Morgunblaðið - 14.02.1996, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRÚAR 1996 23
AÐSENDAR GREINAR
Vörn gegn vágesti
AÐ undanförnu hef-
ur kastljósinu verið
beint að vaxandi notk-
un unglinga á fíkniefn-
um. Það er óhugnanleg
mynd og hvergi ofsagt
um þær skelfilegar af-
leiðingar sem þessi vá-
gestur leiðir yfir þá ein-
staklinga sem verða
fórnarlömb fíkniefn-
anna, fjölskyldur þeirra
og heimili. Vei þeim
forhertu mönnum sem
í gróðafíkn sinni, vilja
leggja líf æskufólks í
rúst.
Margir hafa orðið til
að bjóða fram krafta sína tii að
spyrna við fótum. Gildir það jafnt
um forvarnarsamtök, löggæslu, for-
eldra, skóla og skólafólk sem og
stjórnvöld. Ríkisstjórnin hefur heitið
stuðningi við átak gegn vímuefnum.
Allt hjálpar þetta til og sýnir í raun
hve fólki bregður í brún þegar hul-
unni er lyft af þessum ófögnuði sem
virðist miklu útbreidd-
ari en þjóðfélagið hefur
áttað sig á.
Engin ein lausn er
lykill að því að uppræta
fíkniefnanotkun. Besta
vörnin er samt sú að
. koma í veg fyrir að
unglingurinn byrji. Það
þekkja þeir sem starfa
við' áfengisvarnir.
Fyrsta glasið er versta
glasið. Það leiðir af sér
það næsta.
Til að afstýra börn-
um og unglingum frá
freistingum af þessu
tagi, skiptir félagsskap-
ur, nánasta umhverfi, uppeldi, líferni
og tómstundagaman æskufólksins
mestu máli. í því sambandi leyfi ég
mér að benda_ á íþróttafélögin og
íþróttaiðkun. í hveiju hverfí og
byggðarlagi starfa íþróttafélög sem
að öðrum ólöstuðum eru vettvangur
heilbrigðra lífshátta. Auðvitað geta
verið þar misfellur á, eins og geng-
íþróttir eru tvímæla-
laust, segir Ellert
Schram, ein ákjósan-
legasta aðferðin til
forvarha.
ur, enda íþróttafélögin ekki fullkom-
in frekar en aðrir. En að öllu jöfnu
má fullyrða að þar fari saman holl-
usta í hreyfingu og lífsmáta, agi og
reglusemi, jákvætt uppeldi í víðtæk-
um skilningi.
Kosturinn við íþróttafélögin er sá
að þau eru til staðar. Það þarf ekki
að setja upp bákn og nýjar bæki-
stöðvar til að leita nýrra leiða gegn
þeim vágesti sem nú um mundir
ógnar þúsundum ungmenna. Félögin
eru til staðar með allri þeirri orku
og getu sem knýr sjálfboðaliða og
áhugasama félagsmenn til að láta
gott af sér leiða. Staðreyndin er
nefnilega sú að íþróttafélög eru ekki
eingöngu til að keppa og sigra. Þau
eru sterkur og samheldinn félags-
skapur ungra og gamalla, sem skilja
og finna þá nautn, sem fólgin er í
hreyfingu, áreynslu, leikgleði og
samvistum við aðra sem hafa sam-
eiginlegt áhugamál.
Mér dettur ekki í hug að halda
því fram að íþróttir séu svar við öll-
um okkar vanda. En íþróttir éru
tvímælalaust ein ákjósanlegasta að-
ferðin tii forvarna. Það segir reynsl-
an okkur og það segja vísindin.
Rannsóknir leiða í ljós að þau ung-
menni sem stunda íþróttir reglulega
eru duglegri í skóla en aðrir, lífsglað-
ari en aðrir og það sem kannske er
mest um vert, þeir eru reglusamari
en aðrir sem ekki stunda íþróttir.
íþróttasamband íslands hefur
hugleitt og rætt innan sinna vébanda
hvernig þessi fjöldahreyfing geti
orðið að liði í baráttunni gegn fíkni-
efnavandanum. Niðurstaðan er sú
að það verði best gert með því að
íþróttafélögin, hvert á sínum stað,
Ellert B. Schram
grípi til aðgerða og átaka, sem þeim
hentar og best verður við komið á
þeirra eigin heimavelli. Og það er
einmitt það sem félögin hafa gert.
Undanfarna daga hafa birst fréttir
um það í fjölmiðlum að einstök
íþróttafélög hér og hvar í þéttbýli
og dreifbýli hafi skorið upp herör
gegn vágestinum. Þau hafa fundið
til ábyrgðar sinnar og skilið hlutverk
sitt án þess að fá um það tilskipun
að ofan. Hvatning til iðkunar,
fræðsla, fundir, áróður gegn vímug-
jöfum, markviss leit að einstakling-
um sem bjóða má til leiks og starfs
eru meðal þess sem bryddað hefur
verið upp á.
íþróttahreyfingin ætlast ekki til
opinberrar stjórnunar né heldur
þurfa þau á leiðbeiningum um að-
ferðir að halda. Hver og einn finnur
til skyldu sinnar og veit hvar skórinn
kreppir. Þegar frá líður þarf sam-
ræmingar við, ráðgjafar og einhverr-
ar liðveislu í fjármagni og fræðslu-
efni, en það er áskorun mín til
íþróttafélaganna í landinu að þau
svari kallinu og bjóði æskufólkinu
upp á þá lífsnautn sem er öllum ví-
munautnum betri, hollan félagsskap,
leikgleði og hreyfingu.
Höfundur er forseti ÍSÍ.
Röskva
framkvæmir
AR HVERT lifnar yfir
Háskólanum dagana og
vikurnar fyrir kosning-
ar. Frambjóðendur
hreykja sér af starfi
sinnar hreyfingar síð-
asta árið og lofa öllu
fögru fyrir næsta ár.
Veggir háskólabygg-
inganna eru þaktir af
þoðskap hreyfinganna
og áróðursblöð liggja
út um allt.
Lítum aðeins á þegar
menn hreykja sér af
afrekum síðasta árs.
Hvernig er best að
mæla þann árangur
sem hefur náðst á liðnu
ári? Ég tel að árangur sé best mæld-
ur með því að líta á hvað var raun-
verulega gert; hvað var framkvæmt.
Vissulega eru sum mál þess eðlis
að þau þurfa tíma og það eitt að
leggja fram tillögu er viss áfangi
en þau eru fleiri málin þar sem fram-
kvæmdin skiptir öllu.
Áhugi og kraftur
Það verður að segjast eins og er
að það er ekki öllum í lófa lagið að
fylgja sínum málum eftir. Það hafa
ekki allir þann áhuga og kraft sem
er nauðsynlegur til þess að láta hug-
myndir sínar verða að veruleika.
Röskva hefur sýnt það og sannað
að hún hefur þennan áhuga og kraft.
Hún bíður ekki eftir því að hlutirnir
gerist af sjálfu sér eða einhver ann-
ar komi og framkvæmi þá fyrir hana
heldur gengur hún ákveðin til verks.
Það má glöggt sjá á Þjóðarátaki
stúdenta fyrir betri bókakosti og
stofnun Hollvinasamtaka Háskóla
íslands. Það má einnig sjá á atvinnu-
málum námsmanna.
Á sínum tíma iagði Röskva til að
stofnað yrði nemendafyrirtæki og sá
um að svo yrði gert. Þetta fyrirtæki,
Hástoð, er nú rekið af nemendum
og er í örum vexti. Að tillögu Röskvu
var einnig stofnaður Nýsköpunar-
sjóður námsmanna. Hann hefur dafn-
að ár frá ári og gefur alltaf fleiri og
fleiri námsmönnum færi á að afla sér
reynslu og þekkingar í vinnu að
spennandi verkefnum á viðkomandi
fræðasviði. Síðasta sumar fengu um
150 nemendur styrk til að vinna að
rannsóknum sem Var u.þ.b. 50%
aukning frá sumrinu áður. Aðstoðar-
mannakerfi er mál sem hefur verið
lengi á döfinni. Það er nú orðið að
veruleika fyrir tilstilli Röskvu því
Háskólaráð hefur samþykkt að ráðn-
ir verða 50 aðstoðarmenn úr röðum
stúdenta þegar í haust.
í fyrra birti Röskva loforðalista
fyrir kosningar og birti
hann svo aftur að ári
liðnu til að sýna hve
mörg loforð tókst að
efna. Þetta framtak
Röskvu er mjög gott
bæði fyrir kjósendur og
fyrir Röskvu. Þetta gef-
ur stúdentum tækifæri
til að fylgjast með því
hvort Röskva standi við
sín orð og það veitir
henni það aðhald sem
Röskvufólk vill hafa.
Við, sem nú erum í
framboði til Stúdenta-
og Háskólaráðs fyrir
hönd Röskvu, ákváðum
að endurtaka þetta og
höfum birt tólf atriði sem við ætlum
að framkvæma á næstu tólf mánuð-
um.
Aðstoðarmannakerfi,
segir Haraldur Guðni
Eiðsson, er nú orðið
að veruleika fyrir
tilstilli Röskvu.
Áhersla á atvinnumál
Þar sem ég hef þegar minnst á
atvinnumál í þessari grein þá langar
mig til að fylgja því eftir og nefna
þau atriði sem eru á þessum lista
og tengjast atvinnumálum stúdenta.
1. Efla aðstoðarmannakerfið:
Röskva setur stefnuna á að þrefalda
fjölda aðstoðarmanna þannig að 150
stúdentar verði ráðnir á næsta ári.
2. Efla Nýsköpunarsjóð náms-
manna: Síðustu ár hefur Röskvu
tekist að stækka Nýsköpunarsjóðinn
um 25-50% milli ára. Á þessu ári
leggur Röskva áherslu á að efla sjóð-
inn með framlögum frá fyrirtækjum
án þess að opinber framlög lækki.
3. Tölvuvædd Atvinnumiðlun á
netinu: Það er takmark Röskvu að
bjóða upp á Atvinnumiðlun náms-
manna á alnetinu fyrir sumarið.
Þannig verður tekið enn eitt skrefið
til að bæta þjónustu miðlunarinnar
en Atvinnumiðlun námsmanna út-
vegaði rúmlega 500 stúdentum
vinnu síðasta sumar.
Ég vil hvetja alla stúdenta til að
kynna sér störf og stefnur beggja
hreyfinganna sem takast á í þessari
kosningabaráttu og taka svo mál-
efnalega afstöðu og mæta á kjörstað.
Höfundur er á lista Röskvu til
StúdenUiráðs.
Haraldur Guðni
Eiðsson
Um köllun presta
til embættis
NUGILDANDI lög
um prestkosningar no
44/1987 béra þess
glögg merki að vera
málamiðlun milli við-
horfa þeirra, sem vildu
afnema hinar almennu
prstskosningar og
hinna, sem vildu veit-
ingavaldið á alla grein
til kirkjustjórnarinnar.
Það er reginmisskiln-
ingur að lögin hafi á
nokkurn hátt afnumið
prestskosningar. Þau
koma hins vegar mjög
til móts við þá, sem
höfðu gagnrýnt hinar
almennu prestskosningar með því
að halda á lofti augljósum göllum
þeirrar aðferðar: Kostnaði, leiðind-
um, flokkadráttum og margháttuð-
um eftirmálum. Meginreglan skyldi
nú vera sú, að kjörmenn veldu úr
hópi umsækjenda þann, er gegna
skyldi viðkomandi kalli. Kjörmenn
eru sóknarnefndarmenn og vara-
menn þeirra. Ég hefi talið að með
þessu ráði væri horfið hið næsta
að því fyrirkomulagi, sem siðbóta-
mennirnir lögðu til, því sóknar-
nefndarfólk gegnir í vissum skiln-
ingi kirkjulegri köllun, þó á borg-
aralegri forsendu sje. Mikill galli
er á lögunum frá sjónarhóli presta
að því leyti, að prestar njóta ekki
þjónustualdurs, viðbótamenntunar
eða nokkurs annars þess, er menn
bæta um fyrir sjer með almennt,
alls staðar annars staðar, er þeir
bjóða fram starfskrafta sína og
hæfileika. Kjörmenn eru allsendis
óbundnir í öllum skilningi og geta
látið hvaða viðhorf, sem þeir sjálfir
kjósa, ráða gerðum sínum í leyni-
legri kosningu. í því efni er komið
víðs íjarri viðhorfum siðbótarmann-
anna.
Núgildandi lög gera ráð fyrir
því, að unnt sje að efna til al-
mennra prestskosninga krefjist 25%
atkvæðisbærra sóknarmanna þess.
Þessi heimild laganna lýsir því bezt,
að prestskosningar eru engan veg-
inn aflagðar með þeim. Þarna ráða
almenn fjelags- og lýðræðisviðhorf
samtíðarinnar. Eg hefi verið and-
vígur þessari aðferð, en undrast það
hvorki nje fordæmi, þótt til hennar
sje gripið þar, sem lögin heimila
hana. Eg geri hins vegar þá kröfu,
að henni sje varlega beitt og aldrei
að geðþótta. Hún er og á að vera
annar valkostur, en ekki megin-
regla. Því tel eg það koma til greina
að þrengja þennan
kost, t.d. með því, að
fullur þriðjungur eða
jafnvel helfningur at-
kvæðisbærra sóknar-
manna þurfi að koma
til með kröfu um al-
mennar kosningar.
Þriðja aðferðin, sem
lögin nefna „köllun“,
er þriðji valkostur, sem
ætlað er að beitt sje
vegna sjerstakra að-
stæðna. Það má ekki
villa um fyrir mönnum,
að þessi kostur er
nefndur í fyrstu grein
laganna. Það eitt gerir
hann ekki að meginreglu. Það er
ljóst af greinargerðinni, sem fylgdi
frumvarpi iaganna á sínum tíma,
Eg treysti Alþingi ís-
lendinga til þess, segir
Geir Waage í síðari
grein sinni, að lagfæra
prestskosningalögin nú.
að til þessarar aðferðar yrði gripið
þar, sem sjerstakar aðstæður köll-
uðu eftir afbrigðum frá meginregl-
unni, sem er kjörmannavalið. Þann-
ig hefur henni líka verið beitt í
seinni tíð með undantekningu þó.
Lögin eru hins vegar ekki nógu
skýr um það, hvenær má til hennar
taka og því hefur henni verið mis-
beitt. Þess vegna tel ég að kasta
beri þessari aðferð með öllu, nema
ef til vill í því tilfelli, að enginn
hafi sókt um auglýst prestakall.
Eg álít, að gæta beri þess umfram
allt, að lögbundið sje, að öll störf
þar, sem kallaðir eru til prestar og
guðfræðingar á grundvelli prófs og
vígslu verði opinberlega auglýst
laus til umsóknar.
Eg legg til, að falli atkvæði jöfn
á kjörfundi, skuli hlutkesti ráða.
Fallizt gæti eg á, að einungis aðal-
menn í sóknarnefndum sjeu kjör-
menn. _
Sjálfur er eg ekki reiðubúinn til
þess að hlaupa með öllu frá því
meginsjónarmiði siðbótarmann-
anna, að presturinn skuli kallaður
af söfnuðinum. Þar til bærir aðilar
á hans vegum gangast undir þá
ábyrgð að velja hann úr hópi þeirra,
sem bjóða sig fram. Vissulega getur
slíkur aðili verið biskupinn. Varlega
verður þó að fara í rökstuðningi
fyrir því, að svo skuli vera. Því er
það mín skoðun enn um þessar
mundir, að núverandi skipan, kjör-
mannakosningu, skuli halda í meg-
indráttum.
Eg treysti Alþingi íslendinga ti!
þess, að lagfæra prestskosningalög-
in nú, þegar það verkefni er borið
fyrir þingið, án þess, að hrapað
verði að ráði nokkurra þingmanna,
sem haft hafa á orði, að til greina
kæmi að setja prestsembættin und-
ir sóknarnefndirnar fjárhagslega og
einnig hvað varðar „ráðningu" í
þau. Hið fyrra kemur ekki til greina.
Vísa eg um rök til greinar minnar
í Morgunblaðinu á Kyndilmessu.
Hið síðara fæli í sjer þvílíkt fráfall
frá embættisskilningi þeirrar
kirkju, sem fer með postullegt um-
boð og þar með lútherskrar kirkju,
að því yrði aldrei unað að mínu viti.
Grein þessi er hluti af athuga-
semd, sem lögð var fram í nefnd
þeirri, er Þorsteinn Pálsson kirkju-
málaráðherra skipaði á sumri 1995
til að endurskoða lög 44/1987 um
veitingu prestakalla.
Höfundur er formaður Prestafé-
lags íslands.
PÉTUR PÉTURSSON
LJÓSMYNDASTÚDÍÓ
LAllGAVEGI 24 • SÍMI 552 0624
Geir Waage