Morgunblaðið - 30.01.1996, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1996
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Kirkjudeilur
ÁREKSTRAR
verða í öllum hinum
mörgu myndum
mannlífsins. Deilur
koma auðveldlega
upp, þar sem menn
eiga samskipti. Átök
geta enda stuðlað að
vexti og þróun, en líka
leitt til tjóns fyrir lífs-
gæðin og lífíð sjálft.
Væri ekki greint -frá
átökum í Biblíunni
gæti hún tæpast talist
raunhæf bók eða
raunsæ. En það er
hún vissulega - líka
í þeim skilningi, að
hér er ekki bara talað um frið,
heldur líka ófrið.
Nýja testamentið er safn rita,
sem til urðu í frumkirkjunni. Það
greinir frá lífi Jesú og boðskap
meðal Gyðinga í Palestínu í kring-
um árið 30, boðun hinna fyrstu
kristnu manna og tilkomu kirkj-
unnar í austurhluta rómverska rík-
isins á 1. öldinni, þar sem á ýmsu
valt um samkomulagið.
Greina má á milli þrenns konar
deilna, sem fyrir verða í Nýja
testamentinu: I fyrsta lagi er þá
um að ræða deilur innan kirkjunn-
ar. Þær eru af ýmsum toga, geta
snúist um málefnaleg eða persónu-
leg átök einstaklinga eða hópa. í
öðru lagi getur kirkjan svo lent í
árekstrum við umhverfið - þá er
utan hennar standa. í frumkirkj-
unni var ávallt um að ræða að-
stöðu lítils minnihlutahóps gagn-
vart grónum stofnunum gyðing-
legra valdsmanna og rómverska
ríkisvaldsins. í þriðja lagi koma
svo til' deilur utan kirkjunnar.
Flestir þeir textar Nýja testament-
isins, er átök varða snúast um
deilur inhan safnaðanna eða
árekstra þeirra við umhverfið. En
ýmsir þeir textar, sem fjalla um
deilur innan kirkjunnar eða kirkj-
unnar við þá er utan standa, snerta
vissulega deilumál almennt talað.
Styr stóð um Jesúm sjálfan
Segja má, að líf Jesú tengdist
átökum frá upphafi til enda. Eftir
ótai árekstra við farísea og skrift-
lærða, var hann handtekinn og
leiddur fyrir hinn æðsta gyðing-
lega dómstól. Rómverski land-
stjórinn lét krossfesta hann sem
uppreisnarmann gegn rómverska
keisaranum.
Jesús forðaðist
þannig ekki átök. Per-
sóna hans og fram-
ganga leiddi til deilna
og dauðadóms. Þetta
sýnir, að hann var ekki
bara sá mjúki maður,
sem stundum hefír
verið látið í veðri vaka.
Hann beygði sig ekki
bara fyrir því sjálfur,
að átök hlytu að fylgja
þeirri leið, er hann
valdi. Hann kallaði
lærisveina sína líka til
að fylgja sér á vegi,
þar sem ofsóknir biðu
og óvild margra. Þeir,
sem telja, að Nýja testamentið
tali bara um frið, fara villir vegar.
Eitt sinn sagði hann t.d.: „Ætlið
ekki, að ég sé kominn að færa
frið á jörð. Ég kom ekki að færa
frið, heldur sverð.“ (Matt. 10, 34.)
Jesús bjó lærisveina sína þannig
undir baráttu, sem kynni að leiða
til píslarvættis. Kristinn maður er
ekki til þess kallaður að láta allt
gott heita. Hann segir ekki endi-
lega „allt í lagi, elsku vinur“. Átök
geta orðið óhjákvæmileg afleiðing
hlýðni lærisveinsins. Hollustan við
Krist og kröfur hans getur leitt
til vinslita.
Sjálfur lenti Jesús oft í átökum,
ekki bara út af túlkun lögmálsins
og eigin persónu heldur líka af
vandlætingu vegna húss Drottins.
Hann beitti jafnvel valdi, þegar
hann rak víxlarana út úr muster-
inu og velti um borðum þeirra.
(Matt. 21, 12.) Honum gramdist
líka stundum við sína eigin læri-
sveina. Hann gerði raunar ekki ráð
fyrir neinu allsherjar friðarríki,
fyrr en hann kæmi aftur sem hinn
himneski konungur. Höfuðhlut-
verk hans var að sætta menn við
Guð og sá erindisrekstur kostaði
hann lífið.
Friður við Guð - sátt með
mönnum
Það er vissulega mikilvægt, ein-
mitt í ljósi þessa, að ekki gleym-
ist, að Jesús leggur mikia áherslu
á það í boðun sinni, að lærisveinar
sínir stuðli að friði meðal manna.
Mörg ummælæi, sem þetta varða,
er að finna í fjallræðunni. Þar er
víða talað um frið og sátt. Og
Jesús eykur orðum sínum vægi
með því að skírskota til gæsku
Guðs'sjálfs. Maðurinn er skapaður
Árekstrar o g deilur,
segir Þorbergur Krist-
jánsson, voru ekki
óþekkt fyrirbæri innan
frumkirkjunnar.
í Guðs mynd, honum er ætlað að
líkjast Guði, lifa sem Guðs barn.
Guð „lætur sól sína renna upp
yfir vonda og góða“, sýnir öllum
góðleika, án takmarkana. Rök fyr-
ir veglyndi við aðra er einnig að
fínna í líkingunni um skulduga
þjóninn. Hann fékk fyrst afskrif-
aða mikla skuld við konunginn,
en sýndi svo ekki umburðarlyndi
samþjóni sínum, sem skuldaði hon-
um smáræði. Boðskapurinn er al-
veg ljós: menn eiga að fyrirgefa
náunganum á sama hátt og Guð
hefír fyrirgefíð þeim.
Ágreiningsmál innan
frumkirkjunnar
Áður var að því vikið, að
árekstrar og deilur voru ekki
óþekkt fyrirbæri innan frumkirkj-
unnar. Nýja testamentið talar op-
inskátt um deilumál hinna fyrstu
kristnu manna. í Postulasögunni
og bréfunum er víða vikið að deilu-
málum. Staðreyndin er einfaldlega
sú, að þar sem menn eiga sam-
skipti, koma ágreiningsmál upp,
líka þar sem þeir hafa fengið for-
smekk af hinu komandi friðarríki.
En varðandi þetta er það grund-
vallaratriði í boðskap Jesú, að beð-
ið skuli fyrir ofsækjendum og hið
illa ekki endurgoldið. Og þegar
Páll postuli varar við því, að menn
taki refsivaldið í eigin hendur, eru
orð hans nánast bergmál af boð-
skap Jesú í líkingunni um illgresið
meðal hveitisins. Hugsjónin er sú,
að friður fáist við alla. En Páll
hefír í þessu sambandi tvo fyrir-
vara, þegar hann segir: „Hafið
frið við alla menn að því leyti, sem
það er unnt og á yðar valdi.“
Stundum er nefnilega ekki hægt
að hafa frið. Það var ómögulegt
fyrir Pál að hafa frið við þá Gaiata-
menn, sem fóru með villulærdóma.
Það var ekki hægt að láta allt
gott heita til þess að hafa frið.
Páli virðist í þessum aðstæðum
útilokað að komast hjá árekstri -
hér var ekki hægt að slá undan.
Það var ekki hægt að versla með
sannleika fagnaðarerindisins:
„Undan þeim létum vér ekki einu
sinni eitt andartak, til þess að
sannleiki fagnaðarerindisins skyldi
haldast.- (Gal. 2, 5.)
Jafnvel hin friðsamasta mann-
eskja getur komist í þrot með sam-
skiptin við aðra. Vandamál geta
verið fyrir hendi, bæði hjá okkur
sjálfum og öðrum, sem við ráðum
ekki við. Við lifum nefnilega í
heimi takmarkananna, „í holdi“,
svo að notað sé orðalag Páls. Svo
lengi sem við búum við átök holds
og anda, hljótum við að játa að
upp koma ágreiningsefni, sem við
getum ekki leyst, en verðum að
læra að lifa með. Tengslin við
Guð, trúin á hann er vissulega
sterkasta aflið til lausnar á deilum
og fyrirgefning besta vopnið gegn
óbilgirni. En kirkjan getur ekki
komist hjá deilumálum nú fremur
en áður, hvorki innan eigin vé-
banda né við þá, er utan hennar
standa. Og í handleiðslu Guðs með
lögmáli og fagnaðarerindi á hún
þann styrk, að hún stenst það ör-
ugglega, þótt hún blasi ekki ávallt
eða alls staðar við sem fyrirmynd
um gott samkomulag og innbyrðis
kærleika.
Höfundur er prestur.
Sabu
herraskór
Verð: 2.495,-
Tegund:7443
Stærðir: 40-46
Litur: Svart rúskinn
Ath.: Einnig fáanlegir uppháir
Póstsendum samdægurs
Toppskórinn
Veltusundi við Ingólfstorg,
sími 552 1212
Þorbergur
Kristjánsson
Um forseta-
embættíð
NÚ ÞEGAR for-
setakosningar eru
framundan eru tvö
frumvörp fyrir Alþingi
sem varða forseta ís-
lands.
Annað, sem ég er
fyrsti flutningsmaður
að, er um að forseta-
frambjóðandi þurfi að
hafa meirihluta at-
kvæða til að ná kjöri
og náist það ekki verði
kosið aftur um þá tvo
frambjóðendur sem
flest atkvæði hlutu í
fyrstu umferð. Hitt er
frumvarp Ólafs
Hannibalssonar og
fleiri um að afnema skuli skattfríð-
indi forsetans og maka hans.
Tímabærar lagabreytingar
Bæði þessi frumvörp eru tíma-
bær. Fyrra frumvarpið varðar
breytingu á stjórnarskránni, svo
það verður ekki að lögum, nema
það verði samþykkt á tveimur þing-
um og kosningar fari fram á milli
þeirra. Það eru því hverfandi líkur
á því að frumvarpið verði að lögum
fyrir komandi kosningar, þó að æ
fleiri sannfærist um að sú laga-
breyting sé nauðsynleg, eftir því
sem fleiri forsetaframbjóðendur
eru nefndir til sögunnar. Hafa
menn verið að hvetja til þess í
blaðagreinum að málið verði tekið
upp á Alþingi, nú síðast Björn
Matthíasson í grein í Morgunblað-
inu sl. miðvikudag. Eins og hér
Það er mikilvægt, segir
—
Asta R. Jóhannesdótt-
ir, að Alþingi afgreiði
fyrir vorið frumvarp um
að afnema skattfrelsi
forseta íslands.
kemur fram er nú þegar — réyndar
í nóvember sl. - búið að leggja
málið fram á þinginu og mæla fyr-
ir því.
Samkvæmt núverandi fyrir-
komulagi er þess ekki krafist að
forsetaefni fái hreinan meirihluta
greiddra atkvæða til að hljóta kosn-
ingu. Ekki er heldur krafíst neinnar
tiltekinnar þátttöku í kosningunni.
Ef t.d. sex forsetaefni eru í kjöri
og atkvæði dreifast jafnt, getur sá
sem kjörinn er forseti haft 17%
atkvæða, eða jafnvel enn lægra
atkvæðahlutfall á bak við sig.
Eini þjóðkjörni
embættismaðurinn
Forseti Islands er eini þjóðkjörni
embættismaður ríkisins. Þess er
krafist að forsetinn sæki umboð
sitt til allra kosningabærra manna
á landinu. Það er því óeðlilegt að
forsetinn geti náð kjöri með stuðn-
ingi lítils hluta þjóðarinnar.
Þegar frumvarpið að stjórnar-
skránni var til meðferðar á Alþingi
árið 1944 var í upphafi gert ráð
fyrir því að forsetinn yrði þingkjör-
inn. Gert var ráð fyrir 3A hluta lág-
marksþátttöku í kosningunni og
væri sá réttkjörinn forseti, sem
fengi meira en helming greiddra
atkvæða.
Þetta breyttist síðan í meðförum
þingsins og iagði stjórnarskrár-
nefnd til í nefndaráliti sínu að for-
setinn yrði þjóðkjörinn og að það
forsetaefni sem flest atkvæði fengi
yrði rétt kjörinn forseti landsins.
Það er misjafnt hvað atkvæði
hafa dreifst mikið í for-
setakosningum hingað
til. Dreifingin varð
mest árið 1980, þegar
núverandi forseti náði
fyrst kjöri. Þá voru
fjórir frambjóðendur í
kjöri til forseta og fékk
Vigdís Finnbogadóttir
flest atkvæði, en hún
hlaut 33,3% gildra at-
kvæða. Kosningaþátt-
taka var 90,5%. Næst-
ur Vigdísi kom Guð-
laugur Þorvaldsson
með 32,3%, Albert
Guðmundsson hlaut
19,8% og Pétur J. Thor-
steinsson 14,1% gildra
atkvæða. Hér réðu 30,5% allra kjós-
enda í landinu forsetakosningu.
Sátt verður að ríkja um
æðsta embættið
Það skiptir miklu máli að sátt
ríki um forseta íslands og því er
mikilvægt að búa svo um hnútana
að vandað sé til kosningar hans.
Gagnrýni á stjórnsýslu og hið opin-
bera hefur orðið opinskárri hin síð-
ari ár og munar þar mestu um
fjölmiðlana.
Ekki er ólíklegt að sama þróun
eigi sér stað hér á landi og í nálæg-
um löndum, að ijölmiðlar og fleiri
aðilar fjalli í æ ríkari mæli á gagn-
rýninn hátt um embættisfærslur
þjóðhöfðingjans. Forseti með fylgi
meirihluta þjóðarinnar að baki sér
stendur betur að vígi til að mæta
slíkri umræðu en sá sem kjörinn
er með stuðningi minnihluta þjóðar-
innar.
Almennt hefur verið litið svo á,
að embætti forseta íslands sé ópóli-
tískt og hingað til hefur þjóðin stað-
ið einhuga að baki forseta sínum.
Það er hins vegar ekki víst að svo
verði um alla framtíð, einkum ef
forseti sem aðeins lítill hluti þjóðar-
innar hefur kosið nær kjöri, enda
er slík niðurstaða í andstöðu við
Iýðræðið. Krafa um aukið fylgi við
kjör forseta íslands stuðlar að því
að styrkja embættið og styðja við
kjörinn forseta.
Launakjör forsetans,
skattfrelsi afnumið
Frumvarp þeirra Ólafs Hanni-
balssonar, Svanfríðar Jónasdóttur
o.fl. varðar breytingu á lögum um
laun forseta íslands. Þar er lagt til
að laun forsetans og maka hans
verði ekki undanþegin opinberum
gjöldum og sköttum.
Eins og segir í greinargerð með
frumvarpinu telja flutningsmenn
það óeðlilegt að launakjör forsetans
felist að verulegu leyti í skattfríð-
indum, eðlilegra sé að laun forseta
íslands sæti almennum reglum.
Best fari á því að launakerfi ríkis-
ins sé gagnsætt: æðstu embættis-
menn þjóðarinnar hafí laun sem
hefji þá yfir fjárhagsáhyggjur á
meðan þeir gegna starfí sínu, en
um leið sæti þau almennri meðferð
um skatta og opinber gjöld.
Þeir benda á að löggjöf í Evrópu
hafi þróast í þá átt að fyrri fríðindi
þjóðhöfðingja hafi ýmist verið skert
eða afnumin með öllu.
Lögfróðir menn halda því fram
að þessa lagabreytingu verði að
gera fyrir forsetakosningarnar í
vor. Innan kjörtímabilsins verði
kjörum forseta ekki breytt. Það er
því mikilvægt að Alþingi afgreiði
frá sér breytingu á lögum um laun
forseta íslands fyrir vorið eigi hún
að gilda fyrir næsta forseta okkar,
en lengri tíma tekur að breyta lög-
um þannig að forsetaframbjóðandi
hafí meirihluta atkvæða til að ná
kjöri.
Höfundur er nlþingismnöur.
Ásta R.
Jóhannesdóttir