Morgunblaðið - 29.07.1995, Blaðsíða 25

24 LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ1995 21
PlnrgmtiWalíili
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
TÍMASKEKKJA
í TEKJUÖFLUN
LÖGIN um stimpilgjöld frá 1978 eru orðin alger
tímaskekkja og með engum hætti í takt við þá
þróun, sem verið hefur á fjármálamarkaði hér á landi
undanfarin ár. Álagning stimpilgjalda á hvers kyns
fjármagnstilfærslur hindra eðlilega þróun verðbréfa-
markaðar, skekkja samkeppnisstöðu markaðsbréfa
innbyrðis og innlends fjármálamarkaðar í samkeppni
við erlenda keppinauta. Loks bitnar stimpilgjaldið illa
á einstaklingum í greiðsluerfiðleikum. Orðið er tíma-
bært að afnema þetta óréttláta gjald til ríkisins.
Gagnrýnin á álagningu stimpilgjalds hefur verið af
margvíslegum toga. Segja má dæmigert fyrir þá mis-
munun, sem ríkir við álagningu gjaldsins, hverjir eru
undanþegnir við útgáfu verðbréfa. Þeir eru ríkissjóð-
ur, fjárfestingalánasjóðir í eigu ríkisins, bankar og
sparisjóðir. Af útgefnum verðbréfum einstaklinga,
fyrirtækja, eignarleiga og sveitarfélaga þarf hins veg-
ar áð greiða stimpilgjöld. Hvers vegna skyldi þessi
mismunun vera? Kannast menn við ferlið? Sem dæmi
um mismununina þá þarf ekki að greiða af spariskír-
teinum eða víxlum ríkissjóðs eða bankabréfum, en
hins vegar af skuldabréfum einstaklinga, hlutdeildar-
skírteinum verðbréfafyrirtækja, víxlum fyrirtækja og
sveitarfélaga. Stimpilgjaldið er frá 0,25% á víxlum
og upp í 2% af hlutabréfum.
Hátt stimpilgjald af hlutabréfum vekur sérstaka
athygli, þar sem það hefur lengi verið stefna stjórn-
valda að hvetja almenning til þátttöku í atvinnulífinu
með því að fjárfesta í hlutabréfum. Stimpilgjaldið vinn-
ur gegn því markmiði. Einnig má benda á, hversu
íþyngjandi stimpilgjaldið er fyrir þá, sem eiga í
greiðsluerfiðleikum, og þurfa að skuldbreyta lánum
sínum. Þar eru fjárhagserfiðleikar fólks sérstök tekju-
lind ríkissjóðs.
Könnun í 20 aðildarlöndum OECD sýnir, að engin
stimpilgjöld eru greidd í 13 þeirra og í hinum er gjald-
ið aðeins 0,1-0,5%. í þeim löndum er stefnt.að afnámi
stimpilgjalds af fjármagnsfærslum. Á Norðurlöndum
hafa stimpilgjöld verið afnumin á verðbréfum, sem
snerta viðskipti í kauphöllum, þar sem álagning þeirra
truflar slík viðskipti. Þetta sýnir í hnotskurn slæma
samkeppnisstöðu íslenzkra verðbréfafyrirtækja.
Helzta hindrunin í vegi þess, að stimpilgjaldið verði
fellt niður, er einfaldlega sú, að það færir ríkissjóði
nær 2,5 milljarða í tekjur. Til að unnt sé að fella gjald-
ið niður þarf að afla ríkissjóði annarra tekna, eða
skera niður útgjöld. Hvorugt er auðvelt, en þó hefur
fjármálaráðuneytinu reynzt léttara að finna nýja gjald-
stofna en að skera niður útgjöld, svo trúlega verður
sú leið farin fremur en niðurskurður.
Friðrik Sophusson, fjármálaráðherra, hefur skýrt
frá því, að drög að frumvarpi um stimpilgjald hafi
verið unnin í fjármálaráðuneytinu og málið í heild sé
í endurskoðun. Ráðherrann tekur undir, að stimpil-
gjaldið valdi óhagræði á innlendum fjármálamarkaði.
Þess vegna sé í athugun að lækka eða afnema stimpil-
gjald af markaðsverðbréfum. Á móti verði stimpil-
gjöld af skuldaskjölum tengd við lánstíma í stað þess
að miða eingöngu við fjárupphæð. Þá sé í athugun
að breikka álagningarstofn stimpilgjalda og láta þau
m.a. ná til sölu aflaheimilda og ýmissa leigu- og sö-
lusamninga. Með þeim hætti megi að mestu koma í
veg fyrir tekjutap ríkissjóðs.
Það er að sjálfsögðu af hinu góða, að fjármálaráð-
herra hyggst sníða af helztu vankanta stimpilgjalds-
ins. Hins vegar virðast sjónir beinast að útvíkkun
álagningarstofnsins til að mæta þeim tekjum sem tap-
ast fyrir ríkissjóð. En kemur þá bara ekki upp ný
mismunun? Er ekki einfaldast að fella stimpilgjaldið
hreinlega niður og finna nýja tekjulind, þar sem allir
sitja við sama borð í viðskiptum?
AF
INNLENDUM
VETTVANGI
A
ÐEINS eru rétt rúm tuttugu
ár frá því frumvarp Ragn-
hildar Helgadóttur, fyrr-
verandi alþingismanns og
ráðherra, og fleiri þingmanna tryggði
íslenskum konum atvinnuleysisbætur
í 90 daga eftir fæðingu barns árið
1974.
Sex árum seinna var umsjón
greiðslna flutt frá Atvinnuleysis-
tryggingasjóði til lífeyrisdeildar
Tryggingastofnunar og sama ár var
ölium konum tryggður lágmarksrétt-
ur til fæðingarstyrks. Með lögum um
fæðingarorlof frá 1987 var fæðingar-
orlof lengt í fimm mánuði frá 1. jan-
úar árið 1989 og sex mánuði frá 1.
janúar 1990.
Foreldrar mega skipta fæðingaror-
lofinu á milli sín. Þó getur tímabilið
aldrei orðið lengra en 6 mánuðir.
Greiðslur Tryggingastofnunar
Almenna reglan um greiðslur frá
Tryggingastofnun er sú að eigi móðir
lögheimili á íslandi og hafi átt lög-
heimili hér á landi í 12 mánuði fyrir
fæðingu barns síns fái hún sex mán-
aða fæðingarstyrk. Styrkurinn nemur
26.294 kr. á mánuði og greiðist óháð
atvinnuþátttöku móður fyrir fæðingu.
Haldi kona óskertum launum í tiltek-
inn tíma samkvæmt kjarasamningum
á hún ekki rétt á greiðslum þann tíma.
Feður eiga ekki rétt á fæðingarstyrk.
Fæðingardagpeningar greiðast
fullir (1.102 kr. á dag) eða hálfir
(551 kr. á dag) eftir atvinnuþátttöku
móður. Njóti móðir launa í hluta fæð-
ingarorlofs getur hún átt rétt á dag-
peningum þegar hún er launalaus.
Samanlagt nema fæðingarstyrkur og
fullir dagpeningar i einn mánuð eða
31 dag 60.456 kr. og fæðingarstyrk-
ur og hálfir dagpeningar 43.375 kr.
Með samþykki móður á faðir rétt
á fæðingardagpeningum í hennar
stað eftir að hún hefur fengið fyrsta
mánuðinn greiddan enda leggi hann
niður launaða vinnu á meðan. Faðir
skal tilkynna vinnuveitanda með 21
dags fyrirvara fyrirhugaða töku fæð-
ingarorlofs. Um upphæð fæðingar-
dagpeninga föður og vinnuframlag
gilda sömu reglur og hjá móður. Sé
orlof ekki tekið falla fæðingardagpen-
ingar niður en fæðingarstyrkur greið-
ist eftir sem áður.
Atvinnurekendur og ríkissjóður
bera kostnað af lífeyristryggingnm.
Af þeim voru, samkvæmt upplýsing-
um frá bókhaldsdeild Trygginga-
stofnunar, greiðslur vegna fæðingar-
orlofs tæpir 1,2 milljarðar á síðasta
ári. Þar af var kostnaður vegna fæð-
ingarstyrks 567,6 milljónir, kostnaður
vegna hálfra fæðingardagpeninga
móður var tæp 21 milljón og vegna
fullra fæðingardagpeninga 567,6
milljónir. Kostnaður vegna hálfra
fæðingardagpeninga föður var um
32.000 kr. og vegna fullra fæðingar-
dagpeninga rúm ein milljón allt árið
í fyrra. Til samanburðar má geta
þess að kostnaður vegna lífeyris-
trygginga nam rúmum 16 milljörðum.
Arið 1992 fengu 5 feður --------
og 5.433 mæður greiðslu
frá Tryggingastofnun í
fæðingarorlofi. Árið eftir
fengu 17 feður og 5.499
mæður greiðslur og í fyrra
voru feðurnir 16, 14 fengu fulla fæð-
ingardagpeninga og tveir hálfa, og
mæðurnar 5.499.
Ríkið gagnvart mæðrum og
feðrum
Ríkið gerir betur við nýbakaðar
mæður í þjónustu sinni en aðrar
mæður í fæðingarorlofi því sam-
kvæmt reglugerð um barnsburðar-
leyfi starfsmanna ríkisins skal kona
eiga rétt á Ieyfi í 6 mánuði með þeim
dagvinnulaunum sem stöðu hennar
fylgja. Fyrstu 3 mánuði í barnsburð-
arleyfi skal auk dagvinnu greiða
meðaltal yfirvinnu og vaktagreiðslna
sem konan fékk greiddar síðustu 12
mánuði. Konan skal hvorki fá lægri
heildargreiðslu á mánuði hverjum né
njóta lakari réttar en hún ætti sam-
Mæður fá afar mismunandi greiðslur í fæðingarorlofí
EÐLILEGRA AÐ
SAMRÆMA REGLUR
Frumvarpið
gerði ráð fyrir
tekjutenging
kvæmt lögum um fæðingarorlof.
Feður í þjónustu ríkisins eru hins
vegar enn úti í kuldanum, ef svo má
að orði komast, því þeir eiga hvorki
rétt á launum né greiðslum frá Trygg-
ingastofnun eins og á málum er hald-
ið í dag. Kærunefnd jafnréttismála
hefur tekið fyrir nokkur mál af því
tagi og er ekki úr vegi að rifja upp
eitt af þeim.
Ungur faðir í þjónustu ríkisins til-
kynnti fjármálaráðuneyti að hann
hygðist taka fæðingarorlof og fékk
þau svör að hann ætti aðeins rétt á
ólaunuðu orlofi. Að hans mati braut
sú afstaða gegn ákvæði 4. gr. laga
nr. 28/1991 og fól í sér að vinnuveit-
andi hans, ríkið, mismunaði honum í
kjörum þar sem viðurkennt væri að
konur í starfí hjá ríkinu nytu þessara
kjara. Hann hafði einnig sótt um
greiðslu fæðingardagpeninga frá
Tryggingastofnun ríkisins og hafði
því erindi verið synjað með þeim rök-
um að til þeirra ætti hann ekki rétt
þar sem kona hans hefði aldrei notið
fæðingardagpeninga.
Starfsmannaskrifstofa íjármála-
ráðuneytisins rökstuddi synjun sína
með því að lögin um fæðingarorlof
fjölluðu aðeins um rétt til töku fæð-
ingarorlofs en um greiðslur í fæðing-
arorlofi er vísað til laga um almanna-
tryggingar. Um rétt ríkisstarfsmanna
í fæðingarorlofi fari samkvæmt reglu-
gerð með heimild í 17. gr. laga nr.
38/1954 en þar segir m.a.: „Ákveðið
skal með reglugerð, hvernig fari um
Iaunagreiðslur til starfsmanna í veik-
indaforföllum svo og til kvenna í ijar-
vistum vegna barnsburðar." Á grund-
velli þessa taldi starfsmannaskrifstof-
an að karlar í starfi hjá ríkinu ættu
ekki rétt á launuðu fæðingarorlofi.
Kærunefndin segir hins vegar í
niðurstöðu sinni að ákvæði 17. gr.
laga nr. 38/1954 um réttindi og
skyldur starfsmanna ríkisins tak-
marki launagreiðslur í barnsburðar-
ieyfum við konur enda séu þau lög
sett á þeim tíma er engin ástæða
hafi þótt til að veita feðrum rétt til
töku fæðingarorlofs. Samkvæmt 3.
gr. laga nr. 28/1991 sé hvers kyns
mismunun eftir kynferði óheimil. Þó
sé heimilt að taka sérstakt tillit til
kvenna vegna þungunar eða barns-
burðar. Slíkt tillit sé lögfest í lögum
um almannatryggingar með því að
fyrsti mánuður fæðingarorlofs sé af
heilsufarsástæðum bundinn móður og
samþykki hennar þurfi til að faðir
taki hluta þess.
Niðurstaða nefndarinnar er í stuttu
máli að sú túlkun starfsmannaskrif-
stofu íjármálaráðuneytis að ríkinu sé
ekki skylt að greiða körlum í sinni
þjónustu Iaun í fæðingarorlofí sé
hvorki í samræmi við 4. gr. laga nr.
28/1991 né skilning og fyrirætlan
löggjafans þegar sett voru almenn lög
nr. 57/1987 um fæðingar-
orlof og lög nr. 59/1987
um breytingar á lögum um
almannatryggingar. Þeim
tilmælum er beint til íjár-
málaráðuneytisins að það
hlutist til um að gerðar verði þær
ráðstafanir sem þarf til þess að viður-
kenndur og tryggður verði réttur
feðra í þjónustu ríkisins til launa í
fæðingarorlofi.
Ákvæði I kjarasamningum
Þótt flestar nýbakaðar mæður
þiggi annaðhvort greiðslur frá Trygg-
ingastofnun eða laun frá hinu opin-
bera, ríki eða borg, hafa nokkrar
starfstéttir samið sérstaklega um
greiðslur í fæðingarorlofi í kjara-
samningum. Hvergi virðist vera til
heiídaryfirlit um ákvæði af því tagi.
Hins vegar má nefna að læknar hafa
aflað sér svipaðra réttinda og opinber-
ir starfsmenn og í kjarasamningum
bankamanna er kveðið á um að fastr-
áðnar konur eigi rétt á að vera fjar-
Morgunblaðið/Golli
íslensk löggjöf um greiðslur til foréldra í fæð-
ingarorlofí er að margra mati gölluð. Feður
hafa takmarkaðan rétt á greiðslum og konur
fá afar mismunandi háar greiðslur í fæðingar-
orlofí. Eðlilegra er að mati margra viðmæ-
- *"* ------7
landa Onnu G. Ölafsdóttur að samræma
reglur um fæðingarorlof. A hinum Norður-
löndunum eru greiðslumar tekjutengdar.
verandi í 6 mánuði og skuli njóta
fullra launa fyrstu þijá mánuðina.
Síðari þijá mánuði fæðingarorlofs
eiga þær rétt á 25.000 kr. ein-
greiðslu frá viðkomandi banka og
greiðslum samkvæmt almannatrygg-
ingalögum.
Af öðrum stéttum má nefna að í
kjarasamningum blaðamanna segir
að blaðakonur, sem verið hafi eitt ár
í samfelldu starfi sem slíkar hjá sama
blaði, fram að barnsburði fái fjögurra
mánaða fæðingarfrí á fullum launum
og í flugfreyjusamningum eru sérá-
kvæði um orlof flugfreyja síðustu
mánuði meðgöngu.
Fjölmargar konur á almennum
vinnumarkaði með tekjur yfir meðal-
tali, sem ekki eiga rétt á óskertum
launum í fæðingarorlofi, standa auð-
vitað frammi fyrir því að mánaðarleg
innkoma lækkar töluvert þegar
greiðslur frá Tryggingastofnun taka
við af launum í fæðingarorlofi. Nokk-
ur dæmi eru því um að konur, hafi
þær haft tök á, hafi samið í ráðningar-
samningi um að fá greiddan mismun
á greiðslum frá Tryggingastofnun og
eigin tekjum. Hæstaréttardómur í
máli Láru V. Júlíusdóttur frá 1993
staðfestir þann rétt kvenna.
í bók Láru, Réttindi og skyldur á
vinnumarkaði, kemur fram að Trygg-
ingastofnun hafi upphaflega synjað
erindinu á þeim forsendum að vegna
viðbótargreiðslna frá atvinnurekanda
bæri stofnuninni ekki skylda til
greiðslna. Hæstiréttur staðfesti hins
vegar afstöðu héraðsdóms með þeim
ummælum að ekki bryti í bága við
lagaákvæði almannatryggingalaga
um fæðingarorlof þótt kona hafi í
ráðningarsamningi við vinnuveitanda
sinn tryggt sér laun í fæðingarorlofi
sem hún ætti ekki rétt á samkvæmt
kjarasamningi þeim sem ráðningar-
samningurinn byggðist á.
Tilraun til samræmingar
Að framansögðu þurfa lesendur
ekki að velkjast í vafa um að æði
mismunandi reglur gilda um greiðsl-
ur til foreldra í fæðingarorlofi. Ekki
verður hins vegar skilið við efnið
öðruvísi en að nefna að ein tilraun
hefur verið gerð til að samræma regl-
ur um fæðingarorlof. Nefnd undir
forsæti Daggar Pálsdóttur, skrif-
stofustjóra í heilbrigðisráðuneytinu,
með jafnrétti kvenna í fæðingaror-
lofi að markmiði, skilaði frumvarpi
vorið 1990. Frumvarpið fól í sér
tímamót að tvennu leyti. Annars
vegar af því frumvarpið náði til allra
kvenna - á vinnumarkaði og heima-
vinnandi, eins og áður var getið, og
hins vegar af því að greiðslur voru
tekjutengdar eins og á hinum Norð-
urlöndunum og greint er ---------
frá annars staðar á síðunni.
Greiðsla í fæðingarorlofi
var samkvæmt frumvarp-
inu reiknuð út frá meðaltali
heildarmánaðarlauna hér á ““““
landi síðustu 12 mánuði fyrir fæðing-
armánuð barns og var 100% af fyrstu
40.000 kr. meðaltalsins og 80% af
þeirri fjárhæð sem umfram var.
Frumvarpið gerði ráð fyrir að greiðsla
í fæðingarorlofi yrði aldrei lægri en
22.418 kr á mánuði og aldrei hærri
en 125.000 kr. á mánuði. Fæðingar-
styrkur, 22.418 kr., greiðist þeim for-
eldrum sem ekki eigi rétt á fæðingar-
orlofi.
Gert var ráð fyrir að greiðslur
færu í gegnum Tryggingastofnun og
greiðslur einstakra vinnuveitenda til
foreldra í fæðingarorlofi Iegðust af.
Skemmst er frá því að segja að frum-
varpið var aldrei lagt fram og var
ástæðan fyrst og fremst sú að opin-
berir starfsmenn lögðust gegn því,
enda sáu þeir fram á skerðingu á
+
kjörum sínum. Hins vegar má nefna
að fulltrúar frá ASÍ og VSÍ voru
meðal nefndarmanna.
Afstaða vinnuveitenda
„Ég hugsa að ég eigi aldrei eftir
að eignast barn. Ég gæti ekki hugsað
mér að dragast aftur úr vinnufélögum
mínum,“ sagði rúmlega tvítug kona
í eyru greinarhöfundar fyrir skömmu.
Þótt ungu konunni snúist vonandi
hugur er í raun alls ekki óeðlilegt að
slík hugsun hvarfli að henni. Unga
konan, sem er vel menntuð og hefur
allt til að bera tihað ná langt á al-
mennum vinnumarkaði, hugsaði ein-
faldlega sem svo að fæðingarorlof og
fjarvistir, líklega meiri en karla í sömu
stöðu, myndu hefta hana í starfi.
Margar konur, t.d. í stjórnunar- og
ábyrgðarstöðum, hafa gert sér grein
fyrir því að erfiðleikum getur verið
bundið að hverfa úr starfi í hálft ár
vegna fæðingarorlofs og óskað eftir
því að halda tengslum við vinnustað-
inn, t.d. með því að lengja fæðingaror-'
lofið og vera í hlutastarfi á meðan á
því stendur.
Hrafnhildur Stefánsdóttir, lög-
fræðingur VSI, segir sveigjanleika
afar jákvæðan þegar hægt sé að koma
honum við. Hins vegar sé ekki jafn-
augljóst að um grundvallarréttindi
ætti að vera að ræða, enda væri æði
misjafnt hvort hægt væri að koma
því við að minnka við konur vinnu á
meðan á fæðingarorlofi stæði. Grund-
vallarbreytingar af því tagi og lenging
fæðingarorlofs væri tvíeggjuð aðgerð
því hún gæti haft þær afleiðingar að
konur væri ekki álitnar jafnákjósan-
legir vinnukraftar. Hins vegar sagði
hún að sér hefði komið á óvart að
ungar konur á barneignaraldri væru
álitnir jafnóæskilegir vinnukraftar og
komið hefði fram í könnun jafnréttis-
ráðs. Hún hefði orðið vör við mun
jákvæðara viðhorf í samtölum sínum
við starfsmannastjóra. En eðlilegt
væri að ungir foreldrar þyrftu að
sýna fram á að þeir gætu komið
málum sínum vel fyrir.
Hrafnhildur lagði að lokum áherslu
á að eðlilegt væri að samræma reglur
um greiðslur til foreldra í fæðingaror-
lofi og vísaði í því sambandi til frum-
varpsins frá 1990.
Feður og börn
Eins og fram hefur komið gerir
löggjöfin feðrum erfitt um vik að
taka sér fæðingarorlof enda eiga
þeir takmarkaðan rétt á greiðslum
frá Tryggingastofnun. Feður í þjón-
ustu hins opinbera og barnsfeður
kvenna í þjónustu hins opinbera eiga
engan rétt á greiðslum í fæðingaror-
lofi á grundvelli laga um almanna-
tryggingar. Almennt gildir hins veg-
ar sú regla að réttur feðra er afleidd-
ur af rétti mæðra, þ.e. þeir geta feng-
---------- ið fæðingardagpeninga
hafi móðir fengið fæðing-
ardagpeninga. Þó þannig
að sameiginlegar greiðslur
nemi ekki hærri upphæð
en sex mánaða fæðingar-
dagpeningum.
Einar Gylfi Jónsson sálfræðingur
segir að hér sé aðeins á ferðinni enn
eitt dæmið um hvað uppeldishlutverki
feðra sé gert lágt undir höfði. Hann
minnir á að eftir fæðinguna myndi
börn fyrstu tengslin við aðrar mann-
sekjur, þau séu afar mikilvæg og leggi
ákveðinn grunn fyrir framtíðina.
Hann segir að ekki verði heldur
litið framhjá því að fyrstu mánuðina
skapist ýmsar hefðir gagnvart barn-
inu og sé faðirinn fjarri aukist líkurn-
ar á því að hann verði „gestur“, þ.e.
annist ungbarnið aðeins undir hand-
Ieiðslu móðurinnar. Einar Gylfi lagði
líka áherslu á að foreldrar væru
mikilvægustu fyrirmyndir barnanna.
Ef fyrirmyndirnar væru einhliða
hafði það auðvitað áhrif á börnin.
Hlutverki
feðra gert lágt
undir höfði
Launatengdar
greiðslur
á hinum Norð-
urlöndunum
Á HINUM Norðurlöndunum gilda
þær reglur að foreldrar fá
75-100% af launum sínum í fæð-
ingarorlofi samkvæmt upplýsing-
um frá Tryggingastofnun. Með
breytingum á lögum um greiðsl-
ur í fæðingarorlofi er stuðlað að
feður geti verið lengur með ung-
um börnum sínum.
Svíar hafa gengið á undan og
tekur um 40% sænskra feðra að
meðaltali 6 vikur af fæðingaror-
lofi.
E3 DANMÖRK
• Danir greiða full laun í 28 vik-
ur, þ.e. í um 7 mánuði, og í 24
vikur á eftir, eða 6 mánuði, 80%
af launum ásamt launauppbót ef
stéttarfélag hefur samið um slíkt.
Feður í Danmörku eiga rétt á 14
daga sjálfstæðu orlofi á fyrstu
14 vikunum eftir fæðingu barns-
ins. Árið 1991 nýttu 55% feðra
sér þann rétt. Að öðru leyti geta
foreldrar skipt með sér fæðing-
arorlofi. Þó með því skilyrði að
14 vikur eru alfarið bundnar við
móður og getur faðir að hámarki
nýtt sér 10 vikur af orlofinu.
HH FINNLAND
• Finnar greiða 80% launa í 275
daga, um 9 mánuði. Finnskir feð-
ur eiga rétt á 6 til 12 daga
feðraorlofi. Ef þeir nýta sér þann
rétt fækkar heildardögum „for-
eldraorlofsins“ að sama skapi.
Feður fengu að auki sjálfstæðan
rétt til 6 daga feðraorlofs árið
1991. Foreldrar geta skipt með
sér orlofi. Þó með því skilyrði
að faðir nýti sér ekki meira en
170 daga.
Finnskir foreldrar geta fengið
greiðslur til að gæta eigin barna
þar til þau ná þriggja ára aldri.
Einnig eiga foreldrar kost á bót-
um ef þeir kjósa að vinna minna
en 30 stundir á viku.
NOREGUR
• Norðmenn greiða ýmist full
laun ef orlof er tekið í 210 daga,
um 7 mánuði, eða 80% launa ef
orlof er tekið í 260 daga, þ.e.
tæpa 9 mánuði. Feður geta nýtt
sér orlofið að hluta, þ.e. þeir
mega að hámarki taka 180 daga
af því. Norskir feður eiga rétt á
fjögurra vikna launuðu orlofi
samkvæmt upplýsingum frá Jafn-
réttisráði. Ef þeir nýta sér ekki
réttinn styttist heildartími orlofs-
ins. Skipanin er ný og ekki liggur
fyrir hvernig hún hefur nýst.
Rétturinn er háður því að móðir
vinni utan heimilis. Að auki eiga
norskir feður rétt á launalausu
orlofi í tvær vikur í tengslum við
fæðingu. Norskir foreldrar geta
sótt um að minnka við sig vinnu
eftir að fæðingarorlofi lýkur og
einnig geta þeir neitað að vinna
yfirvinnu.
SVIÞJOÐ
• Svíar greiða 90% af launum í
12 mánuði en tilteknar lágmarks-
bætur í þrjá mánuði eftir það.
Fæðingarorlof getur því numið
15 mánuðum. Foreldrar geta
skipt með sér öllu tímabilinu. Þá
eiga sænskir foreldrar rétt á að
minnka við sig vinnu ef þeir eiga
börn undir 8 ára aldri.
Heimavinnandi foreldrum er
greiddur misliár fæðingarstyrk-
ur á öllum Norðurlöndunum
nema í Danmörku.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
HALLDOR Blöndal, samgönguráðherra, afhendir Bjarna Matthí- *
assyni, oddvita Skaftárhrepps, skjal sem staðfestir tilnefningu
hreppsins til evrópsku umhverfisverðlauna ferðaþjónustunnar.
Davíð Stefánsson, formaður íslenzku dómnefndarinnar, situr hjá.
Skaftárhreppur tilnefndur til evrópskra
umhverfisverðlauna ferðaþjónustunnar
Imynd Islands
íhúfi
SKAFTÁRHREPPUR _ hefur
verið tilnefndur af íslands
hálfu í verðlaunasam-
keppni innan EES um evr-
ópsk umhverfisverðlaun ferðaþjón-
ustunnar sem veita á í fyrsta sinni
á þessu ári.
Skaftárhreppur varð þar með
hlutskarpastur fjögnrra sveitarfé-
laga á landinu, sem sent höfðu inn
umsóknir í keppnina, en hin þijú
eru Reykjavík,
Stykkishólmur og
Vestfirðir, sem sóttu
um sameiginlega.
Samkeppnin er
skipulögð sam-
kvæmt reglum sem
framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins
gefur út. Fram-
kvæmd samkeppn-
innar hér á landi er
á höndum nefndar
sem samgönguráð-
herra skipar, en í
henni sitja m.a. full-
trúar Sambands ís-
lenzkra sveitarfé-
laga, Ferðamálaráðs
og umhverfisráðu-
neytis.
Til nokkurs er að
vinna, því vinnings-
hafinn, sem valinn
verður úr hópi 60
umsækjenda úr öll-
um löndum Evrópska efnahags-
svæðisins, mun Evrópusambandið
styrkja með því að kosta kynning-
arátak fyrir viðkomandi stað, en sú
viðurkenning, sem vinningsstaður-
inn hlýtur með sigrinum í sam-
keppninni mun út af fyrir sig vera
mikils virði.
Tilnefningin viðurkenning
Útnefning Skaftárhrepps í sam-
keppnina er viðurkenning á braut-
ryðjendastarfi sveitarfélagsins í
umhverfismálum og ferðaþjónustu.
Markmiðið með verðlaununum er
að efla ábyrgðarkennd stjórnvalda
gagnvart umhverfinu við skipulag
ferðamála og framkvæmd ferða-
þjónustu en einnig er miðað við að
þau megi verða til að stuðla að já-
kvæðri efnahagslegri og félagslegri
þróun á viðkomandi stað. í því sam-
hengi er lögð sérstök áherzla á
stefnumótun í anda sjálfbærrar þró-
unar í greininni, sem jafnframt
stuðli að verndun umhverfisins.
Davíð Stefánsson, formaður dóm-
nefndarinnar sem lagði mat á ís-
lenzku umsóknirnar, sagði á frétta-
mannafundi sem haldinn var í til-
efni af tilnefningunni á Kirkjubæj-
arklaustri sl. fimmtudag, að sjálf-
bær ferðaþjónusta væri efnahags-
legur ávinningur fyrir viðkomandi
ferðamannastað samhliða umhverf-
isvernd.
Magnús Oddsson, formaður
Ferðamálaráðs og fulltrúi í dóm-
nefndinni, benti á að ferðaþjónusta
rekin í sátt við náttúruna væri helzti
vaxtarbroddurinn í greininni.
MERKI samkeppninnar.
Ferðamenn frá þeim löndum sem
mest sækja ísland heim leggðu sí-
fellt meiri áherzlu á gæði þjón-
ustunnar, sérstaklega með tilliti til
umhverfisins, við val sitt á ferða-
mannstað. Hin umhverfislegu gæði
hefðu nú mikla þýðingu, á meðan
það hvort staðurinn væri í norðri
eða suðri, fjarri eða nærri skipti
minna máli.
í tilnefningu Skaftárhrepps er
vakin athygli á sterkum tengslum
íbúa og náttúru í hreppnum og mikil-
vægi ferðaþjónustu fyrir héraðið. Þar
sé gott dæmi að finna um skýra
stefnu í uppbyggingu sjálfbærrar og
umhverfísvænnar ferðaþjónustu,
sem jafnframt er fylgt eftir af kost-
gæfni.
Bundnar eru vonir við að þessi
árangur Skaftárhrepps verði til þess ,
að á næsta og komandi árum muni
önnur sveitarfélög og ferðamanna--
staðir á íslandi taka sér tak í þessum „
málum og efla þannig atvinnulífíð í •
landinu. Islandi er ímynd hreinnar
náttúru og góðrar umgengni við
hana einstaklega mikilvæg, þar sem
sú ímynd tengist markaðshagsmun-
um íslendinga á flestum sviðum.