Morgunblaðið - 13.03.1996, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 13. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Mjólkurmál í brennidepli
UMFJÖLLUN Morgunblaðsins
um úreldingu Mjólkursamlagsins í
Borgamesi hefur leitt til þess að
umræður hafa m.a. orðið um þetta
mál á Alþingi. í þeim umræðum
leyfir einn þingmaður Framsóknar-
flokksins sér að gera fyrirtækið Sól
hf. tortryggilegt með því að tala
um að „þessi áróður virðist sprott-
inn úr einum anga Hagkaupsveldis-
ins; Sól hf.“ Ósannar dylgjur, sem
eiga ekki við nein rök að styðjast,
í garð einstakra fyrirtækja innan
veggja Alþingis, vekja upp ýmsar
spumingar hjá þeim sem fyrir slíku
aðkasti verða.
Þorvaldur T. Jónsson varaþing-
maður Framsóknarflokksins á
Vesturlandi sem viðhafði þessi
ómerku ósannindi á Alþingi sagði
einnig: „Þessi umræða er mjög
áróðurskennd og ber öll einkenni
þeirrar umfjöllunar um landbúnað-
armál sem verið hefur í þjóðfélaginu
undanfarin misseri og er runnin
undan rifjum þeirra afla sem vilja
beygja bændur og fyrirtæki þeirra
og gera að þrælum fákeppnisvalds
í smásöluversluninni."
Þessi orð eru athyglisverð í ljósi
þess hver þróunin hefur orðið hér
á landi í smásöluverslun á undan-
fömum áratugum. Sú þróun er ekki
síst að þakka Pálma heitnum Jóns-
syni stofnanda Hagkaups. Ég efast
um að nokkur vildi hverfa aftur til
þess tíma þegar nánast ríkti einok-
un í smásöluversluninni í landinu
og aðeins fengust epli fyrir jólin og
framboð á nauðsynjavöram á borð
við sápu og salernispappír tók
sjaldnast mið af þörfum neytenda.
Ef einhver hefur orðið fómar-
lamb einhvers á sviði landbúnaðar-
mála em það bændur sem orðið
hafa fómarlömb þeirrar landbúnað-
arstefnu sem hér hefur verið rekin
á undanfömum áratugum. Sem
betur fer sér stór hluti bænda að
þessu þarf að breyta,- því auðvitað
eiga bændur eins og aðrir þjóðfé-
Iagsþegnar rétt á að lifa sómasam-
legu lífi. Slíkt líf hefur núverandi
landbúnaðarstefna ekki skapað
þeim; þeir hafa verið
hnepptir í fjötra ríkis-
stýrðra ákvarðana þar
sem lög og reglugerðir
hafa kaffært frum-
kvæði þeirra og fram-
taksvilja. Tugir bænda
hafa haft samband við
undirritaðan á undan-
förnum mánuðum og
lýst yfir stuðningi við
hugmyndir hans um að
komast inn í mjólkur-
vinnslu.
Í grein í Morgun-
blaðinu laugardaginn
9. jnars sl. heldur Guð-
mundur Þorsteinsson
því fram að það hafí í raun aldrei
verið ætlun eigenda Sólar hf. að
koma í veg fyrir úreldingu Mjólkur-
samlagsins í Borgamesi með því
að koma inn í rekstur þess. Helstu
rökin fyrir þessari skoðun hans eru
þau að við skulum ekki hafa haft
samband við samtök mjólkurfram-
leiðenda á svæðinu um þetta mál
áður en úreldingin átti sér stað.
Hvers vegna skyldum við hafa
haft reyndan lögfræðing í vinnu og
lagt í mikil útgjöld við að kanna
stöðu okkur og möguleika hvað
mjólkurvinnslu varðar, allt frá
hausti 1994, ef hugur fylgdi ekki
máli? Hvers vegna skyldum við
hafa lagt í viðamikið og kostnaðar-
samt þróunarstarf á ákveðnum
mjólkurafurðum ef við ætluðum
okkur ekki í mjólkurvinnslu? Eins
og fram kom í fyrri grein minni
um þetta mál var hér um stórt
hagsmunamál fyrir Sól að ræða þar
sem mikil hagræðing hefði fylgt því
að sameina mjólkurvinnsluna í
Borgarnesi safaframleiðslu Sólar.
Ástæðan fyrir því að við höfðum
ekki haft samband við mjólkurfram-
leiðendur á svæðinu var einfaldlega
sú að hlutimir gerðust svo hratt
eftir að ný ríkisstjórn tók við, að
meginverkefnið hlaut að vera að
koma í veg fýrir úreldinguna og fá
tækifæri til að kanna hagkvæmni
áframhaldandi rekstrar. Fyrsta
verkefni í slíkri könnun
hefði verið að hafa
samband við framleið-
endur á svæðinu. Hefði
þeirra vilji ekki verið
til staðar gefur að
sjálfsögðu augaleið að
enginn grundvöllur
hefði verið fyrir því að
halda áfram rekstri
samlagsins í Borgar-
nesi. Ég er hins vegar
sannfærður um að
bændur á svæðinu
hefðu haft fullan hug
á því að halda áfram
rekstri samlagsins
hefðum við fengið
tækifæri til að kynna þeim hug-
myndir okkar um eignarhald og
fyrirkomulag rekstrar á hinu nýja
fyrirtæki.
Það er skoðun mín að Guðmund-
ur Þorsteinsson og aðrir kúabændur
eigi hvað mestra hagsmuna að
gæta um að áform á borð við þau
sem við hugðumst hrinda í fram-
kvæmd nái fram að ganga.
Sjálfur hef ég alla tíð drukkið
mikla mjólk og ég veit að íslenska
mjólkin er bæði holl og góð. Ég er
því þeirrar skoðunar að með auk-
inni samkeppni í vöruþróun, fram-
leiðslu og markaðssókn væri hægt
að auka heildareftirspum eftir ís-
lenskum mjólkurafurðum og bæta
þannig hag kúabænda. Ég er heldur
ekki málsvari þess að beingreiðslum
til bænda vegna mjólkurframleiðslu
verði hætt. Ég vil hins vegar fá
tækifæri til að sýna að fleiri aðilar
en núverandi framleiðendur í mjólk-
uriðnaði geti framleitt hágæða
mjólkurafurðir með hagkvæmum
hætti. Þess vegna er það skoðun
mín að breyta þurfi núverandi lög-
um um úrvinnslu mjólkurafurða
þannig að fleiri aðilar geti með eðli-
legum hætti komið að því máli. Ég
er sannfærður um að með slíkum
breytingum myndi staða kúabænda
styrkjast og hagur þeirra vænkast.
I Morgunblaðinu hinn 9. mars
birtist einnig önnur grein um þetta
Það er mikill munur á
því, segir Páll Kr. Páls-
son í þessari síðari
grein, að höndla með
eigin peninga eða pen-
inga annarra.
mál, eftir. Þórarin Sveinsson, mjólk-
ursamlagsstjóra KEA, fram-
kvæmdastjóra safa- og smjörlíkis-
gerðar KEA, stjórnarmann í Osta-
og smjörsölunni og fulltrúa í fimm-
mannanefnd, svo vísað sé til þeirra
titla sem hann kýs að skreyta sig
með í lok greinar sinnar. Þórarinn
reynir í grein sinni að gera við-
skipti núverandi eigenda Sólar hf.
við lánastofnanir, við yfirtöku
þeirra á rekstri Sólar hf. í ágúst
1994, tortryggileg. Hvaða hvatir
þar liggja að baki er mér óskiljan-
legt og hvernig þau kaup tengjast
úreldingu mjólkursamlagsins í
Borgarnesi er mér einnig óskiljan-
legt.
Mér er hins vegar kunnugt um
að Þórarinn Sveinsson, fyrir hönd
Mjólkursamlags KEA, átti á sínum
tíma í viðræðum við fyrri eigendur
um yfirtöku á rekstri Sólar hf. Með
alls kyns dylgjum og loðnu orðalagi
reynir hann að láta líta út fyrir að
viðskipti núverandi eigenda Sólar
við fyrri eigendur um kaup á fyrir-
tækinu hafi á einhvern hátt verið
óeðlileg. Staðreynd málsins er sú
að núverandi eigendur Sólar keyptu
fyrirtækið á nánast nákvæmlega
sama verði og mörgum öðrum aðil-
um hafði áður boðist að kaupa fyrir-
tækið á, þ. á m. Þórarni Sveinssyni
f.h. Mjólkursamlags KEA.
Grundvallarmunurinn á viðskipt-
um núverandi eigenda Sólar hf. við
lánastofnanir og úreldingu Mjólkur-
samlagsins í Borgarnesi er sá, að
núverandi eigendur Sólar greiddu
mörg hundruð milljónir króna fyrir
Páll Kr. Pálsson
Nú skal höggva
mann og annan
FJÖLGUN smábáta er verk
tveggja síðustu ríkisstjórna. Árið
1987 var lagt til af Landssam-
bandi smábátaeigenda að þessi
fjölgun yrði stöðvuð, en á það var
ekki hlustað. Þegar talið var að í
óefni væri komið var gripið til
ólaga og fáránlegra reglugerða
sem voru hriplekar. í dag telur
sjávarútvegsráðuneytið sig búið
að stöðva fjölgunina endanlega.
Það er hins vegar af þeim lögum
að frétta, að ef ég læt smíða jafn-
stóran krókabát fyrir minn gamla
þarf ég að byrja á því að kaupa
annan af sömu stærð. Reglan er
sú að ef endurnýja þarf krókabát,
þá skal afkastageta nýja bátsins
vera a.m.k. 50% minni en gamla
bátsins og gildir þá einu hvort um
venjulega endurnýjun er að ræða
eða að maður hefur misst bátinn
í sjótjóni. Þvílík sanngirni! Verður
loðnuflotanum boðinn slíkur afar-
kostur, því endurnýjun áþeim flota
er framundan. Trúlegt eða hitt þó
heldur.
Trillukarlar munu lifa af
ofsóknir ráðherrans
Á óskiljanlegan hátt stendur
ráðherra fyrir því að knýja í gegn-
um Alþingi lög sem hafa þær af-
leiðingar að ótal heimili eru lög í
rúst og útgerðir 700 smábáta
verða gerðar gjaldþrota. Ráðherra
lætur lögin ein ekki nægja heldur
lætur hann kné fylgja
kviði með útgáfu
reglugerðar sem á
engan sinn líka. Hvað
gengur þessum aðila
til? Er það virkilega
svo að ráðherra Sjálf-
stæðisflokksins sé í
frarbroddi í að höggva
niður flota frelsis,
sjálfstæðis og uppeldis
íslenskrar sjómanna-
stéttar? Ef það er
markmiðið skal ráð-
herra bent á að trillu-.
karlar munu lifa af
hans ofsóknir. Rétt-
lætið mun sigra í þessu
máli og verða þeim sem á það
ræðst til ævarandi minnkunar.
Reglur ráðherrans
eru lífshættulegar
Ágæti lesandi, á þessum tíma-
punkti er rétt að þú fáir að vita
hvers vegna ég er svona reiður.
Skýringin er sú að mælirinn hjá
mér er einfaldlega fullur; réttltæis-
kennd mín er fótum troðin.
Ég er sjálfstæður útgerðarmað-
ur og geri út krókabát. Með lögum
frá Alþingi er mér bannað að nota
atvinnutæki mitt, smábát sem er
mín eign og með veiðileyfi, mér til
framfæris 284 daga á ári (9‘/2
mánuður). Leyfilegir vinnudagar á
sjó eru því 81, þar af aðeins 26
dagar yfir sumarið
(maí-ágúst); nær ekki
einu sinni þriðjungi.
Lög þessa efnis voru
samþykkt í júní sl.,
smábátaeigendum til
mikillar gremju. En,
eins og áður sagði, þá
tók fyrst steininn úr
er ráðherrann „okkar“
gaf út reglugerð um
túlkun sína á lögun-
um. Þar ákvað hann
að 81 veiðidagur, eins
og Alþingi hafði sam-
þykkt (samþykkti
reyndar 86), væri of
rúmur veiðitími. Það
yrði að klípa enn meira af, sem
gert var með vafasömum reglum í
reglugerð.
Lítum þá nánar til þeirra.
Lagt er af stað í róður kl. 06:00
og er veður og veðurspá þess eðlis
að útlit er fyrir að hægt verði að
vera að allan daginn. Nú bregður
svo við að þegar komið er á veiði-
slóð eftir eins og hálftíma stím (eins
og algengt er) er útlit til veiða
ekki eins og spáð var. Töluverð
alda og lítið vit í að renna færi.
Óðara er flett upp í reglum ráð-
herra og þar stendur „heimilt er
að afturkalla tilkynningu um sókn-
ardag, enda sé það gert innan
tveggja klukkustunda eftir að til-
kynning um nýtingu sóknardags
Gunnar Ellert
Svavarsson
Er það virkilegt að ráð-
herra Sjálfstæðisflokks-
ins sé í fararbroddi
þeirra, spyr Gunnar
Ellert Svavarsson,
sem höggva vilja niður
flota frelsis, sjálfstæðis
og uppeldis íslenskrar
sjómannastéttar.
var send Fiskistofu, að öðrum kosti
telst sóknardagur nýttur". Nú! Þá
er bara að hringja og aflýsa róðri.
Nei, það er ekki svo einfalt. Næsti
málsliður í reglum ráðherra er svo-
hljóðandi: „Ekki er heimilt að aftur-
kalla tilkynningu um sóknardag,
nema bátur sé í höfn þegar aftur-
köllun er send Fiskistofu.“ Hvað
þýðir þessi „kné fylgir kviði málsl-
iður“? Ekkert annað en búið er að
hafa af mér veiðidag. Á þennan
hátt eru menn þvingaðir til að hefja
veiðar þrátt fyrir að veður heimili
slíkt ekki. Reglur ráðherra geta því
á þennan hátt beinlínis stuðlað að
slysum.
Ég spyr: Hvers vegna er ráð-
herra að setja reglur sem beinlínis'
tefla mannslífum í hættu, þegar lög
heimila honum að gera annað.
Reglunum verður að breyta tafar-
laust áður en slys hlýst af og varpa
ég hér með allri ábyrgð á ráðherra
varðandi þetta atriði. Reglan gæti
hljóðað eitthvað á þessa leið:
„Heimilt er að afturkalla tilkynn-
ingu um sóknardag ef veiðar hafa
ekki verið hafnar.“ I raun og veru
þær eignir sem þeir tóku við á
meðan Kaupfélag Borgfirðinga
fékk nokkur hundruð milljónir
króna greiddar fyrir að taka við
eignum. Þetta er kjarni málsins,
þ.e. að fyrirtæki í samkeppni búa
í dag ekki við jöfn starfsskilyrði.
Það að Þórarinn Sveinsson skuli
ekki skilja þetta grundvallaratriði
viðskipta segir allt sem segja þarf
um viðskiptaþroska hans.
Að mati undirritaðs voru hags-
munir íslenskra kúabænda ekki
látnir ráða í þessu máli. íslenskir
kúabændur, sem með þrotlausu
starfi hafa byggt upp stórfyrirtæki
á borð við Mjólkursamlag KEA,
Mjólkurbú Flóamanna og Mjólkur-
samsöluna í Reykjavík, virðast ekki
geta sótt rétt sinn sem eigendur
þessara fyrirtækja. Hvers vegna fá
bændurnir sem byggt hafa upp
þessi fyrirtæki ekki viðurkenndan
eignarrétt sinn í þeim? Hvers vegna
geta bændur ekki selt eignarhlut
sinn í þessum fyrirtækjum kjósi
þeir að gera svo?
Það er mikill munur á því að
höndla með eigin peninga eða pen-
inga annarra. Það vita íslenskir
bændur manna best sem og þeir
einstaklingar sem leggja aleiguna
að veði við að byggja upp fyrirtæki
í landinu. Mér sýnist hins vegar að
marga þeirra sem stjórna fyrirtækj-
um bænda og ráða ferðinni í land-
búnaðarmálum skorti skilning á
þessu grundvallaratriði.
í umræðum um mjólkurlögin á
Alþingi hinn 7. mars 1935 sagði
Ólafur Thors m.a.: „Það sem ein-
kennir allt tal hans (átt er við land-
búnaðarráðherra) um þetta mál, er
það, að honum finnst sem hagsmun-
ir bænda séu í hers hönum, ef þeir
fái nokkru að ráða sjálfir um sín
málefni. Hann hampar því, að með-
an hann sé ráðherra sleppi hann
ekki úr höndunum á sér völdunum
yfir þessu máli og rökin eru alltaf
þau, að ef bændur fái að ráða,
muni allt fara í kaldakol. Þetta er
mikið yfirlæti og óviðfelldið."
Þessi orð voru sögð á Alþingi
íslendinga fyrir nákvæmlega 61
ári. Því miður virðast þau að miklu
leyti eiga við enn þann dag í dag.
Höfundur er frnmkværndastjóri
Sólar hf.
er alveg makalaust að það þurfi
að berjast fyrir svo sjálfsögðum
hlut eins og hér um ræðir, að það
sé talinn róður þó engar veiðar
hafi verið stundaðar í sjóferðinni.
Ég vil hér ítreka að með reglum
sem sjávarútvegsráðherra hefur
sett er hann að tefla á tæpasta vað
varðandi öryggi sjómanna, auk
þess er hann beinlínis að taka af
mönnum veiðidaga. Ég spyr, var
þetta vilji Alþingis? Alþingismenn,
tjáið ykkur um málið.
Frammistaða Sivjar,
Hjálmars og Kristjáns
Þau gífuryrði er þingmenn
Framsóknarflokksins á Reykjanesi
og nýr þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins í sama kjördæmi viðhöfðu
í kosningabaráttunni, um að nú
skyldi aldeilis tekið til hendinni í
að rétta hag þeirra er haldið hafa
uppi fiskvinnslu á Suðurnesjum
undanfarin ár, þ.e. smábátaeig-
enda, hafa enn ekki ræst. En enn
er lag. Við Suðurnesjamenn trúum
ekki öðru en staðið verði við stóru
orðin og smábátaeigendum verði
tryggð viðunandi rekstrarskilyrði,
þannig að fískvinnsla fái hér áfram
þrifist. Þingmenn á 1. ári hér í
Reykjanesi, snúið vörn í sókn og
standið vörð um ykkar fólk. Það
er ekki hægt að bjóða smábátaeig-
endum upp á þau rekstrarskilyrði
sem hér hefur verið lýst, auk fjöl-
margra annarra atriða er verður
að lagfæra.
Hjálmar, Siv og Kristján, brettið
upp ermarnar og sýnið hvað í ykk-
ur býr, látið ekki beygja ykkur
lengur!
Fjölgið störfum, en fækkið þeim
ekki, gerið eitthvað í málinu.
Höfundur er trillukarl.