Morgunblaðið - 29.07.1995, Blaðsíða 2

2 LAÖGARDAGUR 29. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Norski kajakræðarinn var tryggður fyrir leitar- ogbjörgunarkostnaði
Leitin og björgunin
kostuðu 1,4 milljónir
Morgunblaðið/Kristinn
JAN Fasting kajakræðari lenti á hvolfi á milli tveggja jaka.
Við veltuna missti hann isöxina sem veitti honum mikið öryggi
við að komast upp á jakana.
LEITIN að norska kajakræðar-
anum Jan Fasting og björgun
hans kostaði um 1,4 milljónir
króna, að sögn Helga Hallvarðs-
sonar, skipherra hjá Landhelgis-
gæslunni. Ekki verður kannað
með endurgreiðslu björgunar-
kostnaðarins fyrr en lögreglu-
skýrsla liggur fyrir.
Björgun Jans hefur vakið
mikla athygli i Noregi og sagt
frá henni í sjónvarpi, útvarpi og
dagblöðum. Hann segist ekki
hafa sagt frá leiðangrinum áður
en hann fór af stað. „Ég kann
betur við að róa fyrst og taia
svo,“ segir hann yfirvegað.
Danska pólstofnunin gerir
kröfu um að þeir sem leggja í
áhættusama leiðangra um Græn-
land leggi fram tryggingu fyrir
leitar- og björgunarkostnaði upp
á allt að 500 þúsund danskar
krónur (5,8 milljónir ÍKR), að
sögn Jans Fasting. Hann var sjálf-
ur tryggður hjá norsku trygg-
ingafélagi. Hann sagði iðgjaldið
ráðast af því hversu áhættusamur
leiðangurinn teldist. í sumum til-
vikum settu tryggingafélögin upp
allt að helmingi tryggingafjár-
hæðarinnar í iðgjald. Stundum
gæti borgað sig að fá banka-
ábyrgð sem væri jafngild og eins
þætti fullnægjandi ef menn gætu
sýnt fram á að vera borgunar-
menn fyrir sömu upphæð.
Hafísinn fram íágúst
Dr. Þór Jakobsson, verkefnis-
stjóri hafísrannsókna á Veður-
stofu Islands, sendi fjölmiðlum
símbréf í gær í tilefni björgunar-
innar. Hann fagnar því að kajak-
ræðaranum var bjargað en telur
sjóferðina hafa verið hið mesta
glapræði. Þór lýsir undrun sinni
á því að tilraun til að fara yfir
sundið milli íslands og Græn-
lands hafi verið gerð í júlí, því
samkvæmt meðalkortum af út-*
breiðslu hafíss sé allajafna fyrst
fært um hafíssvæðin til og frá
Scoresbysundi í ágúst. Auk þess
viti hafísdeildir norsku, dönsku
og islensku veðurstofanna mæta-
vel að í sumar er hafís á þessum
slóðum meiri en í meðallagi.
Jan Fasting var spurður hvort
hann hafi verið búinn að kanna
ástand hafíssins við Grænland
áður en hann Iagði af stað. Hann
sagðist hafa kynnt sér hvaða
árstími væri heppilegastur til
róðrar með tilliti til hafíss. Hann
aflaði sér upplýsinga hjá Dönsku
pólstofnuninni og kortaþjónustu
Sameinuðu þjóðanna i Arendal.
Þá leitaði hann upplýsinga hjá
Tryggve Berger kvikmynda-
gerðarmanni sem sigldi til Græn-
lands með víkingaskipi og hefur
gert kvikmyndir um selveiðar í
Grænlandi. „Ég sat frammí hjá
flugmönnunum þegar við flugum
frá Keflavík til Scoresbysunds
þann 11. júlí og skoðaði ísinn,“
segir Jan. „Þá var tiltölulega lít-
ill ís á svæðinu."
Meðfylgjandi er ískort frá 24.
júlí, þegar Jan lagði af stað frá
Kap Brewster til Islands. Tíu
stundum áður en hann lagði af
stað kleif hann 500 metra hátt
fjall til að skyggnast um i gegnum
sjónauka. Langt til austurs sá
hann þétta ísflákann sem sést á
kortinu en til suðurs virtist vera
opið. Það var allhvöss vestanátt
sem hann taldi að myndi reka
ísinn enn lengra frá landi. Nú
telur hann að dreifður ísinn hafi
þést eftir að hann lagði af stað.
Tvöfalt lengra að
róa vesturyfir
En hvers vegna reri hann ekki
vestur yfir hafið, frá Noregi til
Grænlands? „Það er vegna haf-
strauma og ríkjandi vindátta.
Þær eru úr vestri og suðvestri.
Meðaltalsvindur er 5 metrar á
sekúndu. Hann myndar yfir-
borðsstraum til austurs sem er
0,2 hnútar á klukkustund. Ef ég
reri á móti þessum vindi og
straumi þyrfti ég að taka tvisvar
til þrisvar sinnum fleiri áratog
en ef ég fer undan. Auk þess er
aldan krappari hlémegin en vind-
megin sem gerir enn erfiðara að
róa á móti vindi og straumi.“
Á hvolfi millijaka
Jan Fasting undirbjó ferðina í
þijú ár og keypti búnaðinn fyrir
eigið aflafé á síðasta ári. Hann
fékk kajakinn sem tapaðist frá
stuðningsaðila. Einnig glataðist
Hafískort frá 24. júlí sýnir
mjög sundurlausan rekís suð-
ur af Scoresbysundi. Mikil
hreyfing var á ísnum og þétt-
ist hann fyrr en varði eftir
að Jan Fasting lagði af stað.
Honum var bjargað 27. júlí
úr þéttum rekís.
búnaður sem var festur á ka-
jakinn. Áður hafði hann tapað
búnaði og átti það stóran þátt í
að hann kallaði eftir hjálp.
„Á miðvikudagskvöld ætlaði ég
að róa upp á jaka. Ég þurfti að
ná töluverðri ferð til að renna
kajaknum upp á jakann. Svo hjó
ég ísöxinni í jakann til að draga
mig upp, en hún náði ekki al-
mennilegu haldi,“ segir Jan.
„Jakinn fyrir aftan mig fór að
þrýsta á kajakinn svo hann valt.
Ég fór á hvolf á milli tveggja
jaka sem voru að þrýstast saman.
Ég varð að sleppa öxinni til að
velta mér við aftur í kajaknum.
Þegar ég kom úr kafi var hún
horfin. Það var miklu hættulegra
að vera axarlaus. Ef ég hefði lent
í sjónum við ísjaka hefði ég ekki
komist upp aftur án axarinnar."
Jan Fasting bíður nú heimferð-
ar til Noregs og fer þangað á
morgun eða mánudag.
Selfossi. Morgunblaðið.
FORNLEIFAR fundust við Húsið
á Eyrarbakka fyrir nokkrum dög-
um þegar unnið var að því að ganga
frá lóðinni, en opna á Húsið sem
hluta af Byggðasafni Ámesinga
3. ágúst næstkomandi. Fomleif-
amar fundust sunnan undir Húsinu
og austan við það þegar unnið var
að því að lækka lóðina.
Um er að ræða leifar af stéttum
sem legið hafa meðfram Húsinu
og í kringum byggingar sem stað-
ið hafa á staðnum. Fornleifafræð-
ingar frá Þjóðminjasafninu telja
að stéttirnar tengist Húsinu frá
því um 1765 og að þær beri merki
þess að íbúarnir hafi viljað geta
gengið þurrum fótum milli húsa.
Ut frá Húsinu sunnanverðu geng-
ur mikil dyrahella á þeim stað sem
gamlar myndir sýna að verið hef-
ur inngangur en gert er ráð fyrir
að dyrahellan hafi verið sett síðar.
Líkt og þekkist í Danmörku
Stéttirnar em eins og stéttir
sem sjást í Danmörku frá þessum
tíma. Vilhjálmur Örn Vilhjálms-
son fornleifafræðingur sem vinn-
ur við uppgröftinn ásamt Ragnari
Edvardssyni fornleifafræðingi
sagði stéttirnar bæta við bygg-
ingasögu Hússins og greinilegt
væri að Danirnir sem komu til
Eyrarbakka hefðu haft lengri dvöl
í huga og þeir hefðu greinilega
, Morgunblaðið/Sig. Jóns.
VILHJALMUR Örn Vilhjálmsson og Ragnar Edvardsson fomleifafræðingar við athugun á fornminj-
unum við Húsið. Á myndinni má greinilega sjá móta fyrir stéttinni með suðurhlið Hússins.
viljað ganga inn í húsið hreinum
fótum. Vilhjálmur sagði að þeir
hefðu fundið ýmsa hluti við upp-
gröftinn svo sem brennivínsflösk-
ur, krítarpípúr frá 18. öld og pípu
frá byggingartíma Hússins.
Unnið er að frágangi innandyra
sem utan fyrir opnun Hússins 3.
ágúst. Vilhjálmur og Ragnar
sögðu ánægjulegt að safnastjórn
Byggðasafns Árnesinga sýndi því
áhuga að varðveita stéttirnar og
Iáta þær sjást. Þær gæfu Húsinu
aukið gildi auk þess sem það væri
ekki algengt að fornminjar kæmu
upp undir húsveggjum safna. Þeir
kváðust vonast eftir góðri sam-
vinnu við safnastjórnina um varð-
veislu og merkingar fornminjanna
en rannsókn þeirra er á vegum
Þjóðminjasafnsins.
Fornleifafundur við Húsið
Skaftár-
hlaupið
í hraðri
rénun
HLAUPIÐ úr Skaftáijökli er í
hraðri rénun. Um klukkan 17
í gær var rennslið komið niður
í um 450 rúmmetra á sekúndu,
en var um 1.400 rúmmetrar
þegar mest var.
Árni Snorrason, yfirmaður
vatnamælinga hjá Orkustofn-
un, var við mælingar eystra í
gær. Hann sagði að rennslið í
Skaftá yrði að öllum líkindum
komið langleiðina niður í eðli-
legt horf á sunnudag. Fyrir
hlaupið var rennslið um 55-60
rm/sek.
Ámi kvað vöxtinn í Hverfis-
fljóti vera í hlutfallslega minni
rénun en í Skaftá, en þess
muni ekki langt að bíða að það
fylgi í kjölfarið og rennslið verði
einnig þar orðið eðlilegt innan
fárra daga.
Mikill fnykur
Óvenju stæk jöklafýla var
af hlaupinu nú. Lyktin fannst
greinilega austur á Jökuldal,
um 150 kílómetra frá sigkatl-
inum í Skaftáijökli, að sögn
Sigurðar Aðalsteinssonar,
fréttaritara blaðsins.
Undirbúa
stofnun sjón-
varpsstöðvar
SAM-BÍÓIN, Nýheiji hf., Japis
hf. og fleiri aðilar hafa um
skeið kannað möguleika á að
stofna sjónvarpsstöð og er end-
anlegrar ákvörðunar um hvort
af því verður að vænta í byijun
ágúst.
Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins hafa fyrirtæk-
in hug á að hefja rekstur kapal-
sjónvarps á höfuðborgarsvæð-
inu í tengslum við kapalvæð-
ingu Pósts og síma. Samhliða
er gert ráð fyrir að stöðin hefji
örbylgjusendingar á sama hátt
og ríkissjónvarpið og Stöð 2.
Undirbúningsfélag þessara
aðila hefur lagt inn umsókn til
Útvarpsréttarnefndar um ör-
bylgjurásir. Jafnframt hafa
farið fram viðræður við ýmsa
fjárfesta og munu vilyrði um
hlutafé liggja fyrir frá nokkrum
aðilum.
Hringurinn
240 þúsund
hafa safnast
TVEIR tólf ára drengir, Birgir
Haraldsson og Baldur Krist-
jánsson, hafa starfrækt út-
varpsstöðina Hringinn eins og
fram hefur komið í Morgun-
blaðinu til styrktar Bamaspít-
ala Hringsins.
í gær var sendur út þáttur
milli kl. 15 og 18 á samtengdum
rásum Hringsins, FM 95,7 og
Bylgjunnar og á sama tíma fór
fram átak til styrktar Barna-
spítala Hringsins í gegnum
Gulu línuna. Þegar Morgunblað-
ið hafði samband við strákana
um kvöldmatarleytið höfðu
safnast um 240 þúsund krónur.
Ungu útvarpsmennirnir voru
í góðum félagsskap þáttagerð-
armannanna Jóns Axels Olafs-
sonar og Gunnlaugs Helgason-
ar. Þeir sögðu samstarfið hafa
gengið vel og vildu minna á
reikning söfnunarinnar í Lang-
holtsútibúi Landsbankans.