Morgunblaðið - 23.12.1994, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 1994
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Píanótónleikar í
Norræna húsinu
ARNHILDUR Valgarðsdóttir heldur
píanótónleika í Norræna húsinu mið-
vikudaginn 28. desember kl. 20.30.
Arnhildur er í námi við Royal
Seottish Academy of Music and
Drama í Glasgow. Hún lauk þaðan
BA-gráðu í tónlistarfræðum og
píanóleik árið 1993 og mun í vor
útskrifast með post-graduate
diploma í píanóleik.
Hún hefur notið tilsagnar
Philip Jenkins og Vanessu Lat-
arche og kennari hennar nú er
Colin Stone.
Á efnisskránni verða: Prelúdía
og fúga í Cís dúr úr bók II eftir
J.S. Bach, Partíta í e-moll nr. 6.
eftir J.S. Bach og fyrsti kafli ófull-
gerðu „Reliqué" sónötunnar eftir
F. Schubert.
RAMMÍS
*
Rannsóknarráð Islands auglýsir
styrki úr eftirfarandi sjóðum:
* Vísindasjóði (áður Vísindasjóður í vörslu Vísindaráðs) er
hefur það hlutverk að efla vísindarannsóknir.
Umsóknarfrestur er til 15. janúar.
* Tæknisjóði (áður Rannsóknasjóður í vörslu Rannsóknaráðs
ríkisins) er hefur það hlutverk að styðja nýsköpun í íslensku
atvinnulífi með því að efla tækniþekkingu, rannsóknir og
þróunarstarf. Umsóknarfrestur er til 1. febrúar.
Umsækjendur geta verið:
★ Vísindamenn og sérfræðingar
★ Háskólastofnanir og aðrar vísinda- og rannsóknastofnanir.
★ Fyrirtæki, einstaklingar og samtök er hyggjast vinna að
rannsóknum og nýsköpun.
Veittir eru þrenns konar styrkir úr ofangreindum sjóðum sem
hér segir:
(1) „Verkefnastyrkir“ til fræðilegra og hagnýtra verkefna.
Miðað er við að upphæð styrkja geti numið allt að
5.000 þús. kr.
(2) „Forverkefna- og kynningarstyrkir“ (umsóknarfrestur er opinn)
til undirbúnings stærri rannsókna- og þróunarverkefna,
allt að 600 þús. kr.
Styrkir til undirbúnings umsókna í 4. Rammaáætlun
Evrópusambandsins, allt að 250 þús. kr.
(3) „Starfsstyrkir“
Veittar verða tvær tegundir starfsstyrkja:
★ „Rannsóknastöðustyrkir“ eru veittir úr Vísindasjóði
til tímabundinna starfa vísindamanna, er lokið hafa
doktorsprófi eða hlotið samsvarandi menntun
við viðurkennda háskóla.
★ „Tæknimenn í fyrirtæki“ er heiti styrkja, sem veittir
eru úr Tæknisjóði til fyrirtækis í þeim tilgangi að
ráða vísinda- og/eða tæknimenntað fólk tu starfa.
Ný eyðublöð og leiðbeiningar fást hjá Rannsóknarráði
íslands, Laugavegi 13, sími 5621320.
Um Rannsóknarráð íslands — RANNÍS
Hlutverk Rannsóknarráðs íslands samkvæmt lögum
nr. 61/1994 er: ,,..að treysta stoðir íslenskrar menningar og
atvinnulífs með því að stuðla að markvjssu vísindastarfi,
tækniþróun og nýsköpun.“
Með hliðsjón af þessu hefur RANNÍS samþykkt að beita sér
fyrir að mannauður þjóðarinnar verði virkjaður í sókn til
betra manniífs og bættra lífskjara, m.a. með því að:
* styrkja stoðir grunnrannsókna, einkum á sviðum þar sem
iíklegt er að ísiendingar geti náð góðum árangri miðað við
alþjóðlegar kröfur;
* efla íslenskt atvinnulíf með markvissum, hagnýtum
rannsóknum og auka tengsl atvinnulífs, rannsókna- og
menntastofnana;
* stuðla að aukinni þátttöku fyrirtækja í rannsókna- og
þróunarstarfsemi;
* auka þátttöku ísiendinga í fjölþjóðlegri vísinda- og
rannsóknastarfsemi;
* efla skipulegt mat á árangri vísinda- og rannsóknastarfs;
* beita sér fyrir kynningu á niðurstöðum rannsókna og gildi
vísinda fyrir atvinnulíf og menningu þjóðarinnar;
* vinna að því að efling rannsókna og nýting þeirra verði í
ríkara mæli samofin stefnumótun íslenskra stjórnvalda.
Frá Saxlandi til Hellu
BOKMENNHH
Endurminningar
DÝRALÆKNIR Í STRÍÐI
OG FRIÐI
eftir Karl Kortsson. Þýð. Óskar Ingi-
marsson. 262 bls. Skjaldborg hf.
Prentun: G. Ben. Edda prentstofa
hf. Reykjavík, 1994. Verð kr. 3.480.
BÓKIN Dýralæknir í stríði og
friði, sem skrifuð er á þýsku en
þýdd af Ó'skari Ingimarssyni, skipt-
ist í tvennt: Endur-
minningar frá Þýska-
landi og endurminn-
ingar frá íslandi. Fyrri
hlutinn er bæði sam-
felldari og efnismeiri.
Fyrst segir höfundur
frá bemsku sinni og
æsku heima í Saxlandi.
Hann átti góða að.
Honum gekk vel í
námi. Hann hafði
metnað til að koma sér
áfram í þjóðfélaginu.
Og andstaða hans við
ríkjandi stjórnvöld olli
honum aðeins tíma-
bundnum óþægindum.
Hann gekk í augun á
veikara kyninu. Og það
heldur betur! Varð sannkallaður
hjartaknúsari. Kærustum kom hann
sér upp hvar sem hann fór. Af hjart-
ans lyst endurlifir hann í frásögn-
inni sælustundirnar sem hann átti
með þeim. Ef hann hefði verið uppi
og skráð sögu sína hundrað árum
áður hefði hún verið kölluð bæði
opinská og berorð! En höfundur er
næmur fyrir samtíma sínum og
veit hvað má bjóða lesendum og
hvað þeir vilja vita. Enda er svo
komið að berorðar frásagnir þurfa
ekki nauðsynlega að vekja forvitni
nema efnið hafi með einhveijum
hætti víðtækari skírskotun. Og svo
er einmitt hér. Karl Kortsson segir
vel frá. í þróttmikilli en jafnframt
látlausri frásagnarlist stendur hann
mörgum atvinnuhöfundinum fram-
ar. Frásögn hans er bæði skipuleg
og lifandi. Þar við bætist að hann
hefur frá miklu að segja. Ekki tak-
markast það við ástarsælu einbera.
Fyrr getur reynsla manns talist frá-
sagnarverð en hann hafi verið
sjónarvottur og þátttakandi í heims-
styrjöld. En sú var einmitt raunin
um Karl Kortsson.
Það er þó ekki svo að ástinni
sleppi en stríðið taki við á samri
stund heldur fléttast hvort tveggja
saman. Sögumaður varð að gegna
herþjónustu eins og aðrir ungir
menn á hans aldri. Sú saga er auð-
vitað harmþrungin fyrst og fremst,
en sögulega fróðleg eigi
að síður. Hagur her-
mannsins Karls Korts-
sonar fylgdi að sjálf-
sögðu gengi landa hans
í stríðinu. Fyrstu árin
veitti Þjóðveijum hvar-
vetna betur. Lífið í
Þýskalandi gekk sinn
vanagang. Vígstöðv-
amar vom í óraíjar-
lægð frá friðsælum
heimahögum. En
stríðsgæfaii er fallvölt
jafnan.
í nóvember 1941
fékk þýski herinn skip-
un um að taka Moskvu.
Kannski átti það að
vera jólagjöf til foringj-
ans. Sá var aðeins gallinn að skip-
unin sú kom of seint, allt of seint.
Þá var genginn í garð einn kald-
asti vetur þar um slóðir í manna
minnum. Herinn mikli, sem numið
hafði staðar og beðið skipana
skammt frá höfuðborg Sovétríkj-
anna, komst aldrei lengra. Þar með
vom úrslit siðari heimsstyijaldar-
innar í raun og vem ráðin þótt
hvorki gengi né ræki um sinn.
Bandaríkjamenn sendu Rússum
ókjör vopna. Víðátta Rússlands
varð Þjóðveijum líka ofviða rétt
eins og her Napóleons hálfri ann-
arri öld áður. Næstu mánuðina var
barist upp á líf og dauða á víglínu
sem náði frá Leningrad til Svarta-
hafs. Að lokum mátti þýska þjóðin
reyna að sá einn er sekur sem tap-
ar. Þeir sem gegndu herþjónustu á
austurvígstöðvunum, sem og íbú-
amir í austurhluta landsins, litu svo
til að um þrennt væri að velja:
Dauðann, Síberíuvist eða flótta.
Sögumaður, sem var dýralæknir í
hernum, valdi síðasta kostinn ásamt
miklum fjölda annarra. Þar var
ófeigum forðað.
Fyrstu árin eftir stríðið færðu
með sér þvílíkar hörmungar að við
lá að þjóðin væri svelt í hel. Tvö
prósent Þjóðveija fluttust úr landi,
flestir vestur um haf. Þetta var
ekki rótlaus kynslóð þrátt fyrir upp-
Iausnina sem stríðið olli, enda alin
upp við vinnu reglusemi og talsverð-
an aga, heldur var hún að leita að
nýjum grundvelli til að byggja líf
sitt á. Nokkur hundmð fluttust til
íslands, þeirra á meðal dýralæknir-
inn Karl Helmut Bruckner eins og
hann hét áður en hann varð íslensk-
ur ríkisborgari. Þar með var fram-
tíð hans ráðin. Hann settist að á
Hellu á Rangárvöllum sem var þá
mun minna þorp en nú. Frá Hellu
þjónaði hann svo nálægum sveitum
það sem eftir var starfsævinnar.
Konu sinni, sem var frönsk, hafði
hann kynnst við stríðslok í Dan-
mörku. Eins og aðrir, sem gerast
íslenskir ríkisborgarar, varð hann
að taka upp nýtt nafn. Eftir það
hét hann Karl Kortsson. Á íslandi
beið hans nýtt líf í flestum skiln-
ingi. Heima í Þýskalandi hafði hann
næstum eingöngu fengist við hesta-
lækningar. Hér varð hann að sinna
öllum algengum bústofni bændanna
í Rangárvallasýslu. Vegna stöðugra
ferða fram og aftur um héraðið
kynntist hann fljótlega mannlífí og
landsvenju, tók mikinn þátt í félags-
lífi og gerðist íslendingur miklu
meira en í orði kveðnu. »Mér hefur
hlotnast lífsfylling,« segir hann að
leiðarlokum, »því að ég hef fylgt
arabíska spakmælinu og byggt hús,
alið upp börn, gróðursett tré, skrif-
að bækur og tamið villta hesta!«
í styijöld ræður enginn sínum
næturstað. Það sannast á þessari
sögu.
Þýðing Oskars Ingimarssonar er
lipur og vönduð.
Erlendur Jónsson
Karl Kortsson
Ljúflingsbók
BOKMENNTIR
Saga
RÚMIÐ HANSÁRNA
eftir Bubba Morthens
Myndskreyting: Tolli
Hönnun: Magnús Arason
Prentverk: Oddi hf.
Setberg, 1994 - 31 síða.
OFT HAFÐI eg spurt sjálfan
mig: Hvað veldur öllu dálætinu
sem þjóðin hefir á syni sínum
Bubba? Eg heyrði hann spila á
gítar. Ekki var svarið þar. Eg
heyrði hann fara með frumsamin'
ljóð. Ekki var svarið þar. Eg sá
hann ærslast á sviði. Ekki var
svarið þar. Eg heyrði lög hans.
Ekki var svarið þar. Svo allt í
einu, við skírn á barni vinar hans,
laukst svarið upp fyrir mér: Bubbi
er holdiklæddur draumur okkar
allra, — draumurinn um að fá að
vera EG SJÁLFUR, frjáls, — engu
bundinn, tildrið og uppskafnings-
hátturinn rakið burt, — nakið
hjarta. Hann þorir að vera hann
sjálfur, þorir að standa við hlið
lítilmagnans, vera honum bróðir.
Þorir að takast á við eigin galla,
glíma til sigurs; þorir að láta sig
dreyma og breyta þeim í dag-
mynd, án þess að hugsa, hvað
öðrum finnist. Þorir að faðma og
sýna kærleik, af því að það er svo
undur gaman að taka þátt í ævin-
týrinu líf. Kærleikurinn sem hann
umvafði barnið við skírnarsáinn
var slíkur, að bænmál
kirkjunnar við at-
höfnina varð eins og
músartíst. Síðan þá
hefi eg hlustað á
Bubba með ykkur
hinum, ekki endilega
á tóna hans og orð,
heldur á hjarta hans
slá.
Nú sendir hann frá
sér bók. Hann gerir
enga kröfu um að
verða talinn meðal
spekinga, nei, heldur
velur sér að viðfangs-
efni lítinn dreng, sem
þykir ósköp notarlegt
að kúra milli pabba og mömmu.
Svo undur notarlegt, að hann
veitir því fyrst athygli, er í leik-
skóla kemur, að hann á ekkert
rúm sjálfur. Hvernig má slíkt
ske? Og þegar hann hefir unnið
á ótta sínum, biður hann um rúm.
Hann fær það. Undarleg tilfinn-
ing að sofa einn í herbergi. En
Bubbi bregzt ekki barni sínu.
Hurðir eru opnar; ljós lýsir gang,
og lítill drengur, SEM ER AÐ
VERÐA STOR, getur óttalaus
laumazt á tám til að líta á mömmu
og pabba í sínu rúmi. Hver kann-
ast ekki við við þessa mynd? Þetta
er sagan af þér, — sagan af mér.
Svona er Bubbi. Myndir Tolla eru
sterkar, fjörlegar, falla vel að
efni. Honum kippir í kyn við bróð-
ur, hugsar ekkert um, t.d. að
pabbi Arna líkist sjálfum sér milli
mynda. Horfið á hann
við myndatrönuna og
berið saman við
verzlunarferðina.
Kannske viljandi,
listamaðurinn að
undirstrika, hve lang-
an tíma tekur að
spara fyrir rúmi, nú
eða þá það að spara
verður óþarfa eins og
rakblöð, ef fátækur
vill gieðja barn sitt.
En skemmtilegar eru
myndirnar, eins og
bókin öll. Lítil börn
' munu gleðjast.
Ekki er eg sáttur
við letrið, gömlum augum er það
alltof órólegt.
Aftan á kápu stendur meðal
annars: „laga- og textasmiður".
Eg _ veit, að það er í tízku að
SMÍÐA alla skapaða hluti. En eg
man flug Sigurðar skólameistara,
þegar hann þrumaði yfir okkur
merking þessa orðs, er einhveijum
nema hafði orðið það á að „smíða
veg“ í ritgerð. Sigurður er að vísu
látinn, við sem hlýddum á ekki,
og hrökkvum við, — störum á,
hvemig orðfæð þeirra, — sem þó
við skriftir fást, leikur málið. Nú
SMÍÐA menn alla hluti, jafnvel
texta, og ELSKA síðan að enskum
sið þeirra sem hafa ekki nennu til
að læra málið nema til heimanota.
Prentverk vel unnið. Mjög ljúf
bók.
Sig. Haukur Guðjónsson.
BubbiMorthens