Morgunblaðið - 22.03.1995, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ
MÍÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1995 25
AÐSENDAR GREINAR
Alnæmi - hvað er í fréttum
Haraldur Signrður B.
Briem Þorsteinsson
FYRIR um það bil tíu árum birti
Morgunblaðið fréttir frá fyrstu al-
þjóðlegu alnæmisráðstefnunni sem
haldin var í Bandaríkjunum en hana
sóttu undirritaðir. Um þetta leyti
hafði þekking manna á þessum sjúk-
dómi fleygt fram og þá var svo
komið að hægt var að mæla mót-
efni gegn alnæmisveirunni. Þessi
nýja rannsóknartækni hafði þá þeg-
ar leitt í ljós að alnæmissmit var
miklu útbreiddara heldur en fjöldi
þeirra sem hafði alnæmi gaf til
kynna. Alnæmi reyndist ekki vera
bundið við sérstaka áhættuhópa,
þ.e.a.s. homma, fíkniefnaneytendur
og blóðþega. A ráðstefnunni voru
kynntar rannsóknir sem bentu til
að alnæmisveiran gæti borist með
kynmökum af hvaða tagi sem er
og setti þar af leiðandi allt mann-
kynið í hættu. Þessi frétt Morgun-
blaðsins olli nokkru fjölmiðlafári hér
á landi á þeim tíma og var Morgun-
blaðið sakað um að fara með ýkjur.
Það kann því að vera ástæða til að
staldra nú við, tíu árum síðar, og
athuga hvað gerst hefur.
Undirritaðir sóttu alnæmisráð-
stefnu sem haldin var í Washington
í Bandaríkjunum um mánaðamótin
janúar/febrúar síðastliðin. Á ráð-
stefnunni var fjallað um þau mál
sem efst eru á baugi varðandi al-
næmi um þessar mundir. Fyrir tíu
árum höfðu 9.608 einstaklingar
greinst með alnæmi í Bandaríkjun-
um og þar af höfðu 4.712 manns
látist. í janúar sl. höfðu 435.319
fullorðnir greinst þar með alnæmi
og af þeim höfðu 267.479 látist.
Þar fyrir utan hafa 6.209 börn
greinst með alnæmi í Bandaríkjun-
um og af þeim höfðu 3.391 látist.
Frá því að sjúkdómsins varð fyrst
vart í byijun síðasta áratugar hefur
hann náð þeim sessi að verða al-
gengasta dánarorsök Bandaríkja-
manna á aldrinum 25-44 ára. Sjúk-
dómurinn hefur á þessum áratug
sem liðinn er náð að breiðast til
allra landa veraldar og veldur trú-
lega hvað mestum skaða í Afríku.
Á annað hundrað þúsund manns
hafa fengið alnæmi í Evrópu og um
helmingur þeirra hefur látist vegna
þess. Lengi vel voru lönd suðaustur
Asíu nokkuð laus við sjúkdóminn
en á undaförnum árum hefur veiran
þó breiðst þar út víða eins og eldur
í sinu og fyrirsjáanlegt er að alnæmi
eigi eftir að verða verulegt heilsuf-
arslegt vandamál í þeim hluta
heimsins.
Fyrsti sjúklingurinn á íslandi með
alnæmi greindist á árinu 1985. Frá
þeim tíma hafa 35 íslendingar
greinst með alnæmi og 25 þeirra
látist. Sem betur fer hefur út-
breiðsla sjúkdómsins ekki orðið eins
hröð á íslandi og víðast annars stað-
ar. Sú vitneskja sem Iiggur fyrir
hérlendis bendir til þess að út-
breiðsla sjúkdómsins meðal homma
hafí dvínað verulega á undanfömum
árum en vísbendingar eru um að
hlutur gagnkynhneigðra fari nú
vaxandi í útbreiðslu smitsins og
bent hefur verið á að fíkniefnaneyt-
endur á íslandi er áhættuhópur þar
sem alnæmissmit gæti hæglega
breiðst út á skömmum tíma. Við
teljum ekki ólíklegt að fræðsla og
upplýsingaherferðir hafí skilað ár-
angri hér á landi, þó kannski síst
til fíkniefnaneytenda en þar bendir
útbreiðsla smitandi lifrarbólgu, sem
hefur sömu smitleiðir og alnæmi,
til þess að sá hópur hafi ekki tekið
til sín varnaðarorðin.
Á ráðstefnunni sem undirritaðir
sóttu nú fyrir skömmu í Washington
var lögð mikil áhersla á að líta
bæri á alnæmi sem
veirusjúkdóm. Fljótlega
eftir að einstaklingur
smitast af alnæmisveir-
unni fjölgar henni mikið
í líkamanum. Enda þótt
einstaklingur sé ein-
kennalaus á sér stað
hörð barátta á milli
veirunnar og ónæmis-
kerfisins sem fer eink-
um fram í eitilkerfi lík-
amans. Getur sú bar-
átta staðið árum saman
án þess að sjúklingur
verði var við nein ein-
kenni sjúkdómsins.
Veiran liggur hins veg-
ar ekki í neinum dvala
á meðan eins og áður var talið.
Rannsóknir hafa ítrekað sýnt að ef
tekst að fækka veirunni í líkaman-
um með lyfjum sem hamla þroska
og viðgangi veirunnar í líkamanum
megi bæta ástand sjúklings og
draga úr líkum á því að sjúkdómur-
inn þróist áfram. Vangaveltur um
það að einhveijir aðrir sýkingavald-
ar eða þættir en alnæmisveiran valdi
alnæmi virðast ekki eiga við rök að
styðjast. Höfuðáhersla er því lögð á
það um þessar mundir að finna lyf
sem verka á veiruna með mismun-
andi hætti til þess að komast megi
hjá að veiran myndi ónæmi gegn
lyfjunum. Á ráðstefnunni voru
kynntar niðurstöður rannsókna sem
benda til þess að ná megi langtíma
áhrifum í að halda veirunni í skefj-
um með því að gefa fleiri en eitt
slíkt lyf og sú almenna skoðun ríkti
að betra væri að hefja lyfjameðferð
fyrr en síðar. Því er næsta víst að
á næstu misserum munu bætast við
öflug lyf sem halda aftur af veir-
unni og gera má ráð fyrir að takast
muni að lengja líf HIV-smitaðra ein-
staklinga og bæta þeirra líðan enda
þótt lækning sé ekki innan sjónmáls.
Nú eru til upplýsingar um ein-
staklinga sem hafa lifað að minnsta
kosti 12 ár með alnæmissmit án
þess að fá nokkur einkenni. Raunar
hefur verið ljóst lengi að margir
smitaðir gætu lifað mjög lengi án
þess að fá einkenni sjúkdómsins þar
EES dregur björg í bú
REYNSLA íslend-
inga af samningnum
um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES) er
afar hagstæð. Hann
hefur reynst sjávarút-
vegnum verulegur bú-
hnykkur. Áhrifin hafa
skilað sér í hærra
skilaverði fyrir út-
flutning, auknum út-
flutningstekjum, fleiri
störfum við fullvinnslu
afurða, aukinni vöru-
þróun og bættri sam-
keppnisstöðu á mikil-
vægustu mörkuðum
okkar.
Þjóðhagsstofnun
telur að búbót EES-samningsins,
þegar hann er að fullu kominn til
framkvæmda, samsvari 0,6-1,4%
af landsframleiðslu eða 2,5-3,0
milljörðum kr. fyrstu árin, en allt
að 6,0 milljörðum á ári þegar fram
í sækir. Þetta þýðir u.þ.b. 44 þús-
und í hlut hverrar fjögurra manna
fjölskyldu á ári, upphæð sem mun
tvöfaldast á næstu árum.
Jafnréttisaðili
Með EES-samningnum er ísland
í fyrsta sinn orðið hluti af alþjóð-
legu viðskiptakerfi. Erlendir við-
skiptaaðilar líta nú á íslendinga
sem jafnréttisaðila og markaðs-
starf íslenskra fyrirtækja á er-
lendri grund er allt orðið auðveld-
ara. Tækifæri á erlendum mörkuð-
um sem áður voru lokuð hafa nú
opnast.
Þetta gildir jafnt fyrir lítil fyrir-
tæki eins og hugbún-
aðarfyrirtæki og stór
fyrirtæki eins og t.d.
Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna. Sem
dæmi má nefna að
árangursríkt starf SÍF
í Nord Morue í Frakk-
landi hefði ekki náðst
án aðildar íslands að
EES. Sama má segja
um samstarf Flugleiða
og SAS.
Miklar breytingar
urðu til batnaðar á
samkeppnisstöðu lí-
tilla fyrirtækja í kjöl-
far EES-samningsins
þegar um er að ræða
viðskipti milli íslands og EES-
landa. Óheimilt er að gera samn-
inga sem takmarka eða hindra
samkeppni. Ekki má heldur mis-
muna viðskiptaaðilum með ólíkum
skilmálum og óheimilt er að mis-
nota markaðsráðandi stöðu. Regl-
urnar eiga að vernda litlu fyrirtæk-
in og tryggja lægra vöruverð.
Hræðsluáróður
Áþreifanlegustu áhrif EES-
samningsins felast í lækkun tolla
á sjávarafurðir. Tollar á saltfiski,
sem voru 16-20%, féllu niður.
Sömuleiðis tollar á ferskum flökum,
sem voru 18%. Verðmæti útfluttra
saltfiskflaka jókst á árinu 1994 um
meira en 30% og ferskra flaka um
yfir 20%. Útflutningur á óunnum
fiski hefur dregist stórlega saman.
Ný tækifæri hafa skapast í vöru-
þróun á fiskafurðum, sem fyrirtæk-
Alþýðuflokkurinn er
stoltur af því, segir
Rannveig Guðmunds-
dóttir, að hann er eini
stjórnmálaflokkurinn á
Islandi sem frá upphafi
til enda stóð heill og
óskiptur að framgangi
EES-samningsins.
in munu nýta sér á næstu árum.
Alþýðuflokkurinn er stoltur af
því að hann er eini stjórnmálaflokk-
urinn á íslandi sem frá upphafi til
enda stóð heill og óskiptur að fram-
gangi EES-samningsins. Reynslan
hefur nú kveðið upp sinn dóm um
þær hrakspár andstæðinganna að
EES-samningurinn fæli í sér fram-
sal landsréttinda; að fiskimiðin
myndu fyllast af erlendum veiði-
flota; að náttúruperlur íslands og
eftirsóknarverðustu bújarðir
myndu komast í eigu útlendinga;
að landið fylltist af erlendu vinnu-
afli á undirboðskjörum með þeim
afleiðingum að fjöldaatvinnuleysi
héldi innreið sína. Allur hefur þessi
hræðsluáróður reynst byggður á
sandi.
Höfundur er félagsmálaráðherra
og leiðir framboðslista
Aiþýðuflokksins á Reykjanesi.
Rannveig
Guðmundsdóttir
Einstaklingar hafa lifað
í 12 ár með alnæmis-
smit, segja þeir
Haraldur Briem og
Sigurður B. Þorsteins-
son, án þess að fá nokk-
ur einkenni.
sem vitað hefur verið að meðaltími
frá smiti og þar til alnæmi greinist
er um það bil 10 ár, þ.e.a.s. helming-
ur þeirra sem smitast af veirunni
geta lifað lengur en 10 ár og talið
er að 10-17% sýktra geti búist við
því að lifa í 20 ár eða lengur. At-
hygli mann hefur mjög beinst að
þeim einstaklingum sem lifa lengi í
sambúð við alnæmisveiruna og
reynt er að átta sig á því hvað skil-
ur þá frá öðrum ef það mætti verða
til þess að öðlast skilning á því
hvernig hægt er að hjálpa þeim sem
farnast ver. Enn sem komið er hef-
ur ekki verið unnt að finna neina
ákveðna þætti sem skilja að þá sem
eru smitaðir með tilliti til langlífis.
Raunar hefur lengi verið vitað að
fólk bregst mjög mismunandi við
smitsjúkdómum til dæmis eftir kyni,
aldri og kynþætti án þess að menn
hafi skilið í hveiju munurinn raun-
verulega liggi. Vitað er þó að þeir
sem lifa lengi einkennalausir hafa
tiltölulega lítið magn af veiru í lík-
amanum. Öfug lyfjameðferð sem
heldur veirunni í skefjum ætti því
að stuðla að lengra og betra lífi
þeirra sem eru smitaðir. Vonandi
er þó að þessar öflugu rannsóknir
sem fara fram á hinum langlífu
sjúklingum hjálpi okkur að skilja
betur með hvaða hætti hægt sé að
verjast þessum sjúkdómi.
Á ráðstefnunni var einnig fjallað
um bóluefnisrannsóknir. Þær rann-
sóknir hafa mætt verulegum erfíð-
leikum þótt beitt sé miklu hugviti
og þekkingu við þær. ítarlegar
umræður fóru fram um þá erfiðleika
sem bíða þeirra sem ætla að rann-
saka virkni slíks bóluefnis meðal
manna og Ijóst er að umtalsverður
tími á enn eftir að líða þangað til
Námskeið í
sjálfsstyrkingu
fyrir konur
Að efla sjálfstraust
og jákvætt sjálfsmat.
Að njóta sín til fiills
í félagsskap annarra.
Að svara fyrir sig
og halda uppi samræðum.
Að auka lífsgleði
og hafa hemil á lwíða
og sektarkennd.
Upplýsingar og innritun
í síma 12303 virka daga
og 61 22 24
laugardaga og sunnudaga
niðurstöður fást um gagnsemi slíkra
bóluefna og nú eins og svo oft áður
er talað um að nothæft bóluefni
muni í fýrsta lagi koma á markað
eftir um það bil fimm ár. Ef svo er
að veiran sem fínnst í þeim sem lifa
lengi reynist veikluð er hugsanlegt
að þar sé komin vísbending um með
hvaða hætti megi fá bóluefni sem
byggist á veiklaðri veiru.
Mikið kapphlaup fer nú fram við
tímann enda líf og heilsa milljóna
manna um heim allan í húfi. Enn
sem komið er er mikilvægasta vörn-
in gegn þessum sjúkdómi að forðast
áhættuhegðun, draga úr fíkniefna-
neyslu, hvetja til smokkanotkunar
þegar fólk hefur kynmök eftir
skyndikynni. Á ráðstefnunni sem
við sóttum að þessu sinni kom skýrt
fram að mest aukning smitaðra er
meðal gagnkynhneigðra um þessar
mundir og hefur raunar verið svo í
mörg ár. Um leið og smituðum kon-
um fer fjölgandi aukast líkur á að
börn fæðist með alnæmissmit. Nú
er vitað að hægt er að draga úr lík-
um á því að móðir smiti barn með
því að gefa fyrirbyggjandi veirulyf
og því er brýnt að efla mótefnarann-
sóknir meðal barnshafandi kvenna
og hvetja allar konur sem leita til
mæðraverndar til að biðja um mót-
efnamælingu.
Ef íslendingum á að takast að
halda þeim góða árangri sem náðst
hefur við að halda þessum vágesti
í skefjum teljum við að ekki megi
slaka á forvömum. Leita verður
allra leiða til að viðhalda þeim góða
árangri sem hommar hafa náð.
Einnig verður að koma upplýsingum
til fíkniefnaneytenda með öllum til-
tækum ráðum um að forðast meng-
aðar sprautur og nálar og jafnframt
þarf að herða róðurinn til að draga
úr fíkniefnaneyslu. Allt í kringum
okkur breiðist þessi sjúkdómur
áfram út og skildu menn ávallt hafa
það í huga áður en stofnað er til
náinna kynna við einstaklinga sem
menn þekkja ekki mikil deili á hvort
sem það gerist hér á landi eða á
ferðalögum erlendis.
Haraldur er yfirlæknir
Smitsjúkdómadeildar
Borgarspítalans, Sigurður er
dósent Lyflækningadeildar
Landspítalans.
KitchenAid
Kóróna
eldhúttint
Mest selda
heimilisvélin í
50 ár.
íslensk handbók fylgir.
Fæst um land allt.
M"M" Einar
MmM Farestvelt&Cohf
Borgartúni 28 Tt 62290 I og 622900
Þjónusta íþíttn þágu