Morgunblaðið - 15.11.1994, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Tíðindalítið
á nesinu, óhreint
á sandinum
Tvö byrjendaverk
KVIKMYNDIH
II ás kó I a bí ó
FERÐIN AÐ
MIÐJU JARÐAR * Vi
NIFL * *
Ferðin að miðju jarðar: Leikstjóri
Ásgrimur Sverrisson. Handrit As-
grímur Sverrisson og John Milarky.
Kvikmyndataka Nestor Calvo Pic-
ardo. Leikendur Jóhanna Jónas, Jak-
ob Þór Einarsson, Kristbjörg Kjeld,
Guðmunda Elíasdóttir, Eyvindur Er-
lendsson, Hjálmar Hjálmarsson. Nat-
ional Film and Television School
1994.
Nifl: Leikstjóri Þór Elís Pálsson.
Handrit Jón B. Guðlaugsson og Þór
EIís Pálsson. Kvikmyndataka Ólaf-
ur Rögnvaldsson. Tónlist Lárus
Grímsson. Aðalleikendur Magnús
Jónsson, Þórey Sigþórsdóttir, Erl-
ingur Gíslason, Þröstur Guðbjarts-
son, Jakob Þór Einarsson, Stefán
Sturla Siguijónsson. Niflungar
1994.
FERÐIN að miðju jarðar hefst í
mystískum dumbungi vestur á
Fróðárheiði, en þið ættuð ekki að
reikna með a.m.k. neinum meiri-
háttar undrum. Uppá heiðinni bilar
bíllinn hennar Mjallar (Jóhanna
Jónas), ungrar leikkonu sem ung
hleypti heimdraganum, kvaddi sjáv-
arplássið sitt á nesinu og hugðist
leggja undir sig heiminn sem fræg
leikkona. Hennar helstu sigrar til
þessa hafa þó verið heldur lágreist-
ir, svosem hallærisleg sjónvarps-
auglýsing (sá kafli er besti hluti
myndarinnar) og í pússi hennar er
kvikmyndahandrit myndar um per-
sónur Njálu í nútímanum, mikið
sorðið og dópað, að Mjallar sögn,
sem á eina línu í verkinu. Henni
er bjargað ofanaf heiðinni af Bárði
(Jakob Þór), ungum trillukarli á bát
föður hennar. Ferðin til átthaganna
er tilkomin vegna þess að mamma
hennar hefur beðið Mjöll að hjálpa
sér í veikindum en þegar vestur er
komið kemur í ljós að hún er alheil
og annað býr undir.
Myndin mun vera útskriftarverk-
efni frá NFATS og fáir stökkva
fullskapaðir listamenn úr skóla.
Ásgrímur og félagar engin undan-
tekning. Myndin líður átakalítið
áfram en með fullri virðingu fyrir
fegurð náttúrunnar. Tökuvélin fer
vítt og breitt norðan og sunnan fjall-
LISTIR
ATRIÐI úr stuttmyndinni Ferðin að miðju jarðar.
garðsins, tökunum síðan raðað
saman af smekkvísi, ekkert endi-
lega samkvæmt kortabókinni. Ýjað
að dulúð þjóðtrúarinnar, sem virðist
ætla að verða lífseigust vestast á
Snæfellsnesinu (kannski fyrst og
fremst vegna óskhyggju aðkomu-
manna). Bjargvættur stúlkunnar
heitir Bárður (Snæfellsás), huldu-
fólk býr í hól sínum og titillinn tal-
ar sínu máli.
Ver tekst til með að gera mann-
fólkið spennandi, persónusköpun og
-sambönd grunn og samtölin klén.
Efnið léttvægt og markmiðið óljóst.
Jóhönnu Jónas og Jakobi Þór tekst
þó bærilega upp þó svo þau nái
ekki að skyggja á umhverfið.
Nifl gerist í nútíð og fortíð og
hér er tekist á við þjóðsöguna fuil-
um fetum. Ungur kaupsýslumaður
(Magnús Jónsson) ekur austur Með-
allandssand á sínum glæsijeppa,
búnum allri nýjustu tækni og vísind-
um. Á leið hans verður dularfullur
puttalingur, ung og fögur stúlka
(Þórey Sigþórsdóttir), listakona
segir hún. Gabbar uppann niður á
sandinn þar sem hann lendir í þjóð-
sögunni miðri, á ofanverðri 18. öld.
Þessi stuttmynd á sín góðu
augnablik líkt og þegar sveitaklerk-
urinn umhverfist í stólnum í jarðar-
för þess sjórekna og flytur bölbæn-
ir af miklum móð. Fengist á
skemmtilegan hátt við gamla þjóð-
sögn og hún færð í samhengi við
nútíðina, sú blanda verður bæði
fyndin og súrrealísk í senn. Hér er
komið efni í forláta hrollvekju í
fullri lengd og mér segir svo hugur
um að það sé á færi þessara ungu
manna að klára það verk sjálfir.
Með nægum tíma og peningum.
Ungu leikararnir í aðalhlutverkun-
um fara vel með sitt og Erlingur
Gíslason og Þröstur Guðbjartsson
eru gustmiklir í hlutverkum biskups
og klerks.
Sæbjörn Valdimarsson
Beint í mark
BRJÁNN Ingason, Marta G. Halldórsdóttir og Örn Magnússon.
Stigi upp úr
tilverunni
LEIKUST
Bíóhöllin, Akrancsi
SKAGALEIK-
FLOKKURINN
Mark eftir Bjama Jónsson. Leik-
stjóri: Sigrún Valbergsdóttir. Aðal-
hlutverk: Ámi Reynisson, Ásta Ingi-
bjartsdóttir, Sigríður Hjartardóttir,
Amar Sigurðsson, Guðleifur Einars-
son. Laugardagur 12. nóvember.
FYRIR nokkrum áratugum gaf
Haraldur Böðvarsson Skagamönn-
um Bíóhöllina. Stór í sniðum, kall-
inn. Skagamenn ættu nú að vera
stórir í sniðum líka og sjá til þess
að þetta ágæta hús drabbist ekki
niður. Hvernig væri nú að fela
Skagaleikflokknum umsjá þess?
Leikflokkurinn hlýtur að hafa
burði til að sinna því verkefni vel
úr því hann hefur kjark til að taka
sjóvettling fullan af söltum sann-
leik og reka framan í sveitunga
sína í tilefni leiklistarafmælis á
Skaganum og afmælis verslunar
þar. Það á ekki af þeim að ganga
Skagamönnum. Það er alveg sama
hvað þeir vinna marga meistarat-
itla í fótboltanum. Fyrst kemur
Steinar Siguijónsson og sparkar í
klofið á þeim og nú kemur Bjarni
Jónsson, annað bæjarbarn,
sprenglærður heim frá Þýskalandi
með afhjúpandi Brechtíska epík á
heilanum og sendir þeim lúmskan
bolta fyrir netið. Og þeir lauma
honum beint í mark með því að
fjölmenna á ieikinn, afsakið, leik-
ritið.
Lögreglumaðurinn setur tóninn
strax í upphafi með því að skoða
á sér vöðvana fyrir framan spegil.
Skagamenn eru stæltir. Þessi er
jafnvel með húðflúr á upphand-
legg. Þessi sanni karlmaður afneit-
ar tilfinningum, bælir niður konu-
missinn, bælir son sinn, bælir allt
nema hvötina til kvenna sem leið-
ir út í handlegginn á honum þegar
hann klappar tengdadóttur sinni
eins og vænni meri. Klórar hana
við hnakkagrófina.
Sonurinn Lárus er aðalpersóna
verksins og hefur engin tök á lífi
sínu. Hann á óuppgert við foreldr-
ana, fótboltann, bankann og kon-
urnar. Hann fer á flakk milli
kvenna eins og títt er um menn
þegar þeir finna ekki sjálfan sig.
Tillinn teymir hann á eftir sér eins
og tjaldvagn.
Árni Pétur Reynisson leikur
Lárus og gerir það þokkalega.
Hann kemur vel fyrir á sviði og
þótt ýmsu sé ábótavant í framsögn
og leikrænni tjáningu kemur Árni
vel til skila stöðu Lárusar: hann
er pikkfastur í sama farinu.
Sigríður Hjartardóttir er vel
hreyfanleg á sviðinu sem Sigrún,
yngri systir Erlu, eiginkonu Lárus-
ar. Sigrún hefur leitað sannleikans
í háskólum erlendis en bersýnilega
ekki fundið. Nú er hún komin að
þeirri niðurstöðu á Akranesi að
hann liggi milli stóru tánna og
hagar sér samkvæmt því. Ásta
Ingibjartsdóttir leikur Erlu af inn-
lifun og sannfæringu, og Guðleifur
Einarsson er glymrandi góður sem
fyllibyttan Atli.
Handrit Bjarna Jónssonar er
víða hnyttilega skrifað og ádeilan
í því ásækin. En Markið iíður
nokkuð fyrir það að þjóna tveimur
herrum: eigin dramatískum mark-
miðum og því að vera bæjarlífslýs-
ing. Fyrir bragðið tvístrast verkið,
hleður á sig aukaatriðum sem
gera sviðsetningu erfiðari og atr-
iðaskipti svifaseinni.
En í þessu verki er metnaður.
Metnaður höfundar, leikstjóra,
leikenda, hópsins alls. Og alvara.
Þótt höfundur líki Akranesi við
kirkjugarð á einum stað, eru hér
engar vofur á ferð heldur fólk af
holdi og blóði sem sýnir að fjöl-
breytt mannlíf þrífst á Skaganum.
Ekki eru allir bjánar þótt þeir séu
í boltanum.
Guðbrandur Gíslason
TÓNLIST
Kjarvalsstaðir
KAMMERTÓNLEIKAR
CAPUT-HÓPSINS
Flytjendur; Marta Halldórsdóttir,
Brjánn Ingason og Örn Magnússon.
Föstudagur 11. nóvember.
YFIRSKRIFT tónleika Caput-
hópsins bendir til þess að leita megi
út fyrir þau mörk tilverunnar, sem
sýnileg eru og má til sanns vegar
færa, að svo sé, hvað varðar tilvist
tilfínninga, þó margir haldi því fram,
að tilfínning og vitsmunir séu eitt
og hið sama og hvortveggja jafn
óskilgreinalegt. Þá má benda á, að
hægt er að leggja mismunandi mikla
áherslu á innri andstæður þessara
samhverfðu þátta og jafnvel svo,
að mönnum fínnist að annan vanti
algjörlega. Þessi aðgreining tengist
oft þeim markmiðum sem listamenn
setja sér um byggingu verkanna og
virðist á stundum vera það eina sem
þeir ætla sér, þ.e. að búa til verk
úr einhverju sérstöku fyrirbæri eða
nýta sér einhverjar afmarkaðar að-
stæður, eins og t.d. ákveðna hljóð-
færaskipan.
Auðvitað byggir öll sköpun á
leikni og kunnáttu en sú spurning
verður oft æði áleitin, hvort tækni-
markmiðin ein nægi til að skapa list.
Það tók Schönberg tíu ár að ná
þeim tökum á tólftónatækninni að
hún gæfí honum tilfínningalegt
frelsi og víst er að flókinn ritháttur
J.S. Bachs hindraði hann ekki í til-
finningaþrunginni túlkun. Sama má
segja um Beethoven, hinn mikla
byggingarmeistara sónötuformsins,
og Mozart í sínum altæra tónaleik.
Þessi samloka tilfínninga og vits-
Sýning á
ljósmynd-
um frá
Austur-
Grænlandi
OPNUÐ hefur verið sýning á ljós-
myndum frá Austur-Grænlandi, sem
Roland Thomsen tók af fólki og
mannlífí. Sýningin ber yfírskriftina
Austur-Grænland, Fólk og samfélag
á 9. áratugnum.
Sýningin er gerð til þess að sýna
lífshætti fólksins sem búið hefur á
austurströndinni um langan aldur.
Myndirnar voru teknar í Ammassa-
lik/Tasiilaq, Skjoldungen, Timm-
iarmiut og Ittoqqortoormitt (Score-
bysund). Þetta er veiðimannasamfé-
lag og sýnir íbúana við dagleg störf
og á hátíðarstundum. Einnig eru
sýndar myndir af aðkomufólki sem
hefur búið og starfað þama um lengri
og skemmri tíma.
Roland Thomsen er danskur en
hefur verið búsettur í Grænlandi um
árabil. Á 9. áratugnum bjó hann
ásamt konu sinni og börnum á aust-
urströnd Grænlands. Á þeim tíma tók
hann um 3.000 ljósmyndir. Sýningin
er gerð í tilefni af aldarafmæli Amm-
assalik-bæjarfélagsins á þessu ári og
var hún opnuð þann 12. júlí í sumar
í Ammassalik-safninu í Tasiilaq.
Grænlenska heimastjórnin og
Konunglegi Grænlandssjóðurinn
veittu styrk til sýningarinnar.
Sýningin verður opin daglega og
stendur til 27. nóvember.
muna verður þá fyrst flókin, er frú
„estetíka" kemur til skjalanna og
fullgerir um vanhæfni manna til að
festa sér eitthvað til viðmiðunar.
Þessi vandamál hafa oft komið
upp í tengslum við nútímatónlist og
voru skemmtilega ljós á síðustu tón-
leikum Caput-manna. Þijú verk frá
Austulöndum nær, tvö píanóverk
eftir Takemitsu og einleiksverk fyr-
ir fagott eftir Isang Yun, voru flutt
þarna og lék Örn Magnússon öll
verkin, sem eru samsuða úr jazz-
hljómaskipan, Messiaen-hljómum
og evrópsku lagferli, sem má vera
að sé eitthvað nýtt fyrir Japani, en
er heldur svona grátt og gamalt á
Vesturlöndum.
Svo virðist að markmiðið með
gerð einleiksverks fyrir fagott, hjá
Isang Yun, hafi verið að kanna
ýmis tóntaksmörk hljóðfærisins,
sem að nokkru tókst og sem Brjánn
Ingason gerði ágæt skil með tilþrifa-
miklum leik sínum en varðandi fag-
urfræðina, verður samt ýmislegt
enn jafn óráðið sem fyrr og eftir
stendur verk sem „gerir sig“ í hönd-
um góðs hljóðfæraleikara en ekkert
umfram það.
Verk Vesturlandabúanna, nefni-
lega Ástarljóð mitt, eftir Hjálmar
H. Ragnarsson, og Apparition, eftir
George Crumb, eru verk sem feta
sig um refílstigu tilfínninganna.
Ástarljóð mitt við kvæði eftir Else
Lasker-Schúler í þýðingu Hannesar
Péturssonar, er fallegt verk, þrung-
ið af ást (og kunnáttu) og var það
mjög vel flutt af Mörtu Halldórs-
dóttur við undirleik Arnar Magnús-
sonar.
Apparition eftir Crumb er við
texta eftir Walt Whitman, fjallar
um dauðann á áhrifamikinn máta
Eitt af því sem skapar sérlega
sterka stemmningu, er að hann not-
ar niðurhlutaðan textann oft sem
viðlag, eða sem andstæðu við hrein-
an textaflutning og nær með ein-
földum tónmyndunaraðferðum á
píanóið að að auka á áhrifamátt
orðanna. Þarna slær saman vit-
rænni skipan, þ.e. útfærslu á hljóð-
möguleikum píanósins og tilfinn-
ingalegri túlkun, er síðan tengist
sérkennilegri fagurfræði, dauðans,
þögn næturinnar, og ölduniðnum á
stönd eilífðarinnar. Þetta áhfirmikla
tónverk var glæsilega flutt af Mörtu
Halldórsdóttur og Erni Magnússyni.
Jón Ásgeirsson.