Morgunblaðið - 23.12.1994, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fiarmal menningarfulltrúans í London:
Ég get fullvissað þig um að þetta er innan markanna. Hátíðin hjá okkur fór nákvæmlega
100% fram úr áætlun eins og hjá Þingvallanefndinni. . .
Fjármálaráðherra um fjárlög næsta árs
Vel má una við
niðurstöðuna
ALÞINGI afgreiddi fjárlögin að-
faranótt fimmtudags með rúmlega
7,4 milljarða halla, sem er rúmlega
900 milljónum meiri halli en upp-
haflegt fjárlagafrumvarp gerði ráð
fyrir. Útgjöld ríkisins verða rúmir
119,5 milljarðar króna á næsta
ári, samkvæmt fjárlögunum, og
tekjur 112,1 milljarður. I meðförum
Alþingis jukust útgjöldin um 3,6
milljarða og tekjuáætlun um 2,7
milljarða.
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra sagði fyrr í haust að útgjalda-
hlið fjárlaga næsta árs yrði
væntanlega lægri en raunveruleg
ríkisútgjöld þessa árs en nú er óvíst
að það markmið náist.
„Auðvitað hefði ég viljað sjá
minni halla og minni útgjöld en
koma fram í fjárlögunum," sagði
Friðrik. „En á næsta ári verður
verulegu fjármagni varið til sam-
göngumála, bæði til að bæta sam-
göngur og auka atvinnu og koma
þannig til móts við sjónarmið Al-
þýðusambands íslands og Vinnu-
veitendasambands Íslands. Þá var
tekin ákvörðun um að hætta við
að biðja sveitarfélögin um að taka
þátt í beinni fjármögnun á Atvinnu-
leysistryggingarsjóði, eins og þau
hafa gert undanfarin ár. Loks höf-
um við gert samninga við stærstu
sjúkrahúsin um reksturinn og
þannig komið í veg fyrir að hann
fari úr böndunum á næsta ári.
I
Að öllu samanlögðu held ég að
árangurinn sé vel viðunandi. Hann
verður einnig að skoða í því ljósi
að á yfirstandandi ári var ríkis-
sjóðshallinn áætlaður 9,6 milljarðar
í fjárlögum, þótt nú sé að koma í
ljós að hallinn verði væntanlega
eitthvað minni. A næsta ári er hall-
inn áætlaður 2 milljörðum lægri
þrátt fyrir að útgjöld hafi aukist í
meðförum þings. Og í hlutfalli við
verga landsframleiðslu verður að
fara aftur til ársins 1987 til að sjá
eins Iág hlutföll tekna og gjalda.
Því höfum við dregið úr ríkisum-
svifunum," sagði Friðrik.
Fjármálaráðherra segist
telja niðurstöðu fjárlaga
næsta árs vel viðunandi
í ljósi þess að á næsta
ári á að verja miklu fé
til samgöngumála og
tryggja rekstur stóru
sjúkrahúsanna.
Friðrik sagði að á kosningaári
væri erfítt að leggja fram fjárlög
sem gerðu ráð fyrir miklum niður-
skurði og eðlilegt væri að ný ríkis-
stjóm, sem taki við eftir kosning-
ar, setti sér sín eigin markmið um
ríkisumsvifin. „En ég tel að sá
grunnur sem nú er lagður eigi að
geta gagnast nýrri ríkisstjórn og
viðskilnaðurinn verði með þeim
hætti að sómi sé að.“
Fjárlög afgreidd
Fjárlögin voru samþykkt á Alþingi
með 32 samhljóða atkvæðum. 26
þingmenn greiddu ekki atkvæði og
5 voru fjarverandi. Áður hafði far-
ið fram atkvæðagreiðsla um breyt-
ingartillögur frá meirihluta fjár-
laganefndar og breytingartillögur
frá einstökum þingmönnum stjórn-
arandstöðuflokkanna.
Samtals námu breytingartillögur
fjárlaganefndar um aukin útgjöld
rúmum 3,2 milljörðum króna, en
útgjaldatillögur stjómarandstöð-
unnar námu samtals tæpum 1,1
milljarði. Þingmenn Framsóknar-
flokks lögðu á móti fram tillögur
um 600 milljóna króna viðbótar-
tekjur ríkisins, sem fólust aðallega
í því að breikka eignarskattstofn-
inn.
Allar tillögur stjórnarandstæð-
inga voru felldar nema ein, frá
Kristínu Ástgeirsdóttur þingmanni
Kvennalista, um 5 milljóna króna
styrk til kvennaráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna í Peking á næsta
ári. Einstakir stjórnarþingmenn
sátu þó hjá eða greiddu atkvæði
með nokkrum tillögum stjórnar-
andstöðunnar. Þannig greiddu
Matthías Bjarnason og Ingi Bjöm
Albertsson, þingmenn Sjálfstæðis-
flokks, atkvæði með tiliógu frá
Jóhanni Ársælssyni, þingmanni
Alþýðubandalags, um að hækka
framlag til Landhelgisgæslunnar
um 75 milljónir en síðan var sam-
þykkt tillaga frá stjórnarflokkun-
um um að hækka framlagið um
35 milljónir.
Ingi Björn greiddi einnig at-
kvæði með tillögu frá Svavari
Gestssyni Alþýðubandalagi um að
heimilt verði að endurgreiða Ríkis-
spítölum allt að 30 milljónir króna
á næsta ári, eða helminginn af
andvirði línuhraðals fyrir krabba-
meinsdeild spítalans.
Ráðherra sat hjá
Flestar tillögur meirihluta fjár-
Iaganefndar voru samþykktar bæði
af stjórn og stjórnarandstöðu en
stjómarandstæðingar sátu hjá í
atkvæðagreiðslu um sumar, eink-
um ef um var að ræða skerðingart-
illögur. Matthías Bjarnason lýsti
því yfir, þegar fjallað var um fjár-
mál flugvalla, að þegar frumvarp
um ráðstafanir í ríkisfjármálum
komi til atkvæða eftir jól, muni
hann greiða atkvæði gegn ákvæði
um skerðingu á framkvæmdafé
flugvalla.
Nokkra athygli vakti að Friðrik
Sophusson bað um sérstaka at-
kvæðagreiðslu um eina tillögu fjár-
laganefndar og sat síðan hjá í at-
kvæðagreiðslunni. Tillagan var um
að heimilt verði að undirbúa að-
gerðir til að bæta samkeppnisstöðu
graskögglaverksmiðja.
Friðrik sagðist hafa viljað sýna
með þessu, að hann teldi að ríkis-
valdið hefði þegar á þessu ári gert
það sem í þess valdi stæði til að
bæta samkeppnisstöðu verksmiðj-
anna með því að létta af þeim skuld-
um og því hefði tillagan verið óþörf.
Lyftuskoðunarmaður lætur af störfum
Einu sinni lok-
ast inni í lyftu
Hákon Þorsteinsson
Ahöfuðborgar-
svæðinu eru hátt
í 900 lyftur og
undanfarin 42 ár hefur
Hákon Þorsteinsson séð
um að skoða þær fyrir
hönd Vinnueftirlitsins.
Hann lætur nú af störf-
um fyrir aldurs sakir, en
það má kannski segja
starfi hans til hróss að á
meðan hann hefur haft
auga með lyftum borg-
arbúa hefur ekkert lyftu-
slys orðið. Fólkslyftur
þarf að skoða einu sinni
á ári, en vöru- og matar-
lyftur af ýmsu dagi eru
skoðaðar annað hvert ár.
Þær skipta því tugum
þúsunda lyftumar sem
Hákon hefur prófað. En
þrátt fyrir reglulegt eftirlit sem
tryggir öryggi eru margir hræddir
við að fara inn í lyftu, en Hákon
segist aldrei hafa verið smeykur
við það, enda hefði hann ekki enst
þetta lengi í starfinu þá.
- Hvers vegna er fólk hrætt við
að fara með lyftu?
Það er yfirleitt vegna innilokun-
arkenndar. Það hefur hjálpað
mörgum að settir hafa verið spegl-
ar í lyftur því þá finnst fólki það
ekki vera eins eitt.
- Hefur þú einhvern tímann lokast
inni í lyftu?
Einungis einu sinni. Þá lokaðist
ég inni í lyftu ásamt umsjónar-
manni hennar. Sá vildi ekkert vera
að auglýsa það að hann sem um-
sjónarmaður lyftunnar og ég sem
skoðunarmaður hennar værum
báðir fastir í lyftunni. Það var von
á manni sem gat náð okkur út,
en hins vegar var gluggi á hurð-
inni og fólk sem var á ferð þar
framhjá veitti okkur strax at-
hygli. Við sögðumst bara vera að
skoða lyftuna, en fólki fannst við
vera heldur lengi að því.
- Er algengt að fólk lokist inni í
lyftu?
Eg veit það ekki. Umgengni
hefur töluvert að segja í þessu
sambandi. Sums staðar eru lyftur
alltaf af bila og má þá iðulega
rekja það til umgengni. Það er
sparkað í hurðirnar og fiktað í
þeim á annan hátt. Fólk reynir
að opna þær þegar lyftan er á
ferð. Þetta vill oft fylgja helgum
í fjölbýlishúsum, þá reyna stund-
um of margir að troða sér inn í
lyftur, sem fer þá í svokallað enda-
stopp. Lyftan stöðvast neðst niðri
og oft opnast hurðin ekki.
- Þú ert aldrei kallaður til þegar
fólk lokast inn í lyftum?
Það er sem betur fer hætt. Það
lagaðist þegar við fórum að setja
í lyftumar upplýsingar um hvert
fólk ætti að hringja ef lyftan bil-
aði, en slíkar upplýsingar eiga nú
að vera í öllum lyftum.
- Eru lyftur yfirleitt öruggar?
Öll tæki eru þannig að þau bila,
en það getur ekkert gerst þegar
maður ferðast með lyftu og hún
bilar. Ef til dæmis um er að ræða
víralyftu og allir vírarnir fara í
sundur, þá fellur hún
aldrei nema í mesta lagi
3-4 sentimetra. Allar
lyftur eru búnar fall-
hemlum sem stöðva
þær í slíkum neyðartil-
vikum. Það eru engar fólkslyftur
leyfðar nema þær hafí fallhemla.
Þetta eru því mjög örugg tæki og
þau óhöpp sem hafa orðið hafa
öll orðið fyrif handvömm. Það er
vel fylgst með þessum búnaði,
umsjónarmönnum ber að skoða
lyfturnar í hveijum mánuði og ég
yfirfer þeirra vinnu einu sinni á
ári.
- Hvað er það sem bilar helst?
Mjög ofarlega á lista er hurðar-
búnaður á þessum nýju sjálfopn-
►Hákon Þorsteinsson hefur
unnið hjá Vinnueftirliti rikisins
undanfarin 42 ár. Undanfarin
átta ár hefur hann eingöngu
starfað við að skoða lyftur, en
hann lætur af þvi starfi um
áramót. Hákon fæddist árið
1924, lærði fyrst vélvirkjun og
þaðan lá leiðin í Vélstjóraskól-
ann þar sem hann lauk prófi
árið 1952 og réðst ári síðar til
Öryggiseftirlits ríkisins, sem
síðar varð Vinnueftirlit ríkisins.
Hann er kvæntur Benediktu
Lilju Karlsdóttur og eiga þau
fjögur uppkomin börn.
andi lyftum. Það má svo lítið út
af bera þannig að ljrftan stoppi.
- Hvernig hafa lyftur breyst á
þessum árum?
Það hefur orðið mikil breyting
á þeim. Þær eru orðnar að miklu
leyti tölvustýrðar og allt sem heit-
ir stýribúnarður hefur breyst mik-
ið.
- Er þá orðið flóknara að skoða
þær?
Nei, en þetta er orðið talsvert
margbreytiíegra en var. Grund-
vallaratriðin eru alltaf þau sömu,
lyftumar ganga alltaf upp og nið-
ur.
Hákon hefur orð á því að eftir
1960 hafí verið farið að byggja
hærri hús en áður og í þeim væru
iðulega lyftur. Einnig hafi lyftum
svo fjölgað gífurlega undanfarin
tíu ár þannig að undanfarin átta
ár hefur aðalstarf Hákons verið
skoðun á lyftum á höfuðborgar-
svæðinu en um 7-800 lyftur þar
af skoða á ári. Áður var hann einn-
ig eftirlitsmaður í fyrirtækjum á
vegum Vinnueftirlitsins, bæði á
höfuðborgarsvæðinu og úti á
landi.
Þrátt fyrir að lyfturnar hafi
breyst í áranna rás hefur Hákon
aldrei fengið neina sérstaka þjálf-
un til að kynna sér breytingarnar.
Hann segist hafa fengið leiðsögn
í byrjun, en síðan hafi hann sjálf-
ur þurft að viðhalda kunnáttunni
með því að lesa sér til og þjálfa
sjálfan sig upp.
- Hvað er það sem þú þarft að
skoða í lyftunum?
Það þarf sérstaklega að gá að
öllum öryggisatriðum,
eins og neyðarbjöllu og
fallhemlum, hurðum og
neyðarlýsingu. Einnig
er alls konar búnaður
ofan á lyftunni og inn
í lyftugöngunum sem þarf að
fylgjast með. Maður þarf mikið
að ferðast ofan á lyftunum og í
lyftustokknum til að athuga hvort
allt sé í lagi. Þá athugar maður
hvað hún fer ofarlega, en lyftur
eiga ekki að geta klemmt mann
við loftið.
- Hversu langan tíma tekur það
að skoða lyftu?
Maður má reikna með 1-1 Vi
tíma, en oft tekur það lengri tíma
ef eitthvað kemur upp á.
„Handvömm
orsök flestra
óhappa.“