Morgunblaðið - 24.06.1994, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 1994 25
AÐSENDAR GREINAR
íslenskt
-Játakk
ÁTAKIÐ „íslenskt
- Já takk“ hefur nú
staðið yfir um nokkurt
skeið en að því standa
ASÍ, BSRB, íslenskur
landbúnaðar, Samtök
iðnaðarins og VSI. Ár-
angurinn af þessari
kynningarstarfsemi er
ágætur og samstarf
þessara aðila til mikill-
ar fyrirmyndar. „ís-
lenskt - Já takk“ skýt-
ur styrkari stoðum
undir íslenskan iðnað,
ekki með höftum, boð-
um eða bönnum - Árni Sigfússon
heldur með því að
breyta viðhorfum almennings á
tímum aukinnar samkeppni erlend-
is frá.
Aukin alþjóðaviðskipti hafa skil-
að sér til neytenda í lægra vöru-
verði og haft í för með sér aðhald
fyrir íslenskan iðnað og íslenska
verslun. Samkeppnin erlendis frá
er að því leyti af hinu góða, að
innlend fyrirtæki hafa bætt mjög
rekstur sinn. „íslenskt - Já takk“
snertir alla þjóðina og það er mikil-
vægt að hafa í huga, að val hvers
og eins okkar skiptir máli, t.d. varð-
andi kaup á varningi og þjónustu,
og þetta hefur raunveruleg áhrif á
atvinnustig í landinu.
Meira fjármagn situr eftir
Við þurfum ætíð að hafa það
hugfast, að kaup á innlendum varn-
ingi og þjónustu skilja meira eftir
í hagkefinu en samsvarandi kaup
á því, sem innflutt er. Segja má
að peningarnir margfaldist hér
innanlands þar sem þeir flytjast frá
einum til annars í viðskiptum lands-
manna innbyrðis og þannig verða
skatttekjur einnig meiri.
Standi valið á milli þess að festa
kaup á innfluttu tæki eða að lag-
færa húsnæði er ljóst að í síðara
tilvikinu verður til meiri íslensk
vinna en í hinu fyrra. Hér er for-
sendan sú, að sama gagn sé í inn-
flutningnum eða viðhaldinu fyrir
fyrirtækið eða einstaklinginn, sem
á í hlut. Ákvarðanir einstaklinga
um eigin reynslu og fjárfestingar
geta þannig haft veruleg áhrif á
atvinnustigið í landinu.
Viðbrögðin við átakinu „íslenskt
— Já takk“ sýna, að
íslendingar gera sér
þetta ljóst og vilja því
efla innlenda fram-
leiðslu. Það er engu
að síður brýnt að
minna okkur á það
nokkuð reglulega. í
því sambandi ber einn-
ig að fagna framtaki
Islenska útvarpsfé-
lagsins við að kynna
íslenskan iðnað. Það
er bæði upplífgandi og
gagnlegt að íjölmiðlar
sýni okkur landsmönn-
um það jákvæða, sem
er að gerast í íslensku
atvinnulífi. Það er tilbreyting frá
öllum ótíðindum fréttatímanna að
sjá annað veifið ljósa punkta í til-
verunni.
Aðgerðir stjórnvalda hafa
áhrif
Að framan hefur verið minnst á
þátt einstaklinga, en auðvitað geta
stjórnvöld, bæði ríki og
sveitarfélög, sett íslenskt í öndvegi,
ekki síst með því að gæta þess, að
hlutur bjóðenda innlendrar vöru og
þjónustu verði hvergi fyrir borð
borin. Aðild að Evrópska
Efnahagssvæðinu hefur það
eðlilega í för með sér, að ekki er
heimilt að mismuna bjóðendum
sambærilegrar vöru og þjónustu
af svæðisuppruna, þótt það geti
talist þjóðhagslega hagkvæmt að
taka t.d. allt að 10-15% hærri verð-
tilboðum innlendra aðila.
Hinsvegar er hægt að taka aukið
tillit til innlendra bjóðenda í
útboðsskilmálum með því að gera
þeim kleift að bjóða einstaka þætti
í heildarútboðum. Þá er í mörgum
tilvikum varðandi kaup á
margvíslegum búnaði unnt að gera
hlutdeild innlendra framleiðslu- og
þjónustuaðila að skilyrði fyrir
kaupum á grundvelli áætlaðrar
þarfar á viðhaldi og endurbótum.
Þessi mál eru nú til sérstakrar
athugunar hjá Reykjavíkurborg í
framhaldi af nýlegri samþykkt
borgarráðs um að tryggja hlut inn-
le'ndra framleiðenda og þjónustu-
aðila við útboð og verðkannanir hjá
borgarsjóði og fyrirtækjum
misræmi milli laganna og úrræða
sem bjóðast þannig að þrátt fyrir
góðan vilja ýmissa aðila vill oft
brenna við að fólk fái ekki þá aðstoð
sem er þeim nauðsynieg.
Hópurinn sem verður mest útund-
an eru þeir sem ekki eru alvarlega
líkamlega fatlaðir en með fötlun sem
er fyrst og fremst andlegs og vit-
ræns eðlis svo sem í dæminu hér að
ofan. Stuðningur við fjölskylduna
eftir útskrift er nauðsynlegur í tilfell-
um sem þessum.
Stuðningur og meðferð í
heimahúsum
Á tímum niðurskurðar og sparn-
aðar í þjóðfélaginu er algjör tíma-
skekkja að ekki skuli lögð meiri
áhersla á stuðning og meðferð í
heimahúsum.
Hinum fatlaða yrði þá ge;t kleift
að vera heima og fá fullnægt þar
þörf fyrir stuðning og þjálfun. Þar
með mætti komast hjá því að leggja
þann fatlaða í dýr sjúkrahús- eða
endurhæfingarpláss og spara þar
með ómælda fjármuni. Með því
mætti einnig létta á þreyttum fjöl-
skyldumeðlimum og fýrirbyggja þar
með uppgjöf fjölskyldunnar.
En á Islandi er lítil hefð fyrir þess-
um starfsmáta. Heimahjúkrun og
heimilishjálp hafa unnið geysigott
starf á þessu sviði, en betur má ef
duga skal. Nauðsynlegt er að bjóða
Ríki og sveitarfélög, þ.á
m. Reykjavíkurborg,
geta svo sannarlega haft
áhrif á atvinnuástandið
með því að leggja rækt
við „íslenskt - Já takk“
í innkaupum sínum, seg-
ir Arni Sigfússon, með
hagsmuni skattgreið-
enda að leiðarljósi.
borgarinnar. Núgildandi fyrirmæli
og starfshættir verða jafnframt
endurskoðaðir í samræmi við þetta
markmið og þá um leið með hliðsjón
af aukinni þátttöku borgarinnar í
langtímaþróunarverkefnum, sem
ætlað er að styrkja stöðu innlendra
upp á fjölbreyttari þjónustu á heilsu-
gæslustöðvum og ráða t.d. iðjuþjálfa
og sjúkraþjálfara þar til starfa.
Iðjuþj'álfar við heimaþjónustu
Þar sem mér er málið skylt sé ég
t.d. mjög vel fyrir mér hvernig iðju-
þjálfar sem ynnu á heilsugæslustöð
eða félagsmálastofnun gætu farið
heim til skjólstæðinga sinna og þjálf-
að þá í eðlilegu umhverfi þeirra;
þjálfað þá í ýmsum athöfnum dag-
legs lífs eins og t.d. matseld, inn-
kaupum o.fl., veitt ráðgjöf og gert
úttekt á hjálpartækjaþörf og gert
tillögur um breytingar á húsnæði svo
hinn fatlaði gæti bjargað sér sem
best á heimavelli.
Það er nefnilega þannig að þegar
fólk fatlast verða einfaldir daglegir
hlutir oft óyfirstíganlega erfiðir, en
með hvatningu og aðstoð verða þeir
miklu einfaldari.
Er ekki kominn tími til að við lítum
til nágrannaþjóðanna þar sem með
árunum hefur skapast rík hefð fyrir
þjónustu við fatlaða í heimahúsum.
Förum að þeirra dæmi, það er margs-
annað mál að slík þjónusta sparar
stórfé og skilar af sér ánægðari skjól-
stæðingum og starfsfólki.
fyrirtækja á næstu árum. Þessi
atriði þarfnast einnig
endurskoðunar hjá öðrum
opinberum aðilum, ríki og
sveitarfélögum, en því ber þó að
fagna, að í tíð núvernandi
ríkisstjórnar hefur verið lögð
áhersla á að lækka skatta á
fyrirtæki. Með því er verið að efla
samkeppnisaðstöðu fyrirtækjanna,
gefa þeim færi á að fjáfesta og
ráða til sín fólk. Þannig er hægt
að skapa raunveruleg störf í
atvinnulífinu.
Ríki og sveitarfélög,
Reykjavíkurborg þar með talin,
geta því svo sannarlega haft áhrif
á atvinnuástandið með því að leggja
rækt við „íslenskt - Já takk“ í
innkaupUm sínum með hagsmuni
skattgreiðenda að leiðarljósi, og án
þess að sniðganga alþjóðlegar
reglur í þessum efnum.
Allir hafi verk að vinna
Ég veit, að okkur íslendingum
er sjálfsbjargarviðleitnin svo í blóð
borin, að við getum með engu
móti sætt okkur við langvarandi
atvinnuleysi. Þetta er okkar styrk-
ur, en það hefur tekið okkur of
langan tíma að átta okkur á breytt-
um aðstæðum og þess vegna er
atvinnulífið hér einhæfara en það
þyrfti að vera. Að vísu standa von-
ir til þess að sjávarafli aukist eitt-
hvað á næstu árum, en það þarf
fleira að koma til. Þar hefur
Reykjavík sem miðstöð þjóðlífs
ótvíræðu forystuhlutverki að
gegna. Menn kann að greina á um
leiðir að settu marki, en það hlýtur
að vera sameiginlegt markmið allra
landsmanna, að allir hafi þeir verk
að vinna.
Með samstilltu átaki stjórnvalda
og almennings í landinu um að
setja íslenskt í öndvegi er innlendur
iðnaður efldur og atvinnuleysi út-
rýmt.
Höfundur er leiðtogi
sjálfstæðismanna í borgarstjórn
Reykjavíkur.
Höfundur er yfiriðjuþjálfi á
Reykjalundi og starfar þar í
starfshópi sem mcðhöndlar
heilaskaðað fólk.
Atvinnuleysið - aðgerð-
ir s veitar félaganna
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
I MORGUNBLAÐ-
INU 15. júní sl. birtist
grein eftir Láru V.
Júlíusdóttir lögmann
og formann starfs-
hóps, sem félagsmála-
ráðherra skipaði til að
fjalla um þjónustu og
öryggiskerfi fyrir at-
vinnulausa. Umrædd-
ur starfshópur birti
skýrslu með niður-
stöðum sínum og í
umfjöllun um hana dró
félagsmálaráðherra
fram afar neikvæða
og ranga mynd af fjár-
hagsaðstoð sveitar-
félaga við þá sem eru
atvinnulausir. Fullyrðingum ráð-
herrans svaraði ég í grein hér í
blaðinu 14. júní sl. Þar var vakin
athygli á þeirri staðreynd að 80%
atvinnulausra býr í sveitarfélögum
er sinntu fjárhagsaðstoð við at-
vinnulausa með skipulegum hætti
og að sveitarfélögin hafi beitt
markvissum aðgerðum til að draga
úr áhrifum atvinnuleysis með
margvíslegum markvissum að-
gerðum og fjárútlátum er nema
hundruðum milljóna króna.
Hundruð milljóna í
átaksverkefni
í grein formanns starfshópsins
er að hluta tekið undir þá gagn-
rýni. Réttilega er bent á, að skýrsl-
an fjallar að litlum hluta um fjár-
hagsaðstoð sveitarfélaga við at-
vinnulausa og að þar er að fínna
fjölmargar hugmyndir um hvernig
bregðast megi við atvinnuleysinu
og breyta því umhverfí sem at-
vinnulausir búa við. Formaðurinn
sér þó ekki ástæðu til að fjalla
nánar um þau atriði í grein sinni
en kýs fremur að gera lítið úr við-
brögðum sveitarfélaganna við at-
vinnuleysinu.
í þeim tilgangi að gera sveitar-
félögin tortryggileg í augum al-
mennings grípur hún til þess ráðs
að birta tölur um fjárhagsleg sam-
skipti sveitarfélaganna og af-
vinnuleysistrygginasjóðs vegna
átaksverkefna fyrir atvinnulausa
á síðasta ári. Sá talnaleikur segir
lítið um fjárframlög sveitarfélaga
vegna atvinnuleysis.
A árinu 1993 lögðu sveitarfé-
lögin sjóðnum til 500
millj. króna sem þau
áttu að geta fengið til
baka til átaksverk-
efna. Vegna strangra
reglna um styrkveit-
ingar Atvinnuleysis-
tryggingasjóðs til
átaksverkefna sveit-
arfélaga reyndist
sveitarfélögunum
afar erfitt að nýta sér
þessa fjármuni.
Styrkveitingar sjóðs-
ins miðuðust við at-
vinnuleysisbótarétt
þeirra einstaklinga er
ráðnir voru í verkefn-
in. Sveitarfélögin réðu
fjölmarga einstaklinga í fullt starf
en fengu á móti styrk frá sjóðnum
er í mörgum tilvikum nam langt
innan við 50% fullra atvinnuleysis-
bóta. Þó nákvæmar tölulegar upp-
lýsingar liggi ekki fyrir má ætla
að styrkveitingar Átvinnuleysis-
tryggingasjóðs hafi numið sem
svarar 25-35% af heildarkostnaði
sveitarfélaganna við verkefnin.
Staðreyndin er sú, að átaks-
verkefnin kostuðu sveitarfélögin
langt umfram 500 millj. króna á
árinu 1993.
Ataksverkefni einungis hluti
af aðgerðum sveitarfélaganna
Átaksverkefni sveitarfélaga í
samstarfí við Atvinnuleysistrygg-
ingasjóð voru einungis lítill hluti
af þeim aðgerðum er sveitarfélög-
in gripu til í þeim tilgangi að draga
úr atvinnuleysi í landinu. Flestum
mun sú staðreynd ljós og markviss
viðbrögð sveitarfélaganna hafa
vakið verðskuldaða athygli. Það
er því afar sérkennilegt að umfjöll-
un formanns starfshóps um þjón-
ustu og öryggiskerfi fyrir atvinnu-
lausa skuli einkum beinast að því
Staðreyndin er sú, að
átaksverkefnin kostuðu
sveitarfélögin langt um-
fram 500 milljónir á ár-
inu 1993, segir Vil-
hjáimur Þ. Vilhjálms-
son, sem telur að styrk-
veiting Atvinnuleysis-
tryggingasjóðs hafi
numið 25-35% af
heildarkostnaði sveitar-
félaga.
að gera lítið úr viðleitni sveitarfé-
laganna til að draga úr atvinnu-
leysi og gera hana tortryggilega.
Slíkur viðsnúningur staðreynda er
gagnslaust innlegg í umræðuna
um_ áhrif atvinnuleysis.
Úrræðaleysi ríkisvaldsins kem-
ur m.a. fram í stöðugri upplýsinga-
öflun og skýrslugerð um atvinnu-
leysið, sem ekki kemur að neinu
gagni nema dregnar séu af niður-
stöðunum réttar ályktanir og til-
lögum um aðgerðir fylgt eftir.
Eðlilegra væri að beina umræð-
unni um skýrsluna að þeim hug-
myndum sem þar eru settar fram,
á hvern hátt bregðast megi við
atvinnuleysinu og því umhverfi
sem atvinnulausir búa við. Allra
brýnast er því, að þeim sem eru
atvinnulausir verði útveguð vinna.
Sveitarfélögin í landinu hafa haft
frumkvæði og unnið skipulega að
því máli.
Höfundur er formaður Sambands
íslenskra sveitarfélaga.
Ryðfrí sérsmíði fyrir alla!
Þú pantar og við
smíðum eftir
þínum þörfum
íslenskt handverk • einstök gæði
FoLjfme-KKS&a /60 ór
HEOFIUASMIBJAM
Flatahraun 13 sími 52711, Hafnarfirði.
BORGIN
sími 11440
5U5HI
MIÐVIKUDAGS-SUNNUDAGSKVÖLD
-Borð fyrirþig-
BORGIN
sími 11440