Morgunblaðið - 29.07.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 1995 1S
FRÉTTIR: EVRÓPA
GERIST Svíar aðilar að VES eiga þeir eftir að taka mun meiri
þátt í sameiginlegum hernaðaraðgerðum Evrópuríkja.
Svíar deUa um
VES-aðild
VERIÐ
Sj á var útvegsfyr irtækin vinna í hálfs árs uppgjöri
Lakasta afkoman
í bolfiskfrystimm

Haraldur Sturlaugsson Einar Svansson Jón Reynir Magnússon
|
Róbert Gunnar Sighvatur
Guðfinnsson Ragnars Bjarnason
TALSMENN sænska Þjóðarflokksins
og Umhverfisflokksins segja ljóst að
ríkisstjórn Jafnaðarmannaflokksins
hafi uppi áform um að Svíar gerist
aðilar að Vestur-Evrópusambandinu
(VES). „Það er augljóst að það er
stefna stjórnarinnar," segir Birger
Schlaug frá Umhverfisflokknum.
Ástæða þessarar gagnrýni flokkanna
eru yfirlýsingar Lenu Hjelm-Wallén
• RÁÐHERRARÁÐ Evrópu-
sambandsins hefur lagttil, að
póstþjónusta í aðildarríkjum
ESB skuli gefin frjáls og unnið
að því marki ákveðnum skrefum.
Miðað er við að árið 2001 verði
þessu marki náð og hinar ríkis-
reknu póstþjónustur í einstökum
aðildarlöndum haldi aðeins ein-
okunarstöðu yfir vissum hluta
innanlandspóstþjónustu.
• GUÐSTRÚ er á undanhaldi
meðal evrópskra borgara, sam-
kvæmt niðurstöðum nýrrar skoð-
anakönnunar sem framkvæmda-
stjórn ESB kynnti í vikunni.
Könnunin sýndi, að mest breyt-
ing hefur orðið á trúarsannfær-
ingu Ira, en fjöldi þeirra sem
segir Guð vera „mjög mikilvæg-
an“ minnkaði um 23 af hundraði
frá síðustu könnun, sem fram-
kvæmd var fyrir 10 árum. Grikk-
ir eru trúuðustu Evrópubúarnir,
en meira en þrír fjórðu hluti
þeirra segir Guð vera mjög mikil-
vægan í lífi sínu.
• MIKILL uppgangur er nú í
belgískum bjóriðnaði. Belgíska
EVRÓPA er að færast nær sameig-
inlegri öryggis- og varnarmála-
stefnu, þrátt fyrir nýlegar efasemdir
þar um, segir Sir Dudley Smith, for-
seti Vesturevrópusambandsins, VES.
Sir Dudley var í opinberri heim-
sókn á Spáni í vikunni til að ræða
gerð „Hvítbókar" um evrópskt ör-
yggis- og varnarkerfi, sem á að vera
tilbúin í desember nk.
í ræðu sinni sagðist Sir Dudley
vera sannfærður um að stofnun sjálf-
stæðs evrópsks öryggiskerfis, sem
væri fært um að sjá um friðargæzlu
og hjálparstarf og halda sambandinu
við NÁTO nánu, væri lífsnauðsyn-
legt, ef takast ætti í framtíðinni að
koma í veg fyrir svæðisbundin átök
á borð við borgarastríðið í lýðveldum
fyrrverandi Júgóslavíu. VES telur
nú 10 fullgilda meðlimi; 5 ESB-ríki
auk Noregs og Islands eru aukaaðil-
ar. Hlutverk VES heitir að vera ör-
utanríkisráðherra um VES. Svíar eru
í dag áheyrnaraðilar en Hjelm-Wal-
lén hefur sterklega gefið í skyn að
þeir vilji taka virkari þátt í starfi
samtakanna. Mats Hellström aðstoð-
arutanríkisráðherra vísar hins vegar
öllum vangaveltum um VES-aðild á
bug og segir þær fáránlegar. „Við
höfum ekki uppi áform um aðild,“
segir Hellström.
bruggverksmiðjan Interbrew
(sem er þekktust fyrir Stella-
Ártois-bjórinn) er nú orðin þriðja
stærsta bjórverksmiðja heims,
eftir að hún keypti kanadíska
brugghúsið John Labatt Ltd. í
vikunni. Þótt heildarbjórneyzla
Belga hafi dregizt saman á und-
anförnum fimm árum, úr 122
lítrum á mann á ári í 106, hefur
framleiðsla á bjór í Belgíu auk-
izt. Útflutningur á belgískum
bjór nam á síðasta ári um 4,6
milljónum hektólítra, sem er um
þriðjungur framleiðslunnar í
landinu. Stærstu bjórneytend-
urnir eru enn Þjóðverjar með
tæpa 140 lítra á mann á ári,
Danir, Austurríkismenn og írar
koma næstir og Belgar verma
fimmta sætið.
• EVRÓPUSAMBANDIÐ hefur
ákveðið að veita Namibíu 400
milljóna króna þróunaraðstoð í
tengslum við Lomé IV-áætlunina,
en hún er þróunaraðstoðar- og
efnahagssamvinnuáætlun ESB
og nokkurra Afríku- og Karíba-
hafsríkja.
yggis- og varnarmálastofnun Evr-
ópusambandsins, en um eiginlegt
hlutverk þess - sem á að verða nán-
ar skilgreint á ríkjaráðstefnunni á
næsta ári - hafa verið mjög skiptar
skoðanir. Spánveijum, sem eru nú í
forsæti bæði fyrir ESB og VES,
þykja þrír möguleikar koma til greina
fyrir framtíð VES: í fyrsta lagi að
láta VES vera óbreytt, í öðru lagi
að koma á fót evrópskri öryggis- og
varnarstofnun með sterk tengsl inn
í NATO, eða í þriðja lagi að sameina
það ESB algerlega.
Sir Dudley sagði flest ESB-ríkin
kæra sig mest um annan kostinn,
en engu að síður væri ekki ólíklegt,
að VES kunni að renna saman við
ESB að um fimm árum liðnum.
Spænskir embættismenn segjst vona
að „Hvítbókin" verði tilbúin í nóvem-
ber, fyrir leiðtogafund ESB í Madríd
í desember.
Mörg af stærri sjávarút-
vegsfyrirtækjum lands-
ins virðast vera með lak-
ari afkomu á fyrrihluta
ársins. Það kemur þó
fram í samtölum Helga
Bjarnasonar við
nokkra framkvæmda-
stjóra að staðan er mis-
jöfn og fer eftir eðli
fyrirtækjanna.
STJÓRNENDUR stærri sjávarút-
vegsfyrirtækjanna eru um þessar
mundir að vinna í uppgjöri á rekstr-
inum fyrri helming ársins. Ekki fást
uppgefnar tölur um afkomuna á
þessu tímabili en víða er von á þeim
fyrir miðjan næsta mánuð. Almennt
virðist afkoman þó vera lakari en á
sama tíma á síðasta ári. Stjórnendur
fyrirtækjanna nefna lágt gengi
bandaríkjadals og sterlingspunds og
verkfall sjómanna sem ástæður fyrir
því. Aðstæður eru þó nokkuð mis-
munandi, fyrirtæki sem byggja á
hefðbundinni frystingu bolfisks og
selja mikið á Bandaríkjamarkað fara
verr út úr gengisþróuninni en hin
sem hafa dreifðari tekjuskiptingu.
Þá hefur góð útkoma úr annarri
starfsemi komið á móti tekjusam-
drætti hjá sumum fyrirtækjum.
Einhver hagnaður
„Við erum með einhvern hagnað,“
segir Haraldur Sturlaugsson, fram-
kvæmdastjóri Haralds Böðvarssonar
hf. á Akranesi. Hann segir að tap-
ast hafi töluverður úthafskarfaafli í
verkfalli sjómanna í vor en á móti
komi síldarafli sem ekki hafi verið
á síðasta ári.
Haraldur Böðvarsson seiur tölu-
vert af framleiðslu sinni á japönsku
jeni og þýsku marki þannig að lágt
gengi bandaríkjadals kemur ekki
eins illa við fyrirtækið og ýmis önn-
ur. Hins vegar eru mjölafurðir fiski-
mjölsverksmiðju fyrirtækisins seldar
með viðmiðun í pundum.
Erfitt kvótaár framundan
Einar Svansson, framkvæmda-
stjóri Fiskiðjunnar Skagfirðings hf.
á Sauðárkróki, segir að endurskoðað
uppgjör fyrir fyrrihluta ársins liggi
ekki fyrir en hann telur að afkoman
standi í járnum. Hann segir erfitt
með samanburð við sama tíma á
síðasta ári vegna breytinga sem orð-
ið hafi á fyrirtækinu og sameiningar
við önnur. Þó sé ljóst að afkoman í
fiskvinnsiunni sé lakari en áður. Ein-
ar segir að í landvinnslunni sé verið
að framleiða mikið fyrir markaði
sem kaupi í dollurum og pundum
og lágt gengi þessara gjaldmiðla
hafi því slæm áhrif á afkomuna.
Einar segir að kvótasamdráttur-
inn í haust verði erfiður. Hjá Fiskiðj-
unni Skagfirðingi muni aflaheimildir
minnka um 12-13% í þorskígildum
reiknað og það muni rýra tekjur
fyrirtækisins um 200-300 millj. kr.
Óvissa í bræðslunni
Innan tíðar er von á hálfs árs
uppgjöri hjá SR-Mjöli hf. Jón Reynir
Magnússon framkvæmdastjóri segir
afkomuna þokkalega og reiknar með
hagnaði. Hann segir að þótt loðnu-
veiðin hafi byrjað seint og. minna
komið af loðnu nú en á síðasta ári
hafi óvænt síldarkoma komið í stað-
inn. Þá hafi hækkað mjöl- og lýsis-
verð komið að einhverju leyti á móti
lækkun á gengi punds og dollara.
Jón Reynir bendir hins vegar á
að erfitt sé að spá í framhaldið í
þessari grein. Á síðasta ári hafi
seinni helmingur ársins til dæmis
reynst heldur dapur vegna þess hve
lítið hafi veiðst síðustu mánuði árs-
ins. Ekki væri gott að segja til um
hvort það myndi endurtaka sig nú.
Viðunandi
„Afkoman hefur verið viðunandi,"
segir Róbert Guðfinnsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Þormóði ramma
hf. á, Siglufirði. Annað vildi hann
ekki segja um afkomuna fyrr en
tölur fyrir fyrstu sex mánuðina yrðu
birtar um miðjan ágúst.
Róbert segir að lækkun gengis
dollara og punds hafi komið illa við
rekstur fyrirtækisins eins og hjá
öðrum. Hins vegar hafi Þormóður
rammi notið þess að vera með mikla
rækjuvinnslu en þar er afkoman
þokkaleg. Um sjómannaverkfallið
vill hann sem minnst ræða, segist
vilja gleyma því sem fyrst.
Almennt um stöðu fyrirtækjanna
segist Róbert telja að fyrirtæki í
blönduðum rekstri korhi betur út úr
hræringunum á þessu ári, en þau
sem eru stór i bolfiskfrystingu fyrir
Bandaríkin og Bretland komi verrút.
Þarf ekki að koma á óvart
Gunnar Ragnars, framkvæmda-
stjóri Útgerðarfélags Akureyringa
hf., segir að áhrif falls dollarans á
afkomu félagsins þyrftu ekki að
koma neinum á óvart. Fram kom í
Morgunblaðinu í gær að afkoma ÚA
hefði versnað verulega og að
óbreyttu yrði tap ársins á annað
hundrað milljónir. í samtali við
Gunnar í gær tók hann fram að
hann gæti ekki staðfest þessar upp-
lýsingar enda væri endanlegt upp-
gjör ekki frágengið.
Gunnar segir að hiutfall tekna
ÚA í bandaríkjadölum sé hærra en
samsvarandi hlutfall margra ann-
arra sjávarútvegsfyrirtækja. Þá
bendir hann á að verkfall sjómanna
i vor hafi haft gífurleg áhrif á rekst-
ur ÚA. Fyrirtækið hafi verið tekju-
laust í tæpan mánuð.
Hann segir málið ekki svo einfalt
þegar hann er spurður að því í ljósi
þessa hvort til greina kæmi að dreifa
tekjunum meira milli gjaldmiðla. í
því sambandi bendir hann á það að
kvóti fyrirtækisins og framleiðsla
byggist mest upp á þorski og ýsu
og aðal-markaðssvæði afurðanna sé
í Bandaríkjunum. Þá sé enn skárra
að framleiða fyrir þann markað en
aðra, þrátt fyrir fall dollarans. Hann
segir að ekki virðist vera vilji tii
þess að breyta genginu og því verði
menn að velta því fyrir sér hvort
rétt sé að gera breytingar á fram-
leiðslunni. Nefnir að sjófrysting hafi
aukist mjög vegna betri afkomu
framleiðslunnar, einnig hjá ÚA án
þess að það hafi bitnað á land-
vinnslu. Til greina gæti komið að
auka þann þáttinn.
ÚA hefur gert ýmsar ráðstafanir
til að draga úr taprekstrinum. Þá
segir Gunnar að reksturinn hafi
gengið nokkuð vel eftir verkfallið.
Til dæmis hafi verið mjög góð karfa-
veiði innan landhelginnar og sú
framleiðsla er seld í þýskum mörk-
um. Þetta hafi hjálpað til.
Meira í salt
Vinnslustöðin hf. í Vestmannaeyj-
um hefur verið rekin með hagnaði
það sem af er þessu almanaksári.
Sighvatur Bjarnason framkvæmda-
stjóri segir að vegna dapurrar af-
komu í hefðbundinni bolfiskfryst-
ingu hafi fyrirtækið dregið úr fryst-
ingu og aukið saltfiskverkun sem
hann segir að gangi betur um þess-
ar mundir. Þorskur og ufsi er saltað-
ur, nema smæsti fiskurinn, og einn-
ig hefur verið dregið úr framleiðslu
á ýsu vegna birgðasöfnunar og verð-
lækkunar. Hann segir að frystingin
sé því keyrð á karfa að mestu leyti
og smærri þorski og ufsa. Þessar
ráðstafanir dragi úr áhrifum lækk-
andi gengis dollara og punds.
Sighvatur segir að saltfiskfram-
leiðendur með eigin hráefnisöflun
séu ánægðir með sinn hlut en erfið-
ara sé hjá þeim sem þurfi að kaupa
hráefnið dýrum dómum á fiskmörk-
uðum. Vel hafi gengið að selja salt-
fiskinn og engar birgðir fyrirliggj-
andi. Þá segist Sighvatur vera bjart-
sýnn á haustið vegna þess hve eftir-
spurn eftir saltfiski er mikil.
Póstþjónustan gefin frjáls
V esture vrópusambandið
Hlutverk VES
í endurskoðun