Morgunblaðið - 23.12.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
VIKU
IM
LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 1995 21
Q MATSELDIN - Rúnar
Marvinsson og Úlfar
Eysteinsson elnbeittir á
svip í eldhúsinu.
H LYKTIN - Rúnar rekur nef-
ið í hráefnið enda verður
lyktin að vera í lagi.
Q SÆLKERINN - Steingrímur
Sigurgeirsson yfir pott-
unum, vantrúaður á svip.
Q HOLLUSTAN - „Skatan er
holl, en hnoðmörinn er
baneitraður andskoti.
g SMÖKKUNIN - Sérfræð-
ingarnir bera saman bæk-
ur sínar áður en sest er að
borðum.
Q DRYKKURINN - Stein-
grímur smakkar á hvítvín-
inu og Úlfar biður um
meiri snafs.
sammála um að mest sé drukkið af
bjór og snafs með skötunni. Skýringin
er líklega sú að bjórinn og íslenska
brennivínið eiga vel saman, en hins
vegar erum við sammála um að
bjórinn og skatan eigi ekki sérlega vel
saman. Eftir að hafa prófað okkur
áfram er niðurstaðan sú að hvítvínið
er áberandi best með skötunni, nema
hvað rauðvínið hafði vinninginn þegar
skötustappan var annars vegar. Þetta
kann að hljóma einkennilega, en er
staðreynd engu að síður. Reyndar
skaut Steingrímur þeirri athugasemd
inn, að áhöld væru um hvort nokkur
drykkur ætti við sterkustu bitana.
„Þeir væru tæpast mannamatur."
Að halda í hsfðina
Undir borðum eru rifjaðar upp
skötusögur úr ýmsum áttum eins og
þessi um vestfírska bankastjórann og
íyrrverandi ráðherra, sem er rekinn
út í bílskúr á Þorláksmessu. Þar situr
hann yfír prímus og sýður sína skötu
í óþökk heimilisfólksins.
Ulfar segir frá vel þekktum kaup-
sýslumanni, sem oft kemur með er-
lenda viðskiptavini til hans á Prjá
frakka. „Nýlega kom hann með menn
frá Suður-Kóreu, og málið var að
ganga fram af þeim með því að gefa
þeim vel kæsta skötu. En í stað þess
að hlaupa út risu þeir fagnandi upp
frá borðum, enda kom í ljós að kæst
fískmeti þykir herramannsmatur í
þeirra heimalandi. Og ég hef ekki
heyrt af neinum öðrum stað í heim-
inum, utan íslands og Suður-Kína,
þar sem menn leggja sér svona mat
til munns.“
Úlfar sagði að eini bletturinn á
skötuhefðinni væri þegar menn vildu
gera sér þetta að féþúfu. Þannig hefði
verðið á skötu rokið upp, úr 240
krónum í 650 krónur fyrir kílóið.
„Það er allt í lagi að borga gott verð
fyrir gott hráefni, en þetta nær
auðvitað ekki nokkurri átt. Svo mega
menn líka passa sig á því þegar verið
er að auglýsa óeðlilega lágt verð, því
þá er oft um að ræða úldið hráefni og
óætt, eins og nýlegt dæmi sannar.“
Menn voru sammála um að sjálf-
sagt væri að halda í þessa skemmti-
legu hefð, að borða skötu á
Þorláksmessu. Við Steingrímur vor-
um orðnir innvígðir og fundum ekki
íyrir lyktinni. Bragðið var að vísu
misjafnt, eftir því hver verkunin var.
Ein útgáfan var svo sterk að mann
logsveið niður í kok af ammoníak-
bragðinu. Að okkar mati var skatan
og tindabikkjan best söltuð og þurrk-
uð, með hvítvíninu góða. Stappan
kom líka vel út með rauðvíni og
kannski á maður einhvern tíma eftir
að prófa hana með hafragraut?
#1/ nauðsyn
SKÖTUÁT á Þorláksmessu var hér
fyrr á öldum iðkað af illri nauðsyn.
Arni Björnsson, þjdðháttafræðing-
ur, segir í bók sinni Saga daganna,
að „ósennilegt sé að skata,
megringar eða stappa hafi í upphafi
verið hugsuð sem hátíðarmatur.
Líklegra er að í fyrstu hafi þótt um
fátæklegan mat að ræða, sem scinna
fer að þykja Iostæti. Dæmi er um að
ríkismönnum fannst h'tilfjörlegt að
hafa skötuna stappaða í mörfloti og
vildu hafa hana með smjöri. Gamlar
stökur um heimilisbrag á stórbýli í
Strandasýslu benda í átt til sömu
mismununar þar sem húsbændum er
ekki skömmtuð skötustappa:
Skötustnjyix slíömmtuðvaríEyjum
aKrtimguinnanranns
utan Bjamiogkonahans.
Bóndkm yálfurlxix'íaáisinérogkakLi
enhansknnaystangraut
kfraaðankEnndiþrauL
Árni bendir ennfremur á að raun-
ar má vel hafa þótt við hæfi að búa
við heldur rýran kost síðasta dag
fyrir jól og ekki síst fiskmeti, svo að
viðbrigðin yrðu sem greinilegust
þegar kjötveislan hófst kvöldið eftir.
Stöð3 býður sérstaklega gott
barnakonfekt á jólahátíðinni
til að skemmta börnunum.
Jóladagur, 25. desember. Kl. 10:30.
Ríkasti maður heims kemst að því,
að það er ýmislegt fleira en peningar
sem skiptir máli í lífinu þegar hann
hrekur hina munaðarlausu Önnu litlu
á brott Anna litla fær hjálp úr óvæntri
átt, nefnilega að handan.Talsett.
Jólin Ihmmar Önnu llitíu
Annar í jólum, 26. desember. Kl. 17:00.
Skemmtileg ævintýramynd fyrir alla
fjölskylduna. Sagan gerist í skóla fyrir
norniren þar gengur alltá afturfótunum.
Nemendur eiga það til að hverfa,
galdraseyðin eru undarleg og þegar
litlu nornirnarfara með þulurnarsínar
getur allt gerst
ri nrfiw
é tji

t/
Litla nomin

HELGI HÁLFDANARSON
JÓLAVÍSUR
NÚ FARA í hönd þær vikur ársins þegar allmik-
ið er um gleðisamkomur barna. Þá er leikið og
sungið af hjartans íþrótt.
Því miður hefur borið á því hin síðari ár, að
rangt sé farið með gamlan og góðan kveðskap,
þegar útvarpað er frá jólasamkomum yngstu
kynslóðar. Þulan alkunna um Þyrnirós kóngs-
dóttur er afbökuð á þann veg að úr verður afleit
smekkleysa. Lokastefið, sem að réttu lagi er „Þá
varð kátt í hárri höll“, er haft „Þá var kátt í
höllinni". Þar er leitaður uppi leirburður auk þess
að brotið er gegn íslenzkum bragreglum sem
vandlega er fylgt í allri þulunni.
Líku máli gegnir þegar sungið er „Þyrnirós
svaf heila öld“ í stað hins rétta, sem er „Þyrnirós
svaf eina öld“. Þar hefur einhverjum ekki þótt
seinna vænna að höggva á „stuðlanna þrískiptu
grein“.
Svo er það jólasveina-vísan sem einatt er höfð á
þessa leið:
Jólasveinar ganga um gólf
með gylltan staf í hendi;
móðir þeirra sópar gólf
og flengir þá með vendi.
Fyrir allmörgum árum gat undirritaður þess
til í blaðagrein (Mbl. 4.1. 1980), að þarna væri
komin afbökun á vísu sem eitt sinn var höfð svo:
Jólasveinar ganga um gátt
með gildan staf í hendi;
móðir þeirra hrín við hátt
og hýðirþá með vendi.
Þarna hefur þá Grýla kerling tekið til að sópa
hjá sér parketið af óvæntum þrifnaði, og í leiðinni
sópað burt úr kveðskapnum bæði rími og ljóðstöf-
um og öðrum hégóma.
Vissulega minnir þessi gyllti stafur meir á
skrautlegan búnað heilags Nikulásar aðskota-
jólasveins en gönguprik hinna íslenzku Grýlu-
sona, og kynni sú persóna að eiga þátt í því að
setja í vísuna „gylltan staf‘ í staðinn fyrir „gildan
staf'.
Þó að mér þættu líkurnar til þessarar afbökun-
ar býsna sterkar, taldi ég ekki fráleitt að vísan um
gyllta stafínn og sópaða gólfíð kynni að vera eldri,
og hin gerðin aðeins nýleg endurbót á efni og
brag. En síðan hef ég fengið það staðfest, að
gamalt fólk í Húnavatnssýslu kannast við gilda-
stafs-vísuna frá barnæsku. Þykir mér því einsætt
að mæla með henni í staðinn fyrir það endemis
rugl sem börnum hefur verið kerint að syngja.
S-<:----
Jólasveinar ganga um gátt
með gildan staf í hendi;
móðir þeirra hrín við hátt
og hýðir þá með vendi.
Þyrnirós var bezta barn.
Þar kom ein galdra-kerling inn.
Sofna þú, mín Þyrnirós.
Þyrnirós svaf eina öld.
Þyrnigerði hóf sig hátt.
Þá kom hinn ungi konungsson.
Vakna þú mín Þyrnirós.
Þá varð kátt í hárri höll.
Aðfangadagur jóla, 24. desember.
Kl. 10:50.
Skemmtilegt ævintýri hjá litlu skrýmsl-
unum á jólakvöld. Jólasveinninn dettur
óvart af sleðanum sínum og lendir
í arninum hjá Tomma og vipum hans,
skrýmslunum. Þau ákveða að hjálpa
honum við aó koma út jólagjöfunum
í tæka tíð. Talsett.
SkríTmlajól
...aðrir góðir molar
Kálgarðsbörnin halda jól
Bráðum koma jólin
Saga jólasveinsins
Hvít jól
Börnin fá sannkallað jólakonfekt
ocj síðan aukaskammt afjólagleði á Stöð 3.
ls