Morgunblaðið - 14.02.1996, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 1996 21
Róstur í Reykhólahreppi
Um blaðaskrif
„Rétt er að hafa það sem sann-
ara reynist“ var mér innrætt í
æsku og veldur því að ég sting
niður penna til að fjalla um það
sem fram hefur komið á prenti
um málefni Reykhólahrepps og
síðan frá mínum bæjardyrum séð,
um ýmislegt sem hefur verið að
gerast frá upphafi hreppsins.
5. janúar sl. fjallar Helgi
Bjarnason um þetta efni í Morgun-
blaðinu. Áður hafði birst grein
undir nafninu „Ómakleg aðför“
og fyrir hana kvittar góðkunningi
minn Magnús á Seljanesi. Þar er
íjallað um brottvikningu Bjarna
P. Magnússonar og störf hans fyr-
ir Reykhólahrepp á svo einhliða
hátt að ókunnugur lesari hlýtur
að ætla, ef hann vill trúa, að allt
sem gert hefur verið hafi verið
tvímælalaust til bóta og allt Bjarna
að þakka.
Sama tón er reyndar einnig að
finna í grein Helga þar sem vitnað
er í Bjarna sjálfan.
Þetta kalla ég ómaklegan vitnis-
burð og bendi á að margar þær
framkvæmdir sem nefndar eru
Bjarna til hróss voru komnar á
flot áður en hann kom til starfa.
Aðrar hafa verið umdeildar svo
mjög að jafnvel hefur verið talað
um sýndarmennskuframkvæmdir
og einkavinavæðingu
með tilheyrandi sóun.
í þessari grein er
ekki ætlunin að
kryfja allt til mergjar,
en þó get ég ekki stillt
mig um að Pjalla að-
eins um tvö þessara
mála.
Nefndar
framkvæmdir
Sundlaug og sund-
laugarhús voru
byggð fyrir miðja öld-
ina að mestu af fá-
tæku ungmennafé-
lagi. Án þess ég þekki
söguna tel ég líklegt
að margt dagsverkið hafi verið
gefið. Miðað við það mætti ætla
að viðhaldið hafi verið viðráðan-
legt eftirkomendum.
Skömmu eftir sameiningu
hreppanna í Austur-Barðastrand-
arsýslu var ráðist í endurbætur
sem víst voru löngu aðkallandi.
Þegar Bjarni P. kom til starfa
var hönnunar- og undirbúnings-
vinnu lokið og verkið sjálft komið
nokkuð á veg.
„Hafnaraðstaða bætt“ stendur
í grein Magnúsar. Hafnargerð á
Stað var komin á blað þegar Bjarni
kom til starfa. Tilgangurinn með
höfn þar var tvíþættur.
Annars vegar sá að
bátar þessarar dreifðu
byggðar ættu sér þó
eina lífhöfn ef við lægi.
Bátar allra nota, bú-
skapar, útgerðar,
þangöflunar. Þetta
varð og er. Hinn til-
gangurinn var sam-
göngubætur við eyjar
(hluta nýja hreppsins)
og þá einnig með það
í huga, að um þessa
höfn mundi blómstra
ferðaþjónusta og ný
atvinna. Þarna tókst
miður. Forhönnun tók
ekki mið af því síðast-
nefnda. Það var ekki Bjarna sök
og ekki skal ég gera lítið úr ýtni
hans við útvegun fjárveitingar til
verksins.
En nú þui-fti að friða útgerðar-
mennina á Reykhólum sem þaðan
gera út til grásleppuveiða yfir há-
sumarið og þótti fram hjá sér geng-
ið með því að velja höfninni ekki
stað á Reykhólum.
Ég kann ekki að tíunda hvað
kostað hafa aðgerðir á Reykhólum,
né hve miklu hefur verið sóað þar
í gagnslaus mannvirki (öldufælur,
einskisverða flotbryggju, smátt
efni í skörð á varnargarði).
Mér er nær að halda að hefðu
þessir peningar verið notaðir í að
keyra út garðinn, sem flestir virð-
ast sammála um að gæti orðið hin
raunverulega hafnarbót á Reykhól-
um, væri hann þegar orðinn að
nokkru gagni þótt ófullgerður væri.
Á sama tíma var margítrekað
í hreppsnefnd að bætt yrði bilandi
viðleguþil á bi’yggjunni í Flatey
þar sem fólkið er árið um kring
háð sjó og bátum með afkomu alla.
Þetta er ógert enn.
Misvæg eru atkvæðin.
Hræsni væri þó af mér að kenna
Bjarna einum um.
Fjármál
Rekstraryfirlit ársreiknings
Reykhólahrepps 1989 sýnir að
tekjur ársins framyfir gjöld voru
kr. 4,5 millj., þ.e. þetta var til
ráðstöfunar til framkvæmda eða
fjárfestinga.
Árið eftir, 1990, árið sem ný
hreppsnefnd og Bjarni komu til
starfa, var sambærileg tala 8,3
millj. Munar þar mestu til tekju-
auka, að það ár var reglum
Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga breytt
með lögum. Af þeim sökum hækk-
aði framlag hans til Reykhóla-
hrepps um nær 12 millj. kr. eða
úr 3,5 í 15,1 millj. Að vísu mun
þetta ekki hafa gerst án umsókn-
í þessari fyrri grein
fjallar Jóhannes Geir
Gíslason um fram-
kvæmdir og fjármál í
Reykhólahreppi.
ar, eða nokkurrar málafylgju.
Hinsvegar efa ég að mínum ágætu
sveitungum, sem hæst mæra fjár-
öflunardug sveitarstjórans, hafi
verið kunnugt um þessa lagabreyt-
ingu sem gerði þetta kleift.
í árslok 1992 er hallinn á rekstr-
inum orðinn 8,3 millj. Rekstrar-
gjöld höfðu hækkað á 2 árum úr
30 í 57 millj. Þá var Dvalarheimil-
ið komið inn í reksturinn.
Útgjaldaliðurinn „Yfirstjórn
sveitarfélagsins" kostaði 1989 kr.
4.3 millj., 1992 13 millj. og 1994
11.3 millj.
Fræðslumál sömu ár: 7,7 -
18,8 - 17,0.
Útsvör til tekna sömu ár: 13,8
- 17,6 - 18,5.
Jöfnunarsjóðstillag til tekna var
Samanburður á
launum lækna
og annarra
Jóhannes Geir
Gíslason
hæst 1990, kr. 15,1 rhillj., en
lækkaði svo og var 1994 7,1 millj.
Útsvör hækkuðu, ekki vegna auk-
innar velmegunar almennt, heldur
vegna hækkaðrar álagsprósentu
samkvæmt lagaheimild. Þessir út-
gjaldaliðir 1992 og 1994 sýna til-
raun til að draga í land.
Hér hafa verið nefndir hæstu
rekstrarliðir, bæði til tekna og
gjalda. Beint upp úr reikningum.
Fjárhaldsmenn hreppsins kunna
eflaust betri skýringar en ég á svo
hröðum hækkunum stærstu út-
gjaldaliða.
Ráðnir endurskoðendur vöruðu
við þeim eftir reikningunum 1993
og kölluðu kostnaðarliðina yfir-
stjórn og fræðslumál óeðlilega
háa.
Reikningar 1993 voru lagðir
fram í október 1994. Dýrasta ein-
staka fjárfestingin var trúlega
borholan á Kletti og verður meiri-
hlutinn ekki sakaður um valdbeit-
ingu í þeirri ákvörðun. Ekki er
heldur á færi hvers sem er að
gera svo fífldjarft fyrirtæki arð-
bært. Um hvern einstakan þátt í
þeim efnahagslegu ósköpum, sem
orðin eru hér í hrepp á þessum
áratug, er endalaust hægt að deila.
Hinsvegar má hveijum vera
ljóst sem sjá vill, að þeim sem um
stjórnvöl héldu mundi annað starf
hentara.
Viðbrögð við skýrslu endur-
skoðenda reikninga 1994 voru
rétt.
Maður sem hefur verið búsettur
hér u.þ.b. þennan tíma sagði við
mig að þegar hann kom hefði
hann skuldað kr. 35.000. Nú
skuldi hann kr. 650.000 af því
einu að eiga heima hér í hreppi.
Ég býst við að þeim sem með
fjármál Reykhólahrepps hafa farið
þennan tíma þyki e.t.v. ekki af
fullri sanngirni sagt frá í þessum
fjármálaþætti mínum þó tölur séu
réttar. Enda eru ekki öll kurl kom-
in til grafar af minni hálfu ef til
frekari umræðu kemur.
Höfundur er bóndi og fyrrv.
hrcppsn cfn durnui óur.
I MORGUNBLAÐ-
INU 7. febrúar síðast-
liðinn er ágæt grein
um laun lækna. Þar
eru ennfremur tekin til
samanburðar laun
ýmissa stétta svo sem
verkfræðinga og
hjúkrunarfræðinga.
Þar sem taflan með
þessum samanburði
virðist vísvitandi vera
sett fram á rangan
hátt þá sér undirritað-
ur sig knúinn til að
leiðrétta þessar upp-
lýsingar.
Upplýsingar um föst
laun verkfræðinga í
töflunni eru fengnar úr Kjarakönn-
un Stéttarfélags verkfræðinga en
ekki er ljóst um hvaða könnun er
að ræða. Þær upplýsingar eru sjálf-
sagt réttar. Hinsvegar þá fara
læknar í samanburðarleikfimi sem
sem þeir ættu að forðast. Taxtar
verkfræðinga hjá ríki eru kr. 83.390
á mánuði og er þá meðtalin 3%
hækkun um síðustu áramót en ekki
kr. 125.815. Ekki veit ég hvaðan
tala lækna er komin um eigin kjör,
en æskilegt væri að gera könnun á
launum þeirra á svipaðan hátt og
Stéttarfélag verkfræðinga gerir
fyrir sína félagsmenn. Ágætt væri
að byija á skattaskýrslum eða öðr-
um opinberum töflum. Einnig væri
fróðlegt að bera saman endur-
menntunarákvæði verkfræðinga og
lækna hjá ríkinu.
Greinin gefur einnig tilefni til
umfjöllunar um taxtaskrá háskóla-
manna hjá ríkinu. Það sér hver
maður að launataxtar upp á 69.874
kr. á mánuði eru laun sem enginn
læknir léti bjóða sér. Það væri skyn-
samlegra að ráða sig sem hjúkrun-
arfræðing með 125.000 til 158.000
á mánuði! Það er einnig staðreynd
að ofan á þessi laun eins og hjá
verkfræðingum o.fl. eru ýmsar
aukagreiðslur mismunandi eftir
starfsstéttum og starfi
viðkomandi. Undirrit-
aður er að sjálfsögðu
sammála að svokallaðir
taxtar hjá ríkinu eru
hlægilegir. Oft hefur
verið minnst á það við
ríki að skera upp þetta
úr sér gengna kerfi en
án árangurs. Kemur
þar margt til, meðal
annars sú staðreynd að
það er hagur ríkisins
sem launagreiðanda að
halda töxtum niðri.
Þannig er nefnilega
hægt að skerða t.d.
veikindaréttindi og
fæðingarorlofsréttindi.
Ennfremur er næsta víst að hinir
ýmsu fulltrúar launamanna í land-
inu myndu mótmæla kröftuglega
ef taxtar hækkuðu þannig að þeir
Læknar fara í saman-
burðarleikfimi, segir
Jónas G. Jónasson.
Þeir ættu að_________________
forðast það.
endurspegluðu raunverulega greidd
laun. Það gerðist nefnilega þegar
gera átti slíka tilraun fyrir nokkrum
árum að færa launataxta að raun-
verulegum launum en skerða á
móti ýmsar aukagreiðslur.
Það virðist því fátt vera hægt
að gera, til að gera launakerfi ríkis-
ins að nútíma launakerfi sem
byggðist á nútíma sjónarmiðum í
rekstri stofnana og fyrirtækja ríkis-
ins. Launaupplýsingar læknanna og
skrípaleikur í samanburði eru gott
dæmi um það að fáir fá réttar upp-
lýsingar og fáir vita hvað raunveru-
lega er verið að greiða.
Höfundur er frnmkvæmdastjóri
Stéttarfélags vcrkfræðinga.
Jónas G.
Jónasson
Að vera vanhæfur
„GÓÐAN daginn.
Heyrðir þú fréttirnar?"
sagði Gunni Gríms er
hann hitti vin sinn
Nonna í Kvosinni á
göngu sinni yfir Aust-
urvöll. „Góðan daginn,
Gunni minn. Nei, var
þar eitthvað mark-
vert?“ „Já, það kom
fram að skólastjórarnir
geta orðið vanhæfir til
að sitja í sveitarstjórn,
þegar grunnskólinn
flyst alfarið yfir til
sveitarfélaganna,“
sagði Gunni. „Já, það
er nú það.“ sagði
Nonni. „Mér virðist að það sé í
tísku nú orðið að vera vanhæfur,
það sé orðið sem menn skjóta sér
á bak við þegar þeir koma sér
undan því að taka óþægilegar
ákvarðanir og þar eru skólastjórar
ekkert verri en sumir aðrir. En
hveiju breytir þatta með skóla-
stjórana?" „Jú, sko, þeir geta beitt
aðstöðu sinni til að tryggja hags-
muni skólans á kostnað annarra
verkefna," sagði Gunni. „Það er
að vísu rétt,“ sagði Nonni. „En
hvað með kennarana, mundu þeir
ekki verða skólunum vilhallir, oft
heyrist manni að þeim sé ekki
sköpuð eðlileg starfsaðstaða. Já,
og foreldrar barnanna, þau yrðu
sennilega vanhæfust, þar eru
hagsmunirnir mestir“. „Já,“ segir
Gunni. „Það er alveg satt, ég hafði
nú ekki hugsað út í það.“ „Nei,
það er ekki von, en þú verður
búinn að læra margt af reynsl-
unni, þegar þú kemst á minn ald-
ur,“ sagði Nonni. „Mér sýnist að
margur geti talist
vanhæfur á einhvern
hátt. Hvað með at-
vinnurekendur.
Sveitarfélagið þarf
nú á miklum við-
skiptum og þjónustu
að halda. Sem sveit-
arstjórnarmenn gætu
þeir hlúð að sjálfum
sér, já, og fjölskyld-
um sínum á einn eða
annan hátt. Og ekki
skulum við gleyma
fólki í heilbrigðisgeir-
anum, Það mætti nú
halda að það mundi
vilja styðja þau mikil-
vægu mál um fram sumt annað,
að ég tali nú ekki um fólk úr laun-
þegahreyfingunni sem þarf meira
og minna að eiga við sveitarstjórn-
Foreldrar barnanna
yrðu sennilegast van-
hæfastir, segir Páll
Daníelsson. Þar eru
hagsmunir mestir.
ir út af kjaramálum og lengi má
telja.“ Gunni stundi við og sagði:
„Já, eru þá ekki flestir vanhæfir.
Hvað um þá sem sitja þarna?" og
Gunni benti á Álþingishúsið.
„Ekki er nú minni hættan þar en
annars staðar hvað vanhæfni
snertir," sagði Nonni. „Mín
reynsla er sú að vanhæfni sé fyrst
og fremst einstaklingsbundin.
Þótt við fyrstu sýn að ytri aðstæð-
ur bendi til þess að ekki ætti að
vera um vanhæfni að ræða, þá
getur sumt fólk notað aðstöðu
sína til að bæta fyrst og fremst
um fyrir sjálft sig eða sína nán-
ustu. Aðrir hugsa meira um mál-
efnin og gleyma oft sjálfum sér,
jafnvel taka á sig óþægindi og
kostnað sem engin skylda var til
að gera. Þeir gleyma líka að aug-
lýsa ágæti sitt.“ „Ég skil nú hvað
þú ert að fara,“ segir Gunni, „þú
treystir sumum en öðrum ekki.“
„Það er rétt,“ segir Nonni í Kvo-
sinni og bætir við. „Ég skipti fólki
í tvo hópa. Annars vegar þá sem
gera hvert viðvik að hagsmuna-
málum fyrir sig og sína. Þeir eru
alltaf og allstaðar vanhæfir. Og
hins vegar hugsjónafólkið sem
gleymir sjálfu sér en vinnur af
áhuga fyrir bættu samfélagi. Það
er sjaldnast vanhæft. Vel stæður
aldamótamaður, sem var í hrepps-
nefnd, sagði eitt sinn, þegar verið
var að jafna niður útsvörum og
vantaði upp á nauðsynlega tekju-
upphæð og til stóð að fara yfir
lista gjaldenda og hækka álagn-
inguna: Við skulum láta staðar
numið, bætið þið þessu bara á
mig. Þess má geta að þá voru
sveitarstjórnarstörf ólaunuð og
þá var lagt á eftir efnum og
ástæðum að mati hreppsnefnd-
armanna og þeir þurftu að meta
sjálfa sig sem gjaldendur eins og
aðra og hefðu því allir átt að vera
vanhæfir. Já, Gunni minn, við
skulum velja gott fólk, sem við
getum treyst, í sveitarstjórn, það
er besta leiðin til að forðast van-
hæfni.“
Höfundur er viöskiptafræðingur.
Páll V.
Daníelsson