Morgunblaðið - 29.07.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 1995 23
Lítilsvirðir LÍÚ
öryggi sjómanna?
ÞAÐ ER til mikillar
skammar fyrir Lands-
samband íslenskra út-
vegsmanna hvernig það
bregst við ákvörðun
Siglingamálastofnunar
og samgönguráðuneyt-
isins um lögbundna
skyldu til þess að hafa
sjálfvirkan sleppibúnað
björgunarbáta í skipa-
flota landsmanna, bún-
að sem hefur bjargað
íjölda mannslífa. Lands-
samband íslenskra út-
vegsmanna leyfir sér að
kreijast þess að útgerð-
armönnum verði ekki
gért skylt að hafa sjálfvirka búnaðinn
í bátaflotanum. Hvað er að forystu-
mönnum LÍÚ, hvaða peningasjónarm-
ið eru í þeim hroka og þeirri lítilsvirð-
ingu sem LÍÚ sýnir með þessu móti
í garð sjómanna og fjölskyldna þeirra
og samfélagsins alls.
Á hvaða bylgjulegnd
er forysta LÍÚ?
Það hefur tekið 14 ár, ég endur-
tek, 14 ár að fá hugmynd Sigmunds
teiknara og uppfyndingamanns í
Vestmannaeyjum viðurkennda end-
anlega. Sigmund hefur fundið upp
tjölmörg öryggsitæki sem hafa skipt
sköpum um aukið öryggi sjómanna,
svo sem spilstopparann, hefur hlotið
ónot og óþægindi árum saman vegna
ótrúlegs rugls um framgang sjálf-
virks sleppibúnaðar í bátaflotann.
Nær hefði verið að hann nyti þakk-
lætis. Það er ástæðulaust að rekja
þá sögu, henni verður ekki breytt,
en í kjölfar þess að Siglingamála-
stofnun fól Iðntæknistofnun að gera
tillögu um prófunaraðferð sjósetn-
ingarbúnaða sem var samþykkt þá
hefur samgönguráðuneytið að tillögu
siglingamálastofnunar ákveðið fram-
gang málsins. Á annan
áratug hefur Jónas
Haraldsson lögfræðing-
ur Landssambands ís-
lenska útvegsmanna
tuðað á því að menn
hafi farið offari í bar-
áttu fyrir framgangi
sjálfvirks sleppibúnaðar
en fyrr má nú vera að
dá hraða snigilsins. Jón-
as hefur aldrei getað
leynt því að honum
finnst fjármagn í þenn-
an stórkostlega örygis-
búnað bruðl úr vasa út-
gerðarmanna. Ég veit
með fullri vissu að þorri
útgerðarmanna hefur skömm á lög-
fræðingi LÍÚ fyrir þennan sérvis-
kupúkahátt sinn og hroka og það er
náttúrlega ekki boðlegt að formaður
LÍÚ sitji undir þessari svívirðingu,
eða er einhver vafi um það á hvaða
bylgjulengd hann er í málinu?
Sigmundsbúnaðurinn stenst
einn allar kröfur
Eini sjálfvirki sjósetningarbúnað-
urinn sem hefur staðist kröfur sem
hafa verið að þróast og þroskast í
mörg mörg ár, ár mikillar þolinmæði
baráttumanna fyrir auknu öryggi
sjómanna, er Sigmundsbúnaðurinn.
Og losins þegar efanum hefur verið
eytt reynir LIÚ að troða sér í skjól
i silkinærbuxum regla Evrópusam-
bandsins eins og það eigi að ráða
ölduhæð, hitastigi, veðri og vindum
á íslandsmiðum og sjósókn.
Formaður Sjómannasambandsins,
Sævar Gunnarsson, hefur fagnað
framgangi málsins og harmað kröfur
LÍÚ og ekki skil ég í öðru en að
Guðjón A. Kristjánsson forseti Far-
manna- og fiskimannasambandsins
taki í sama streng.
í bréfi til LÍÚ til samgönguráðu-
Ef einhver manndómur
er í forustumönnum
LÍÚ hljóta þeir að hvetja
sína menn til að setja
sjálfvirkan sleppibúnað
í báta sína, segir Árni
Johnsen og bætir við:
og engan moðreyk.
neytisins í vor standa þessar ótrúlega
setningar m.a.: „Samtökin lýsa sig
andvíg því að útgerðarmönnum til-
tekinna skipa verði gert skylt að búa
skip sín sjálfvirkum sleppibúnaði,
heldur verði hverjum og einum það
í sjálfsvald sett ... óháð því hvort
skip væri ofan sjávar eða neðan, kjöl-
urinn upp í loft eða niður, hefur ver-
ið lagt mikið kapp á að skylda slíkan
búnað í íslensk fiskiskip ... Það hlýt-
ur að teljast ámælisvert ef ráðuneyt-
ið hefur látið undan pólitískum þrýst-
ingi með því að skylda útgerðar-
menn, eina ferðina enn, til að setja
í skip sín öryggisbúnað sem ekki
hefur fengist full reynsla á.“ Hvort
skyldu menn sem tala svona bera
meiri umhyggju fyrir lífi og öryggi
sjómanna eða buddunni sinni?
Ef það er einhvern manndómur í
forystumönnum LÍÚ þá hljóta þeir
að leiðrétta þennan misskilning og
hvetja sína menn til þess að ganga
nú þegar fram í því að setja sjálfvirk-
an sleppibúnað í báta sína og engan
moðreyk.
Höfundur er þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins fyrir Suðurlands-
kjördæmi.
Árni Johnsen
Einkavæðing Lyfja-
verslunar Islands
AÐ UNDANFORNU
hefur átt sér stað allsér-
kennileg umræða um
málefni Lyijaverslunar
íslands hf. Hefur komið
fram í fréttum, að stór-
ir fjárfestar hafi gert
tilboð í hlutabréf í fyrir-
tækinu og _stafi það
m.a. af umhyggju fyrir
því, þar sem það sé
„munaðarlaust" og
þurfi að komast í „fóst-
ur“, eins og það hefur
verið nefnt. Á opinber-
um vettvangi hefur ekki
verið upplýst, hverjar
þessar umhyggjusömu
fóstrur séu, sem hafa þetta mikið
álit á sjálfum sér. Staðreyndin er
nefnilega sú, að traust staða Lyíja-
verslunar Íslands hf. í kjölfar einka-
væðingar hefur verulega dregið úr
gildi slíkrar röksemdafærslu.
Á liðnum vetri seldi ríkissjóður
hlutabréf sín í fyrirtækinu. Var sú
aðferð þá viðhöfð, að bjóða almenn-
ingi og starfsmönnum hlutabréfin
með ákveðnum kjörum, áður en
stærri ijárfestum væri gefinn kostur
á að kaupa. Viðtökurnar voru á hinn
bóginn slíkar, að bréfin seidust upp
áður en til þess kæmi að stærri fjár-
festum gæfist færi á kaupum. En
áhugi hluthafa fyrir farsæld fyrir-
tækisins hefur haldist áfram eins og
sögulegur aðalfundur félagsins í vor
staðfestir. Þar fjölmenntu hluthafar
og kusu fyrirtækinu stjóm, sem fékk
ótvírætt umboð hluthafa til að vinna
áfram að málefnum félagsins.
Áhugi stórra fjárfesta nú hvílir
öðru fremur á væntingum þeirra um
framtíð fyrirtækisins. Þeir eru að
hugsa um arðvæillega fjárfestingu.
Fyrirtækinu hefur vegnað vel og flest
bendir til að svo verði
áfram. „Fóstrurnar"
telja greinilega að fyrir-
tækið eigi sér bjarta
framtíð og vilja auðvit-
að eiga þátt í þeirri
framtíð. I raun lýsir
þessi áhugi stærri ijár-
festa þannig ákveðnu
trausti á stjórnendum
fyrirtækisins. Þeir hafa
verið á réttri leið. Um
leið hljóta þetta að vera
góð tíðindi fyrir al-
menna hluthafa. Hluta-
bréfm hafa þegar reynst
góð íjárfesting. Nú
hljóta þeir að ákveða
hvort rétti tíminn sé til að selja eða
hvort skynsamlegt geti verið að bíða
og eiga bréfin áfram.
Hefði sú leið verið farin að selja
fyrirtækið völdum hópi fjárfesta
hefðu þeir einir notið góðrar ávöxt-
unar. Nú njóta allir hinir fjölmörgu
einstaklingar, sem tóku þátt í einka-
væðingunni, þessarar góðu ávöxtunar
af bréfunum, ef þeir á annað borð
kjósa að selja þau. Hyggilegt er að
standa með þessum hætti að málum
ef það er á annað borð mögulegt,
frekar en að ríkið velji kaupendur úr
hópi fárra og stórra fjárfesta. Þannig
næst fram eitt markmið einkavæðing-
ar, þ.e. að örva þátttöku almennings
í atvinnurekstri og hleypa nýju lífi í
hlutabréfamarkaðinn.
Um leið er ekkert athugavert við
það þó að eignarhald þjappist saman
í fyrirtækinu í kjölfar einkavæðingar
og að hluthafar njóti góðs af því.
Það hefur gerst í öðrum almennings-
hlutafélögum og þykir ekki tiltöku-
mál. Ekki er hægt að fullyrða, að
slíkt muni leiða til betri árangurs í
rekstri fyrirtækisins. Hér verður að
Hefði völdum hópi
fjárfesta verið seld
Lyfjaverslunin, segir
Hreinn Loftsson,
hefðu þeir einir notið
góðrar ávöxtunar.
minnast þess að áhugi stóru ijárfest-
anna endurspeglar væntingar þeirra
um möguleika fyrirtækisins en ekki
einhverja umhyggju fyrir „munaðar-
leysingja". Mikilvægt er því nú, að
mál fái að þróast með eðlilegum
hætti í fyrirtækinu og að stjórnendur
og hluthafar fái frið til að ráða fram
úr sínum málum sjálfir. Þeir hafa
reynst færir um það fram til þessa.
Vissulega hlýtur sú aðferð, sem
viðhöfð var við einkavæðingu Lyfja-
verslunar íslands hf., að koma til
skoðunar við þá einkavæðingu, sem
framundan er, t.d. þegar kemur að
sölu viðskiptabanka í eigu ríkisins.
Vitaskuld verður þó að meta aðstæð-
ur hveiju sinni og taka ákvarðanir í
ljósi þeirra. Vart kemur þó annað til
greina en að veita almenningi og
starfsfólki færi á kaupum í ákveðinn
tíma áður en stærri fjárfestum verð-
ur heimilað að bjóða í bréfin. Aðeins
með þeim hætti verður unnt að kom-
ast hjá þeim illdeilum sem örugglega
munu spretta af því ef aðeins fáum
útvöldum verður veitt tækifæri til
að kaupa hlutabréf í bönkunum. Þá
væri líka illa farið með gott tæki-
færi til að hleypa raunverulegu lífi
í íslenskan hlutabréfamarkað.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Hreinn Loftsson
Hrafnaþing kol-
svart í holti eða
haukþing á bergi?
Jón Sigurðsson og endurreisn Alþingis
ÞESSA dagana eru
liðin 150 ár frá því end-
urreist Alþingi sat fyrst
á rökstólum í Lærða
skólanum í Reykjavík.
Það má því teljast við-
eigandi að rifjað sé upp
með fáeinum orðum, í
blaði allra landsmanna,
hvernig Jón Sigurðsson
tengist undirbúningi og
störfum hins nýja ráð-
gjafarþings konungs.
Raunar má hann
kallast nokkurs konar
guðfaðir þessarar
stofnunar og hann var
sá sem framar öllum
öðrum lagði línurnar í starfi hennar
fýrstu áratugina. Jón var fyrst kjör-
inn forseti Alþingis árið 1849 og
gegndi hann því starfi í 20 ár og
hefur enginn annar gegnt því starfi
jafn lengi.
Alþingisstaðurinn
kurteis. Hann gagn-
rýndi dönsku stjórnina
hispurslaust, en að
jafnaði fór vel á með
honum og dönskum
ráðamönnum. Báru
þeir virðingu fyrir Jóni
Sigurðssyni og kom
það oft fram.
Á hitt er svo að líta,
að mönnum hættir
stundum til að gleyma
því að Jón Sigurðsson
stóð ekki einn á þingi.
Með honum völdust til
starfa margir hinir
mætustu og hæfustu
menn og skulu hér að-
eins nefndir tveir af þeim, sem
fyrstu ár þingsins stóðu eins og
klettar með foringja sínum. Þetta
voru þeir séra Hannes Stephensen,
prestur á Ytra-Hólmi, alþingismað-
ur Borgfirðinga og Jón Guðmunds-
son, seinna ritstjóri Þjóðólfs, alþing-
ismaður Skaftfellinga, sem kallaði
Hallgrímur
Sveinsson
Sem kunnugt er vildu Fjölnis-
menn og trúlega lang flestir Islend-
ingar af tilfínningaástæðum, að
endurreist Alþingi yrði háð á Þing-
völlum við Öxará. Kvæði Jónasar
Hallgrímssonar, ljúfasti kveðskapur
íslenskrar tungu, höfðu haft mikil
áhrif í þá átt að þjappa mönnum
saman um „haukþing á bergi“ frem-
ur en „hrafnaþing kolsvart í holti“.
Raunsæismaðurinn Jón Sigurðs-
son var ekki sömu skoðunar. Hann
vildi að þingið yrði háð í Reykjavík
og varð fyrstur til að kveða upp úr
með það. Hann hafði mikla aðdáun
á Þingvöllum, en færði sterk rök
fyrir því að Alþingi yrði háð í verð-
andi höfuðstað þjóðarinnar, þar voru
til staðar ýmsir þeir hlutir, sem
ekki voru fyrir hendi á Þingvöllum,
svo sem húsakynni, prentsmiðja og
bókakostur, svo eitthvað sé nefnt.
Hann taldi einnig að Reykjavík
væri allvel fallin til að verá stjórn-
sýslumiðstöð landsins og mega
Reykvíkingar gjarnan muna það,
að Jón Sigurðsson er sá fyrsti sem
leggur kröftuga áherslu á gildi og
framtíð Reykjavíkur.
Sjónarmið Jóns urðu ofan á og
er það gott dæmi um foringjahæfí-
leika hans hvernig honum tókst að
snúa meirihluta þjóðarinnar á sitt
band í slíku tilfinningamáli.
Menn voru óvanir
þingstörfum
Jón Sigurðsson lét það álit í ljós
eftir fyrsta þingið, að æskilegt væri
að Alþingi reyndist aldrei verr.
Fyrstu þingmennirnir voru þó flestir
óvanir þingstörfum og alþingi stóð
miklu lakar að vígi en önnur ráðgjaf-
arþing konungs. Ekkert bókasafn
hafði það og engar skýrslur um
hagi landsins. Húsnæði var ónógt.
Skrifarakostur einnig. Þingmenn
urðu sjálfír að hreinrita ræður sínar
eftir á. Þá vantaði eiginlega þing-
sköp og þótti þó furða hve skipulega
fundir fóru fram, segir dr. Páll
Eggert Ólason. Þakkar hann það
röggsamri fundarstjórn fyrsta þing-
forsetans, Bjama Þorsteinssonar.
Hins vegar þótti hann nokkuð eftir-
látur konungsfulltrúa og fylgdi um
of bendingum frá honum, segir dr.
Páll.
Þessi atriði öll stóðu þá til bóta
og var það ekki síst að þakka þing-
manni Isafjarðarsýslu, sem þó var
yngstur manna á fyrsta þinginu.
Hann var lífið og sálin í öllum störf-
um þar og voru það hans skoðanir
sem hvað mest mótuðu þinghaldið
fyrstu áratugina og átti það ekki
hvað síst við um samband þingfor-
seta oig konungsfulltrúa eftir að Jón
varð forseti, því hann var alla tíð
mjög einarður í máli við fulltrúa
konungsvaldsins, en þinglegur og
Barátta Jóns Sigurðs-
sonar réð miklu um þá
ákvörðun konungs,
segir Hallgrímur
Sveinsson, að endur-
reisa Alþingi,
sig „skugga" Jóns Sigurðssonar, en
hann var raunar sá sem mest mæddi
á hér heima í þjóðmálabaráttunni
um langa hríð, þar sem nafni hans
var búsettur i Kaupmannahöfn
megnið af ævi sinni.
Einstæðar
stjórnmálaritgerðir
Það er almennt viðurkennt, að
barátta Jóns Sigurðssonar í ræðu
og riti hafi haft dijúg áhrif í þá átt
að konungur ákvað að endurreisa
Alþingi. Sverrir Kristjánsson, sagn-
fræðingur, taldi að Álþingisgreinar
Jóns Sigurðssonar, sem hann skrif-
aði í Ný félagsrit á árunum 1841-
1848, væru ekki aðeins einstæðar
í íslenskum stjómmálabókmenntum,
heldur var honum til efs, hvort þær
ættu sinn líka meðal sams konar
rita í Norðurálfunni á þessum árum.
í Alþingisritgerðunum hvatti Jón
hvem mann til að búa sig undir
Alþingi, svo sem hann ætti sjálfur
að verða fulltrúi, en draga sig ekki
aftur úr „af smámennsku, sérlund
eða kvíða“. Eftir fyrsta þingið ræð-
ur hann alþýðu til „að hafa gætur
á fulltrúum sínum og skapa alþýð-
legt álit á málunum". Mundi þetta
ekki vera í fullu gildi enn í dag?
Höfundur er bóndi á Hrafnseyri
og áhugamaður um kynningu á
lífi og starfi Jóns Sigurðssonar.
MÓRKINNI 3 • Sir-11 588 0640