru þau helguð
þokunni; sem slík er líklegt að þau
verði fljótlega einnig umvafin
henni í hugum flestra sýning-
argesta, þrátt fyrir ágæta upp-
setningu.
Sýning Sólveigar Eggertsdótt-
ur, „Brot“, í Gallerí Sólon íslandus
við Bankastræti stendur til mánu-
dagsins 14. mars.
CAPUT-TONLEIKAR
_________Tónlist
Jón Ásgeirsson
Caput-hópurinn hélt tónleika á
Kjarvalsstöðum sl. laugardag undir
yfirskriftinni „Ég er loksins farinn
að skrifa fallega tónlist", sem vekur
menn til umhugsunar um það hvað
tónskáld 20. aldarinnar hafa í raun
verið að gera. í efnisskrá er ágæt
grein eftir Hjálmar H. Ragnarsson,
um stöðu nútímatónlistar og telur
hann að menn hafi séð „stóra sann-
leikann" í ýmsum kerfum, sem í
sjálfu sér voru ekki hættuleg en við
að framfylgja þeim, hafi þau skaðað
framgang tónlistar og svo vitnað sé
í nefnda grein:
„. .. í tónlistinni höfuní við átt
okkar stórasannleik, sem varpað
hefur dimmum skugga yfir öldina.
Hann byggist á kenningunni um
jafngildi tónanna og hefur gengið
undir nafninu tólftónatónlist eða
raðtónlist.“ Hjálmar fjallar einnig
um tónlistartiíraunir sem einkennt
hafa þessa öld og þar stendur meðal
annars: „Krafan um nýstárleika kom
í stað kröfunnar um endurnýjun og
í kjölfarið hrönnuðust tilraunasmíðar
upp hver annarri meðalmennsku-
legri.“ Þá taldi Hjálmar að kerfis-
hugmyndir hafi sumar verið áhuga-
verðar, lógískar, einfaldar í notkun
en steindauðar. Allt hefur þetta lengi
verið til umræðu manna í millum en
fáir þorað að segja hug sinn.
Eitt af því sem undirrituðum þótti
sérlega merkilegt í grein Hjálmars
var staðhæfing hans að tónlist nú-
tímans ætti sér ekki „sameiginlegt
tungutak" og því skildi almennur
hlustandi ekki inntak verkanna og
gæti að takmörkuðu leyti notið
þeirra. Þetta getur átt við að nokkru
leyti en einmitt á þessu sviði hefur
popptónlistin náð að búa til nýtt
sameiginlegt alþjóðlegt tungutak,
og t.d. hafa íslenskir höfundar popp-
tónlistar náð tökum á þessu „málf-
ari“.
Þá ber einnig að hafa í huga að
tónlistarumhverfi manna er mismun-
andi og er hver hópur um sérstaka
tónlist því eins konar málfarshópur,
hefur t.d. tileinkað sér málfar kam-
mertónlistar og þá ýmist barokktón-
listar, klassískrar, rómantískrar eða
nútímatónlistar, tónlistarmálfar
ákveðinna hljóðfæra og söngtónlist-
ar, er aðgreinist svo eftir því hvort
um er að ræða „Lieder“ eða óperu-
tónlist. Caput-hópurinn hefur lagt
sig eftir hinu fijálsa málfari nútíma
kammertónlistar og náð góðu sam-
bandi við sambærilega málfarshópa
erlendis og unnið það verk af sam-
viskusemi að gefa hlustendum kost
á að dæma að eigin raun og þar í
er fólgið mikilvægi „málfarshópa"
eins og Caput-manna. Á tónleikun-
um sl. laugardag fann undirritaður
sig hafa mjög gaman af málfarshug-
myndum, eins og þær birtust í part-
ítu fyrir fiðlu og píanó eftir Lut-
oslawsky, sem Hildigunnur Hall-
dórsdóttir og Helga Bryndís Magn-
úsdóttir léku mjög vel, og sónötu
fyrir selló og píanó eftir Schnittke,
sem Sigurður Halldórsson og Daníel
Þorsteinsson náðu að túlka mjög vel
og ná fram sterkum stemmningum
þessa sérkennilega tónskálds.
Söngvar frá löngu liðnum árum
eftir Arvo Párt voru mjög fallega
fluttir af Sverri Guðjónssyni, en sem
söngverk ef það ákaflega sparsamt
og í raun tónfátækt, rétt eins og
verkið hafi aðeins verið hannað en
aldrei fullunnið, hafandi þó í sér
grunnþætti fegurðar og vera gætt
barnslegum innileik. Tónöl-skipan
verksins og undarlegur nýstárleiki
ætti að draga til sín andstæða málf-
arshópa og þannig hafa nokkuð
breiðan hóp áheyrenda.
Tvö síðustu verkin, eftir Steve
Reich og Terry Riley, eru tilrauna-
verk og eins og Hjálmar lýsir slíkum
verkum í áðurnefndri grein, eru þau
lógísk, einföld en steindauð tónlist
og gildir einu hversu vel tókst til
um flutninginn. Líklega eru til málf-
arshópar sem sækja sér gleði og
fullnægja listnautn sinni með því að
hlusta á slíka tónlist og þá standa
allir frammi fyrir þeirri staðreynd
að virða beri rétt þeirra til að búa
sér það listumhverfi sem þeim þókn-
ast og þjónar þörfum þeirra.