Morgunblaðið - 24.06.1994, Side 27

26 FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 1994

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ.Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
VÍSITÖLUTENGD
OPINBER GJÖLD
*
IMORGUNBLAÐINU í fyrradag var frá því skýrt, að
bifreiðagjald mundi hækka hinn 1. júlí nk. um 0,4%.
Hækkunin væri lögbundin þar sem bifreiðagjöld eigi lögum
samkvæmt að breytast samkvæmt byggingarvísitölu. Hvers
vegna eiga bifreiðagjöld að hækka samkvæmt vísitölu?
Hvers vegna eiga hitaveitugjöld í Reykjavík að hækka sam-
kvæmt vísitölu? Hvaða rök eru fyrir því, að ýmiss konar
opinber gjöld hækki samkvæmt vísitölu á sama tíma og
laun fólksins í landinu hækka ekki samkvæmt vísitölu?
Rökin eru auðvitað engin. Þetta fyrirkomulag eru leifar
liðins tíma. Stjórnmálamenn geta ekki lengur varið opinber-
ar hækkanir, hversu litlar sem þær kunna að vera í krónum
talið, með því, að hækkunin stafi af breytingu á vísitölu.
Vísitöluhækkanir opinberra gjalda eru til marks um, að
opinberir aðilar hafa komið sér undan því að töluverðu leyti
að herða að opinberum umsvifum með sama hætti og einka-
fyrirtæki og heimili hafa gert á undanförnum árum. Við
þær aðstæður sem nú ríkja og hafa ríkt í efnahags- og
atvinnumálum eru vísitöluhækkanir á opinberum gjöldum
siðleysi.
Friðrik Sophusson, fjármálaráðherra, er sammála þessum
sjónarmiðum, eins og fram kom í Morgunblaðinu í gær.
Þegar hann var spurður í tilefni af vísitöluhækkun bifreiða-
gjalda, hvort ekki væri tímabært að afnema slíka vísitölu-
tengingu opinberra gjalda sagði hann m.a.: „Eg tel, að það
sé fyllilega tímabært að endurskoða þau ákvæði í lögum
og reglugerðum, þar sem um er að ræða vísitölubindingu
á þjónustugjöldum. Með sama hætti þarf að fara í gegnum
skattalögin og kanna, hvort hverfa eigi frá vísitölubindingu
þeirra. Þessi mál eru afar flókin, því íslenzk skattalög eru
í raun ákaflega vel aðhæfð verðbólguþjóðfélaginu. Við verð-
um líka að gera okkur grein fyrir því, að það eru ekki
bara gjaldafjárhæðir, sem eru vísitölubundnar, heldur einn-
ig frádráttarliðir og skattfrelsisupphæðir. Mér finnst eðli-
legt, að þessir hlutir verði skoðaðir m.t.t. að þeim verði
breytt, sérstaklega nú þegar stöðugleikinn er með þeim
hætti, að ár eftir ár mælist verðbólga innan við 2%, launa-
breytingar verða ekki skv. vísitölu og menn eru að hverfa
frá vísitölubindingu skammtímaskuldbindinga.“
Þessi ummæli fjármálaráðherra1 eru fagnaðarefni. Þess
verður vænzt að hann fylgi þeim eftir í verki. Almenningur
skilur ekki hvers vegna opinber gjöld hækka með þessum
hætti á sama tíma og laun eru óbreytt. Auðvitað getur
komið til þess, að ríkisstjórn og Alþingi ákveði skattahækk-
anir, en þá er sjálfsagt að sú ákvörðun sé tekin með eðlileg-
um hætti í stað þess, að setja upp sjálfvirkt hækkunar-
kerfi með vísitölutengingu.
Allmörg opinber gjöld breytast samkvæmt vísitölu. Þar
má nefna benzíngjald, þungaskatt, bifreiðagjald, ýmis
leyfisgjöld, gjöld tengd leyfum fyrir atvinnustarfsemi, gjöld
fyrir þinglýsingar, dómsmálagjöld o.fl. Hjá Reykjavíkurborg
eru gatnagerðargjöld vísitölutengd svo og hitaveitugjöld. I
einhveijum tilvikum er um heimildarákvæði að ræða og
dæmi um, að þær heimildir séu ekki nýttar til fulls.
Róttækasta dæmið um áhrif vísitölutengingar er sú
ákvörðun ríkisstjórnar Steingríms Hermannssonar sumarið
1983 að afnema vísitölutengingu launa en halda vísitölu-
tengingu lánaskuldbindinga. Þegar horft er til baka er
auðvitað ljóst, að sú ákvörðun lagði fjárhag þúsunda heim-
ila í rúst á nokkrum árum. Fólk hafði tekið á sig verðtryggð-
ar skuldbindingar í þeirri trú, að laun yrðu alltaf vísitölu-
tengd með sama hætti. Vel má vera, að þessi mikli fórnar-
kostnaður hafi verið óhjákvæmilegur til þess að ráða niður-
lögum verðbólgunnar. Hafi svo verið kom hann niður með
ranglátum hætti og áreiðanlega ekki enn séð fyrir endann
á því.
Vísitölutenging lánaskuldbindinga er hins vegar flóknara
mál en slík tenging opinberra gjalda. Alþingi á að taka af
skarið næsta haust og afnema slík ákvæði í lögum. Það á
einungis að vera á færi Alþingis sjálfs að taka ákvarðanir
um hækkanir eða lækkanir á opinberum gjöldum. Það vald
á hvorki að framselja til einstakra ráðherra né koma upp
sjálfvirku kerfi eins og því, sem hækkar bifreiðagjöld um
0,4% um næstu mánaðamót.
MORGUNBLAÐIÐ ~f~ MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 1994 27
GSM-
FARSÍMAKERFIÐ
Með símau
í vasanum
Póstur & sími tekur nýtt
farsímakerfi í notkun í
ágúst nk. Kerfið er staf-
rænt og hefur ýmsa kosti
fram yfir núverandi
kerfi, m.a. þann að ekki
er hægt að hlera símtöl
í því. Gréta Ingþórs-
dóttir hefur kynnt sér
kosti þess og galla miðað
við núverandi kerfi.
Nýja farsímakerfíð er kallað
GSM, en það stendur fyrir
Global System Mobile.
Það hefur verið að ryðja
sér til rúms undanfarið í Evrópu og
víðar um heim og má nú víða í stór-
borgum sjá fólk tala í lítil símtæki á
götum úti. Það er einmitt einn helsti
kostur GSM hversu litlir og handhæg-
ir símarnir eru og að þeir eru ekki
bundnir farartæki eða burðareiningu.
Þá eru talgæði mun betri en í í núver-
andi kerfi, NMT (Nordic Mobile Te-
lephone), og hægt er að nota símana
um alla Evrópu. Ókostirnir eru hins
vegar m.a. þeir að GSM er ekki eins
langdrægt kerfi og NMT. Fyrst um
sinn verður hægt að nota kerfið á
höfuðborgarsvæðinu, í Keflavík og
þar á milli. Kerfið verður einnig virkt
á Akureyri strax í upphafi, en það
verður þó einangrað svæði. Stækkun
kerfisins ræðst síðan af viðtökunum
sem það fær, en í grófum dráttum
verður stefnt að því að útfæra það
smátt og smátt út frá því svæði sem
byijað verður með, bæði í norður- og
austurátt og byija á þéttbýlissvæðum
meðfram þjóðvegi númer 1. GSM-
símarnir eru stafrænir og verður þeg-
ar fram í sækir hægt að gefa mögu-
teika á yfirfærslu tölvusamskipta og
aukaþjónustu á borð við flutning
skilaboða og/eða fax.
GSM-kerfið verður dýrara í notkun
en NMT-kerfið. Mínútan í því kostar
25 krónur miðað við 16,60 krónur í
NMT-kerfinu. Eftir kl. 18 virka daga
og um helgar munu símtölin þó kosta
jafnmikið og í NMT-kerfinu, eða
16,60. Álag á NMT-kerfíð á höfuð-
borgarsvæðinu er mjög mikið á
vinnutíma og hefur Póstur & sími
nú nýlega boðið viðskiptamönnum
sínum svokallaðan frístundaaðgang
að NMT-kerfmu. Þeir sem notfæra
sér það borga 16,60 krónur fyrir
mínútuna milli kl. 22 að kvöldi og 8
að morgni á virkum dögum og milli
kl. 18 og 8 um helgar. Noti þeir síma
sína hins vegar á álagstímum greiða
þeir þrefalt gjald, eða 56,40 krónur
fyrir hveija mínútu. Kosturinn er
hins vegar sá að stofngjald og árs-
fjórðungsgjald er mun lægra en á
hefðbundnum NMT-síma. Gert er ráð
fyrir því að einhveijir NMT-notendur
færi sig yfir í GSM-kerfið og létti
þannig álaginu af NMT-kerfínu, en
í því em nú um 18.000 notendur.
Stofngjald í GSM er lægra en í
NMT, eða 4.358 krónur á móti
11.691. Ársfjórðungsgjaldið er hins
vegar hærra, 1.898 krónur miðað við
1.519.
Verð í öfugu hlutfalli við stærð
GSM-tæki verða seld víða. Aðeins
einn söluaðili hefur hafið sölu á slík-
um tækjum, en það er Radíómiðun.
Fyrir u.þ.b. einu ári gerði fyrirtækið
samning við danska fyrirtækið Sono-
fon um að selja áskrift inn á evr-
ópska GSM-kerfið. Að sögn Kristjáns
Gíslasonar, framkvæmdastjóra Rad-
íómiðunar, hafa viðskiptavinir hans
nýtt sér þennan möguleika, en Sono-
fon hefur gert samning við rekstra-
raðila allra GSM-kerfa í heiminum
nema Póst & síma. Aðrir söluaðilar
eru að undirbúa sölu GSM-símtækja.
Hjá flestum fengust þær upplýsingar
að ekki væri ennþá endanlega ljóst
hvert verð tækjanna yrði þegar kerf-
ið verður opnað, en nefndar voru
tölur frá 40 og upp í rúm 100 þús-
und. Nýjar tegundir eru stöðugt að
koma á markað og símarnir verða
sífellt nettari og fyrirferðarminni.
Nýjustu tegundirnar eru alltaf dý-
rastar og þannig er verðið í öfugu
hlutfalli Við stærð tækjanna. Sölu-
menn voru tregir til að gefa ákveðn-
ar tölur og sögðu að mikið stríð yrði
um viðskiptavini þegar kerfíð verður
opnað og þess vegna
væri ekkert að
marka það
verð sem
skráð væri í
dag.
Þrefait
öryggi
Þegar við-
skiptavinur
hefur keypt
sér tæki fær
hann númer hjá
Pósti og síma
og kort sem
stungið er í sím-
tækið, en sím-
tækið er ónpthæft
án korts. Á kort-
inu eru upplýsingar
um notandann og
það skráir notkun
símans. Mjög erfitt
verður fyrir aðra en eig-
endur símanna að nota þá vegna
þess að þegar kveikt er á símtæk-
inu þarf að slá inn lykiinúmer til
að hægt sé að hringja úr því. Mjög
auðvelt er að renna kortinu í og
úr símunum og því sjálfsagt að
taka það úr ef eigandinn skilur
símann við sig.
Símtækin sjálf verða skráð
þannig að sé þeim stolið og þau
notuð með öðru korti en eigandans
geti símafyrirtækin séð á hvern kort-
ið er skráð. Þannig er, í raun þreföld
þjófavörn á GSM-símunum. I fyrsta
iagi lykilnúmerið, í öðru lagi er mjög
auðvelt að taka kortin úr þeim og í
þriðja lagi er hægt að rekja á hvern
kortið, sem hringt er út á, er skráð.
Kortin ganga í alla síma
Hrefna Ingólfsdóttir, upplýsinga-
fulltrúi Pósts & síma, segir einn kost
GSM-símtækjanna þann að fái
starfsmaður síma hjá --------------
vinnuveitanda sínum sé lík-
legt að honum verði gert
að skila kortinu úr tækinu
eftir hvem vinnudag. ______________
Starfsmaðurinn geti hins
vegar fengið númer og kort hjá Pósti
& síma og notað símann á eigin
kostnað utan vinnutíma. Þannig
lÉk. geti fleiri en einn notandi sam-
einast um hvert tæki. Þá
segir hún að bílaleigu-
fyrirtæki muni mjög
líklega bjóða GSM-
símtæki með
bílaieigubílum
áður en
langt um
líður.
Stofnkostn-
aður lægri -
notkun dýrari
Hvað kostar að eiga og reka farsíma?
/ " i Frístunda
NMT NMT GSM
Símtæki kostar 50-140.000 50-140.000 40-90.000 [
Stofngjald 11.691 2.490 4.358
Ársfjórðungsgjald 1.519 498. 1.898
Notkun 1 16,60 56,40 25,00
kr./mín kr./mín kr./mín
á öllum 8-18 8-22 virka
tímum virka daga daga, 8-18 um helgar
Notkun 2 16,60 16,60
kr./mín kr./mín
á öðrum á öðrum
tímum tímum

GSM-farsímarnir
eru mjög fyrirferðar-
litlir og þá er hægt að nota
jafnt í farartækjum sem inni í
byggingum.
Þá getur leigutakinn rennt sínu síma-
korti í símann og notað hann án þess
að notkunin fari á nokkurn hátt í
gegnum bílaleiguna.
Að sögn Hrefnu vinnur Póstur &
sími nú að því að ná samningum um
notkun í GSM-kerfínu í Evrópu. Hún
segist gera ráð fyrir að hægt verði
að fara með íslenska síma og nota
þá á Norðurlöndunum, í Hollandi og
Sviss í haust og í öðrum ---------
Evrópulöndum fljótlega
eftir það. Þegar hringt
verður frá þessum löndum
skrást símtölin hjá Pósti &
síma hér heima og verður
Ekki verður
hægt að hlera
GSM símtöl
GSM-farsímakerfið
Stöövap í 1. álanga, REVkmvík Mvm
uppsettar 1994. Knstsk^ ^Aust
ÖSKJUHLÍÐ <
Kópavogur, Dlgranes C
Mofil'tltsbær
i rún
■ l.nronr
Sanclkt.'röi\v
{ :
Keflavik^

Hvaleyrarholt

Hafnhóll
Stifiurnesptbate^-^
K
greitt fyrir þau hér. Hrefna segir
Póst & síma eiga allra hagsmuna að
gæta að ná samningum um þessi
mál sem fyrst vegna þess að ekki
einasta muni ísienskir notendur geta
farið með sín símakort tii þessara
landa heldur muni þarlendir notendur
einnig geta notað sín kort hér.
Útbreiðsla fer eftir viðtökum
Fyrst um sinn verður GSM-kerfið
starfrækt á höfuðborgarsvæðinu,
Suðurnesjum og Akureyri. Sendar
fyrir svæðið frá Suðurnesjum og upp
á Kjalarnes hafa verið settir upp, en
sendirinn á Akureyri verður settur
upp á næstu dögum. Að sögn Harald-
ar Sigurðssonar, aðstoðarfram-
kvæmdastjóra fjarskiptasviðs Pósts
& síma, mun útbreiðsla kerfisins fara
eftir viðtökunum sem kerfið fær. 1
grófum dráttum er þó áætlað að
stækka kerfið út frá fyrstu svæðun-
um. Þannig verður farið austur yfír
heiði frá höfuðborgarsvæðinu og á
Suðurlandsundirlendið, helstu þjóð-
vegi og þéttbýliskjarna. Þeir verða
einangraðir fyrst um sinn eins og
Akureyri verður. Stefnt er að því að
taka kerfið í gagnið um miðjan ág-
úst. Kostnaður við fyrsta áfanga
þess verður 300 milljónir króna, en
gert er ráð fyrir að það geti annað
5.000 notendum. Fjölgunin úr því
verður síðan hlutfallslega ódýrari.
Gestir í símkerfum erlendis
Hægt verður að hringja í hvaða
síma sem er, hvar sem er í heimin-
um, úr GSM-símum eins og öllum
öðrum. GSM-síminn verður þó að
vera innan svæðis sem GSM-sendar
ná tii. Ef talað er í GSM-síma úr bíl
og hann keyrir út úr geisla
sendis þá rofnar samband-
ið. Talgæði eru mjög góð
en ef talað er milli GSM-
síma og NMT-síma þá ráð-
ast talgæðin af NMT-
símanum. Nú vaknar sú spurning
hver greiði fyrir símtal milli landa
ef sá sem hringir veit ekki að eig-
andi GSM-símans er staddur erlendis
og heldur að hann sé að hringja
venjulegt GSM-símtal. Hrefna Ing-
ólfsdóttir segir að í NMT-kerfínu sé
það þannig að sé hringt frá Islandi
í NMT-síma sem staddur er t.d. í
Danmörku þá greiði sá sem hringir
16,60 krónur fyrir hveija mínútu og
farsímaeigandinn það sem upp á
vantar. Hún segir að mjög líklega
verði sami háttur hafður á með GSM-
símana. Hún sagði einnig að ef hringt
væri innanlandssímtal í Danmörku
úr GSM-síma með korti útgefnu af
Pósti & síma væri greitt fyrir það
eins og hringt væri úr dönskum GSM-
síma.
ísland á undanþágu
Kristján Gíslason hjá Radíómiðun
sagði mikla samkeppni um viðskipta-
vini í Evrópu. Samkvæmt samningi
um Evrópska efnahagssvæðið er
skylt að hafa tvo rekstraraðila að
GSM-kerfi í hveiju landi, en Kristján
sagði ísland vera á undanþágu vegna
smæðarinnar. Víða eru viðskiptavin-
um boðin símtækin sjálf með miklum
afslætti af rekstraraðilum símkerf-
anna gegn viðskiptum um tiltekinn
tíma. Á móti væru afnotagjöldin
hærri. Kristján sagðist teija gjaldtöku
Pósts & síma fyrir afnot af GSM-
kerfinu óeðlilega vegna þess að stofn-
unin væri ekki að greiða niður tæki
eins og gert er víða erlendis.
50.000 króna trygging
Aðspurður sagðist Kristján efast
um að það borgaði sig að kaupa sím-
tæki erlendis, jafnvel þótt þau væru
ódýrari þar en hér á íslandi, vegna
þess að það væri orðið þannig í flest-
um löndum að menn skuldbinda sig
til ákveðinnar notkunar á kortunum.
Séu þau ekki notuð fær kaupandinn
reikning engu að síður. Þá væri það
einnig þannig að ef kaupandi á ekki
lögheimili í viðkomandi landi þá þurfí
að leggja fram tryggingu í beinhörð-
um peningum. Kristján sagði þessa
tryggingu vera 50.000 krónur í Dan-
mörku. Þar hefði þetta verið
gert vegna þess að á síðasta
ári hefðu verið boðin 50.000
tæki, mikið niðurgreidd.
7.000 þeirra hefðu verið
keypt af Norðmönnum sem
hentu kortunum á leiðinni til Noregs
og fengu sér kort þar. Þar með varð
fyrirtækið í Danmörku af miklum við-
skiptum og þess vegna var ákveðið
að setja tryggingu.
NMT-kerfið starfrækt áfram
GSM-kerfið er ekki eins lang-
drægt og NMT-kerfið. Það kerfi
verður því starfrækt áfram eitthvað
fram á næstu öld. Það er til dæmis
mikið notað af sjómönnum, þar sem
það dregur vel út á miðin í kringum
landið en GSM-kerfið dregur ekki
nema 30-40 km út frá ströndinni.
Kristján Gíslason sagði að með sum-
um GSM-símum væri hægt að fá
magnara til að nota þar sem skil-
yrði væru slæm og yrðu þeir þá mun
langdrægari.
Augljóst er að þeir sem þurfa að
treysta á langdrægi munu frekar vilja
vera notendur í NMT-kerfinu en þeir
sem mikið þurfa að vera í útlöndum
munu væntanlega frekar kjósa GSM-
kerfið. Þá gæti skipt máli á hvaða
tímum sólarhrings mest notkun er.
Líklegt er að margir NMT-notendur
fái sér einnig GSM-áskrift vegna
þess hve tækin eru handhæg og
vegna þess mikla álags sem er á
NMT-kerfinu á höfuðborgarsvæðinu.
Bæði kerfin hafa kosti og galla og
fer það eftir þörfum notenda hvaða
kerfi þeir muni vilja notfæra sér.
Gagnrýni á stefnuleysi Clinton-stjórnarinnar eykst
CLINTON Bandarikjaforseti skokkar á milli bifreiða í París á dögunum. Það hefur reynst honum erfið-
ara að víkja sér undan ásökunum um persónuleikabresti en frönskum bílstjórum.
Agi og uppstokkun
talin eina lausnin
Bill Clinton á undir högg að sækja þessa
stundina. Hann sætir ásökunum um kynferð-
islega áreitni og framhjáhald auk þess sem
stefnufestu þykir skorta hjá stjóm hans, ekki
síst í utanríkismálum.
Fremur dapurleg mynd er
dregin upp af fyrsta for-
setaári Bilis Clintons
Bandaríkjaforseta í bók
blaðamannsins Bobs Woodwards, sem
kom út fyrr í mánuðinum. Hvíta hús-
ið virðist samkvæmt lýsingum heim-
ildarmanna Woodwards loga af inn-
byrðis ágreiningi embættismanna og
hálfgert stjórnleysi ríkjandi við
stefnumótun. Forsetinn hefur oft ekki
hemil á skapi sínu og forsetafrúin,
Hillary Rodham Clinton, ræður í
mörgum málum meira en hann sjálf-
ur. Bill Clinton er óneitanlega að
mörgu leyti forseti í vanda. Honum
hefur gengið erfiðlega að ná helstu
baráttumálum sínum í gegn og sá
árangur sem hann hefur náð (til
dæmis hert byssulöggjöf) hefur lítið
hrós fengið. Áthygli fjölmiðla hefur
í æ ríkari mæli beinst að persónu
forsetans, ásökunum um framhjáhald
og kynferðislega áreitni, að ekki sé
minnst á meint vafasöm viðskipti
þeirra hjóna vegna Whitewater-máls-
ins. Stöðugt dregur úr vinsældum
Clintons og samkvæmt skoðanakönn-
un, sem gerð var fyrir CNN og USA
Today fyrr í mánuðinum eru einungis
46% Bandaríkjamanna ánægðir með
frammistöðu hans í embætti.
Ágæt Evrópuheimsókn en ...
Hátíðarhöldin í Normandí, þegar
þess var minnst að fímmtíu ár voru
liðin frá því að bandamenn stigu þar
á land í heimsstyijöldinni síðari, voru
kærkomið tækifæri fyrir Bill Clinton
til að láta ljós sitt skína. Ræða hans
þótti sköruleg og hann þótti slá á
rétta strengi, ekki síst í ljósi þess að
hann hefði á sínum tíma vikið sér
undan því að gegna herþjónustu sjálf-
ur, meðan á Víetnam-stríðinu stóð.
Á meðan á Evrópuheimsókninni
stóð birti hins vegar dagblaðið The
Washington Post fyrstu útdrættina
úr bók Bobs Woodwards og vöktu
þeir um margt meira umtal en boð-
skapur forsetans í Frakklandi.
Mörgum af fyrri forsetum Banda-
ríkjanna tókst á sínum tíma að afla
sér vinsælda með utanríkisstefnu
sinni, þrátt fyrir erfiðleika heimafyr-
ir. Sú er hins vegar alls ekki raunin
með Clinton. Þó að Evrópuferð hans
hafi þótt takast með ágætum hefur
utanríkisstefna stjórnar hans verið
talin einkennast af máttleysi frá upp-
hafi. Bosnía, Sómalía, Haítí og Kórea
eru dæmi um mál sem hafa valdið
forsetanum erfíðleikum. Hann hefur
einnig þótt misstíga sig í samskiptum
við Kína og Japan. Er þar annars
vegar kennt um að forsetinn sýni
ekki utanríkismálum áhuga persónu-
lega og svo hins vegar að þeir sem
fara með utanríkismálin í stjórn hans
valdi ekki hlutverki sínu nægilega
vel. Blaðið Washington Post birti fyr-
ir skömmu könnun, sem gerð var
meðal starfsmanna bandarísku utan-
ríkisþjónustunnar þar sem fram kom
að flestir voru sammála um að erlend-
ar ríkisstjórnir hefðu miklar áhyggjur
af því að Bandaríkjastjórn sýndi ekki
þá forystu á alþjóðavettvangi sem
vænst væri af risaveldi.
Þrátt fyrir að helstu samstarfsþjóð-
ir Bandaríkjanna hafí látið í ljós veru-
legar áhyggjur af skorti á stefnufestu
í utanríkismálum og að hann hafí
sætt harðri gagnrýni bandarískra fjöl-
miðla hefur Clinton til þessa verið treg-
ur til að gera breytingar á stjórn sinni.
Christopher gagnrýndur
Mesta gagnrýnin beinist að utan-
ríkisráðherranum Warren Christoph-
er og hefur lengi verið orðrómur í
gangi um að hann muni víkja. Sá
orðrómur fékk á ný byr undir báða
vængi er veigamiklar breytingar voru
gerðar á „Evrópuliði" utanríkisþjón-
ustunnar í síðustu viku. Þeir sem
helst eru taldir koma til greina sem
eftirmenn Christophers eru Strobe
Talbott, aðstoðarutanríkisráðherra,
og Walter Mondale, fyrrum varafor-
seti, sem nú gegnir embætti sendi-
herra í Tókýó.
Talbott hefur raunar einnig verið
orðaður við embætti þjóðaröryggis-
ráðgjafa í stað Anthony Lake.
Það eru þó ekki allir sammála um-
að Christopher sé einum að kenna
um stöðu mála. Einn háttsettur emb-
ættismaður sagðist hafa mikla samúð
með Christopher þar sem sá eiginleiki
Clintons að „flögra á milli málefna
líkt og fiðrildi" virtist há utanríkisráð-
herranum verulega í starfi.
í grein í The Economist segir líka
einmitt að meginvandinn sé Clinton
sjálfur. Hann skipti stöðugt um stefnu
í utanríkismálum og eigi það til að
láta í ljós hugleiðingar um utanríkis-
mál er hann ræði við blaðamenn. Það
sem skorti sé ákveðnari skilgreining
á hagsmunum og markmiðum Banda-
ríkjastjórnar á alþjóðavettvangi.
Hápunktur forsetaferilsins?
En vandamálin blasa við á miklu
fleiri sviðum. Bandaríska viðskipta-
tímaritið Business Week veltir því
fyrir sér í nýlegri grein hvort árið
1994 verði hugsanlega hápunktur
forsetaferils hans í ljósi þess að and-
staða við stefnu hans vaxi jafnt og
þétt. Bendir Business Week á að
Demókrataflokkurinn hafi tapað öll-
um mikilvægum kosningum, sem
haldnar hafí verið frá 1992, og skoð-
anakannanir bendi til að Repúblik-
anaflokkurinn muni bæta við sig
mönnum í þingkosningunum í nóvem-
ber nk. Það sé því töluverð hætta á
að helstu áform Clintons muni renna
út í sandinn. Næstu tvö ár verði lík-
lega þau erfiðustu á forsetaferli hans.
Allir stjórnmálaskýrendur eru sam-
mála um að það sem hái forsetanum
einna mest sé persóna hans og per-
sónugallar séu farnir að skyggja á
starf hans. Sífellt bætast við ný
„hneyksli“ sem grafa undan trúverð-
ugleika hans hvort sem sögurnar eiga
við rök að styðjast eða ekki.
Skortir aga og einbeitingu
I forystugrein í Business Week seg-
ir að sjaldan hafí persónuleikabrestir
forseta spillt jafn mikið fyrir stefnu-
mótun hans sem forseta og raunin er
hjá Clinton. Hið sorglega sé að ekki
sé um að kenna andstöðu við stefnu
forsetans fyrst og fremst, heldur því
að honum hafí ekki tekist að beita
sjálfan sig og stjórn sína aga og ein-
beitingu. „Forseti sem er sinn eigin
skrifstofustjóri kafnar í smáatriðum,"
segir tímaritið og bendir á að maður
sem ræði um nærföt sín í sjónvarpi
afli sér ekki virðingar heimafyrir eða
erlendis. Hentistefna virðist ráða ríkj-
um og forsetinn sé hafður að háði og
spotti, ekki síst á alþjóðavettvangi.
Jafnvel smáríkið Singapore telji sig
geta gert lítið úr Bandaríkjaforseta.
Flestir virðast þó þeirrar skoðunar
að ekki sé tímabært að afskrifa Clint-
on strax sem forseta. Ef honum eigi
að takast að komast upp úr öldudaln-
um verði hann hins vegar að stokka
upp í Hvíta húsinu. Þar skorti styrka
stjórn, meiri einbeitni og minna blað-
ur. Þá þurfí nýir menn að taka við
utanríkismálunum er njóti virðingar
og mark sé tekið á í Evrópu og Asíu.
Að þessum skilyrðum uppfylltum geti
einungis Bill Clinton sjálfur komið í
veg fyrir að hann nái sér á strik á
ný sem forseti.