Morgunblaðið - 30.10.1994, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 30. OKTÓBER 1994 B 13
LÖGREGLUMENN fylgjast með götuversluninni í Arbatstræti.
Þessi mynd er tekin á páskadagsmorgnn.
um fyrir dollara. Sumir
þessara banka hafa
farið á hausinn og
milljónir manna misst
aleiguna. Nú er ríkið
búið að taka fyrir æv-
intýramennskuna og
bankakerfið er að ná
jafnvægi.
Eftir að verðlagning
var gefin fijáls voru
settar upp kauphallir
og margir auðguðust á
verðbréfabraski. Guð-
rún segir að mikill auð-
ur komi einnig af því
sem selt er til útlanda
og víða í viðskiptalífinu
séu kunnugleg andlit.
„Þeir sömu ráða nú og
réðu áður. Yfirstéttin
er sú sama. Það eru
sömu forstjórar í verk-
smiðjunum og voru
apparatsjíkar í flokkn-
um. Þeir hafa bara
breytt formerkjum.
Þeir sem áður voru
kommúnistar eru nú
kapítalistar." Guðrún
segir að vopnasala úr
landinu blómstri, einn-
ig er selt gull, demant-
ar, olía, plútón og
fleira. „Eg held að allt
það versta í kapítalis-
manum hafi komið
þarna upp. Allt sem
hægt er að selja dýru
verði er selt og af því
hafa menn auðgast
óhugnanlega."
MARGIR Rússar búa nú við þröngan
kost. Þessi sjö ára drengur spilar á nikk-
una sína í von um að vegfarendur gauki
að honum rúblum eða kópekum.
grimmur kapítalismi. Þau hafa ekki
kynnst neinu öðru en stjórnleysi og
grimmd. Hugmyndafræðin sem var
er horfin og allt með öfugum for-
merkjum við það sem áður var.
Hvernig eiga þau að skilja það? Það
kemur ekkert í staðinn. Þau hafa
ekki trú, því foreldrarnir eru yfir-
leitt ekki trúaðir. Þau hafa engin
boðorð til að styðjast við, þú skalt
ekki stela, drepa, ljúga...“
Auðlegð og örbirgð
Guðrún segir að sameignarhyggj-
an sé mjög djúpstæð hjá Rússum
og hafi einkennt líf þeirra um aldir
líkt og sást í þorpunum þar sem
allir unnu saman. Eignarrétturinn
er ekki til í hugum margra, enda
var hann „af hinu illa“. „Þess vegna
finnst börnunum þegar þau sjá allar
þessar vörur og allt þetta dót að
þau megi bara taka það sem þau
langar í. Því skyldu þau ekki eiga
þetta eins og næsti maður? Allar
lífsnauðsynjar voru mjög ódýrar í
sovétkerfinu. Matvara, Inísnæði,
hiti, rafmagn og þess háttar var
niðurgreitt. Nú verður að selja þetta
allt á raunvirði, en launin hafa ekki
fylgt hækkununum. Milljónir manna
lifa því í örbirgð. Á sama tíma verða
aðrir óhugnanlega ríkir."
Viðskiptafrelsinu fylgdi að allir
máttu stofna banka og um tíma var
banki í nærri hveiju húsi. Óðaverð-
bólgan fór yfir 2000% á ári og fólk
var sífellt á hlaupum að skipta rúbl-
Rússneskt stórveldi
Sumum hergagna-
verksmiðjunum hefur
verið breytt til frið-
samlegrar framleiðslu.
„Það vill stundum
gleymast að Rússland á háþróaða
tækni, en hún er hernaðartækni.
Það er greinilegt að þeir ætla að
halda áfram að vera stórveldi. Þeir
ætla að festa rússnesku landamærin
við mörk hinna fyrrverandi Sovét-
ríkja. Til að það megi verða þurfa
þeir að nýta hernaðartækni sína.“
Guðrún álítur að Jeltsín sé að
reyna að treysta stöðu sína sem
keisari í nýju Stór-Rússlandi en
reynist það erfitt eftir að miðstjóm-
arvaldið minnkaði og héraðsstjórar
fengu meiri völd. Þeir neiti einfald-
lega að hlýða Jeltsín. Hún segir að
nú sé engin raunveruleg virk stjórn-
arandstaða í Rússlandi og Jeltsín
eigi engan keppinaut sem mark sé
takandi á. í staðinn hafi komið póli-
tískur skrípaleikur, hálfgerðir trúð-
ar á borð við Zhírínovskíj. „Ég held
aðv hættan sé helst sú að herinn
seilist til valda. Næsti forseti verði
úr hernum og það verði hluti af því
að láta stórveldisdrauminn rætast.
Það eru gífurleg auðævi í þessu
landi og spurning um hver nær tök-
um á þeim.“
Guðrún segist ekki treysta sér til
að spá um hvað framtíðin ber í
skauti sér fyrir Rússa. Enginn hafi
séð fyrir þær stórkostlegu breyting-
ar sem urðu þar að því er virtist
fyrirvaralaust. „En það er eins og
það sé einhver geijun í mannkyn-
inu. Fólkið neitar allt í einu að láta
fara svona lengur með sig og þá
tekur sagan á sprett."
Til heljar
og heim
BÓKIN Til heljar og heim er 2_20 síður og prýdd fjölda mynda,
útgefandi er Mál og menning. Á hverri textasíðu eru tveir dálk-
ar. Við hliðina á meginmáli er mjór dálkur með tilvitnunum í fjöl-
miðla þar sem rakin er rás atburða í Rússlandi frá 1990. Tilvitnan-
irnar bera þess glögg merki að 'fjölmiðlarnir flytja ópersónulegar
fréttir af pólitík og efnahagslegum atburðum, en segja fátt af
daglegri lífsbaráttu þeirra milljóna sem landið byggja. Meginmál
bókarinnar er byggt á viðtölum við fólk sem á undanfarið hefur
lifað byltingu frá kommúnisma til kapítalisma. Suma viðmælend-
ur hefur Guðrún þekkt í þijá áratugi, öðrum kynntist hún nýlega.
Hér fer á eftir brot úr kaflan-
um Gull í tönn, þar sem segir
af myndhöggvaranum Veru
Alexandrovnu, en hjá henni leigði
Guðrún herbergi.
EG SIT í breiðri glugga-
kistunni í eldhúsinu
innan um sultukrukk-
ur, krúsir með sýrðum
gúrkum, hveitipakka og radísur,
klóra kettinum Fílíp á bak við
eyrun og horfi út um gluggann.
Rúðurnar eru skítugar og glerið
undarlega bylgjað svo fólkið
handan við það er ekki alveg í
fókus. Þarna er ungur maður
með gítar í fanginu. Varirnar
hreyfast. Líklega er hann að
syngja en enginn stansar til þess
að hlusta. Það er hætt að rigna
og napur vindur blæs. Fólkið á
götunni er dúðað og stikar áfram
án þess að líta til hægri eða
vinstri.
Á morgun er hátíðisdagur.
Byltingarhátíð á Rauða torginu.
í síðasta sinn segja menn. En
það er enginn asi á fólki, enginn
æsingur, enginn að flýta sér að
kaupa inn fyrir lokun. Ég sé end-
ann á biðröð fyrir utan grænmet-
isbúðina á neðstu hæðinni. Skyldi
eitthvað fást þar núna? Þegar ég
leit þar inn í morgun á leiðinni
á bókasafnið sá ég ekki annað
en stórar krukkur með eplasafa
og lauk í kassa. Eplasafinn kost-
ar átta rúblur krukkan og gengur
ekki út. Hann er of dýr. Kannski
ég fái þá að kaupa hann þótt ég
geti ekki sýnt kortið sem sannar
að ég búi í borginni og allir verða
að hafa til þess að fá afgreiðslu.
í grein í Prövdu í morgun var
sagt að vatnið í borginni væri
kannski mengað. Kannski. Það
er sagt að vatnið sé mengað. Við
vitum það ekki alveg fýrir víst.
Kannski er það mengað og
kannski fáum við taugaveiki af
því að drekka það. Hér ber eng-
inn virðingu fyrir sannleikanum.
Hann er ekki til. Hann er horfmn.
Húsmóðirin, Vera Alex-
androvna, er ekki lengur á snær-
um ríkisins fremur en aðrir rúss-
neskir listamenn. Nú er maturinn
ekki lengur svo til ókeypis og
bráðum verður Vera að byrja að
greiða alvöruleigu fyrir íbúðina
sína. Hinu þögla samkomulagi
milli Veru og ríkisins hefur verið
sagt upp, ríkið sér ekki fyrir
henni lengur, en í staðinn má
Vera tala eins illa um ríkið og
hún vill og það gerði hún með
tilþrifum í morgun þegar við
drukkum saman morgunteið í
eldhúsinu. En það var eins og
hún saknaði ríkisins pínulítið.
Ríkið á til dæmis að sjá um að
gert verði við kranann í eldhúsinu
þar sem streyma dag og nótt
þúsundir lítra af sjóðheitu vatni
til einskis gagns.
„Ríkið á að gera við hann,“
sagði hún.
„Gætirðu ekki fengið mann frá
einkafyrirtæki til þess að gera
við kranann?“ spyr ég.
„Það er ómögulegt, það er allt-
of dýrt og svo eiga þeir enga
varahluti greyin."
Efasemdir mínar um ágæti
einkaframtaks sem ekki á einu
sinni pakkningu í krana eru ekki
teknar til greina. það er eins og
að segja Veru að það séu til betl-
arar og atvinnuleysingjar á Vest-
urlöndum. Það getur ekki verið
satt. Hvert á maður þá að snúa
sér í þessum heimi? En Vera á
enn eftir að skilja að ríkið mun
aldrei framar gera neitt fyrir
Veru Alexandrovnu, myndlistar-
konu við Arbatstræti í Moskvu
og nú verður hún að bjarga sér
sjálf.
Eldhúsið er aðalsamkomustað-
ur heimilisins. Þar er hátt til lofts
og vítt til veggja eins og tíðkað-
ist í húsum betri borgara um
aldamótin þegar húsið var byggt.
Gluggarnir sem snúa út að Ar-
batstræti ná næstum því upp í
loft og gluggakistan er að
minnsta kosti metri á dýpt. Til
hliðar hanga falleg þykk glugga-
tjöld með blómamynstri en þau
eru aldrei dregin fyrir svo alltaf
má sjá hvað til er í forðabúri
heimilisins í gluggakistunni. Þar
eru vistir sem gestir heimilisins
hafa fært Veru og þar situr
bröndótti kötturinn Fílíp sem
Vera elskar út af lífinu, innan
um krukkur og krúsir og saltsíld
vafða í dagblaðapappír.
Taktu þig á fyrir jólin
IVáðu Taranlegum árangri
með góðu aðhaldi og fræðslu
Nýr lífsstíll - 7 vikna námskeið hefst 9. nóv. fyrir
konur á öllum aldri.
• Regluleg vigtun og mælingar
• Fastir fitubrennslutímar
• Skemmtilegar haustgönguferðir
• Aðhald og fræðsla í mataræði
• Uppskriftir af léttum og
góðum tækifærismat
KennQri er Glódís Gnnnarsdóttir AŒ,
Þrautreyndur kennori í fitubrennslu og
einkQþjolfiin.
• Mappa með fróðleik
og upplýsingum

aíí'
IIKAMSRÆKT
Faxafeni 12 • s: 889400