Morgunblaðið - 11.02.1996, Blaðsíða 14

14 B SUNNUDAGUR 11. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 11. FEBRÚAR 1996 B 15
-tr
' l“v"'-W'*' ' ■ "..
* '■" .,A
■ .... L
;v “
f:"'‘>v.;,, *fíiéSpÆ-"; '■-' ■*■ ^: . :
. ; ,V f-?*" ■■•’.:^*t,-«.(. .. .,,,t^.*2ÍS ':■ vfy,.^ -í,--
P1M—PP^lg’^,*
."- •
•Bfc ^M*í:S ; ••
^SB^^^9^HHwiÉiÍj?4iiwfei»áiív*sáiá#^»^»^life %. -.iánii
■óíisJNwKiaÉsi* j
GAMLI franski spítalinn í Hafnarnesi var gott og reisulegt hús, flutt frá Búðum um 1940. íbúðarhúsið í Nýjabæ sem hér er í forgrunni er lítið, sérstaklega þegar það er borið saman við spítalann.
Fátt minnir
á líf fnlksins
í franska
spítalanum
í Hafnarnesi
Ljósmyndir.- Árni Sæberg
Texti: Helgi BjomDson
FÁTT er eftir í Hafnarnesi við
Fáskrúðsfjörð sem minnir á fjöl-
skrúðugt mannlíf í liðlega 100
manna byggðahverfi. Franski spít-
alinn sem fluttur var yfir fjörðinn,
frá þorpinu á Búðum, og notaður
sem fjölbýlishús er smám saman
að grotna niður og bryggjan er
horfin.
Frakkar höfðu um langan aldur
siglt skútum sínum eða duggum
til Austfjarða og á seinni hluta 19.
aldar höfðu þeir bækistöð sína á
Fáskrúðsfirði. Áttu þeir þar
sjúkrahús, kapellu með tveimur
prestum og kirkjugarð. Rétt eftir
aldamótin byggðu þeir stóran spít-
ala á Búðum. Úm 1940 var spítal-
inn rifinn og fluttur yfir í Hafnar-
nes sem þá var og hafði verið í
áratugi fjölmenn verstöð utarlega
á suðurströnd fjarðarins.
Naglarnir notaðir aftur
Bergur Hallgrímsson sem er
fæddur og uppalinn í Hafnarnesi
segir að spítalinn hafi verið fluttur
úti í Hafnarnes á trillum nema
hvað mótorbátar hafi verið fengn-
ir til að fara með stærstu stykkin.
Allt var síðan borið á bakinu upp
á bakkann. Hann segir að allt
hafi verið nýtt úr spítalanum og
flutningurinn verið mikið verk og
erfítt. Hann segist til dæmis hafa
unnið við það með öðrum krökkum
að rétta naglana til þess að hægt
væri að nota þá aftur.
Eftir að franski spítalinn var
reistur í Hafnarnesi bjuggu þar
fimm fjölskyldur, auk þess sem
hreppurinn átti í húsinu skólastofu
og íbúð fyrir kennara. Kennarinn
flutti reyndar aldrei inn því breski
herinn tók þann hluta hússins til
sinna nota við hernámið. Bergur
segir að franski spítalinn hafi ver-
ið mjög gott hús og skemmtilegt
að alast upp í Hafnarnesi. I húsinu
bjuggu á þessum tíma hátt í 50
manns, að því að Bergi telst til, og
í Hafnarnesi voru eitthvað á annað
hundrað manns skráðir til heimilis
þegar mest var.
Fólkið stóð saman
Hafnnesingar stunduðu sjóinn
og strákarnir fóru á vertíð suður
á land. Flestar fjölskyldurnar voru
með kýr og kindur. Níu bátar voru
gerðir út frá Hafnarnesi. Þar var
steypt ágætis bryggja laust upp
úr 1950 og á flóði gátu þrír bátir
verið upp með henni og sá fjórði
•' kií
FALLEGT útsýni er úr franska spítalanum. Hér sést yfir höfnina og til Skrúðsins.
við bryggjuhausinn. Bergur segir
að bestu fiskimið á íslandi hafi
verið þarna undan, Balakró sem
var þorsk- og kolableyða. Segir
hann að stóru bátarnir hafi eyði-
lagt hana á nokkrum árum og þá
hafi grundvellinum verið kippt
undan búsetu fólksins í Hafnar-
nesi. Flestar fjölskyldurnar hafi
flutt til Sandgerðis og Vestmanna-
eyja.
Mannlífið í franska spítalanum
og á býlunum í kring var sérstakt
og fólkið hjálpaðist að. Ef mjólk
vantaði á eitthvert heimilið var
gefin þangað mjólk frá öðrum
heimilum. Sá sem fiskaði gaf í
soðið og þegar fugl var skotinn
fengu fleiri að njóta. Skýrasta
dæmið um samhjálpina var að
þegar bátur kom heim, til dæmis
að nóttu til, fóru allir að hjálpa
til að ná honum á land. Þeir sem
ekki komu voru litnir illu auga.
Eyðilegging
Hafnarnes fór í eyði upp úr
1970. Síðan hafa verið unnin
skemmdarverk á húsunum og þau
eru smám saman að grotna niður.
Gamli spítalinn stendur þó uppi
en er ekki lengur það augnayndi
sem hann var fyrr á öldinni.
Skemmdarvargar hafa komið þar
við og einhverjir hafa farið ráns-
hendi um húsið, meðal annars voru
hurðirnar, forláta viðarhurðir,
teknar og fluttar með bíl suður á
land. Eftir það leituðu skepnur
skjóls á neðri hæðinni. Þá var
húsgögnum stolið og rúðurnar
skotnar úr. Bergur segir það mikla
synd hvernig farið hefur verið með
húsið.
Franskir ferðamenn sem leið
eiga um Fáskrúðsfjörð virðast
kunnugir sögu frönsku sjómann-
anna. Þeir koma gjarnan við í
franska spítalanum í Hafnarnesi,
gamla læknisbústaðnum á Búðum
og franska kirkjugarðinum utan
við þorpið. Læknirinn við franska
spítalann á Búðum var jafnframt
franskur konsúll og eftir að Búða-
hreppur lét gera upp læknishúsið
og innrétta sem hreppsskrifstofu
koma margir franskir ferðamenn
þar við til að fá að skoða húsið
og myndir frá franska tímanum.
Steinþór Pétursson sveitarstjóri
segir að rætt hafi verið um að
koma upp sögusafni á háalofti
læknisbústaðarins og hafa þar til
sýnis myndir og aðrar minjar sem
kunna að vera til frá þessum
tíma.