Morgunblaðið - 24.03.1996, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 24. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLIFSSTRAUMAR
ffUVtKKÍAST/Kaffiskvetta eba morgungull?
Morgunstund gefiir
ímund
gull
MORGUNVERÐUR getur verið allt frá einum kaffibolla eða mjólkursopa
til notalegs og afslappaðs málsverðar, blaðið innan seilingar og morgunút-
varpið dillandi í bakgrunni.
eftir Álfheiði
Hönnu
Friðriksdóttur
Ahvorri tegundinni ætli sé nú
heillavænlegra að hefja dag-
inn? Þeirri síðamefndu vitanlega.
Margir munu bera fyrir sig tíma-
leysi, svefnleysi, þrekleysi og lyst-
arleysi sem afsök-
un fyrir því að
velja fyrri kostinn,
en þeir yrðu án efa
mun sælli eftir af-
slappaða og nær-
ingarríka stund við
eldhúsborðið, þó
svo að ofantalin
„leysi“ séu til stað-
ar. Það eina sem
þarf er að hleypa í sig dálítilli hörku;
vakna örlítið fyrr (fara þá fyrr í
háttinn) og vera e.t.v. búinn að búa
til hafra- maísmjöls- eða gtjóna-
graut kvöldið áður, sem einungis
þarf að hita upp. Það er sama hver
morgundagskráin er, morgunmat-
urinn er undirstaða farsælla dags-
verka og er á margan hátt mikil-
vægasta máltíð dagsins. Hann kem-
ur okkur í startholurnar og heldur
okkur í góðum gír fram að hádegis-
mat. Það gefur því auga leið að við
verðum að gefa okkur tíma til þess
að fylla okkur af staðgóðum mat í
morgunsárið. Það er líka gott fyrir
sálina; sá syfjaði fær tíma til að
vakna, sá úrilli tíma til að sjá só-
lina, sá stressaði slappar af og geta
í raun ekki allir náð sér niður ef
tími gefst til? Hvað á maður svo
að fá sér í útsofinn eða ósofinn
magann? Lýsi er náttúrlega það
fyrsta, helst í fljótandi formi, en ef
það reynist fólki ofviða þá er lýsi
vitanlega einnig fáanlegt í töflu-
tæku formi. Glas af ferskum
ávaxtasafa og bolii af tei eða kaffí
er mjög frískandi og súrmjólk og
morgunkom standa ætíð fyrir sínu,
neytið hins vegar ekki kaffí og súr-
mjólkur í sömu andrá, því sú sam-
setning ystir og það er ekki gott
fyrir magann að melta slíkan yst-
ing. Ristað brauð með osti og/eða
marmelaði er tilvalið og eins bruð-
ur, hrökkbrauð og ferskir ávextir.
Grautar eru ákjósanleg fæða fyrir
morgunmaga og eins og ég sagði
áður þá er tilvalið að laga þá fyrir-
fram. Mér finnast hunangsmelónur
mjög frískandi og lítið mál að hafa
þær til, einungis þarf að skera þær
í báta og henda steinunum. Það er
líka gaman að borða þær og mun
þjálla en t.d. að borða grape-ávöxt,
með þessu bogna hníf sem ég a.m.k.
hef aldrei komist upp á lag með að
nota. Morgunmatur getur líka verið
rómantísk máltíð. Hvað er notalegra
en að fá morgunmatinn á bakka á
sængina um helgar? Það þarf ekki
að kosta mikið tilstand að koma því
kring. Dekrið nú við ykkur sjálf eða
hvert við annað, gott fólk, ég skal
koma með hugmynd að einföldum
bakkadögurði:
1 glas af ávaxtasafa
____________1 te/kaffibolli_______
rúnstykki (eða heimabakaðar bollur)
____________linsoðið egg__________
smjör, marmelaði og lítill smurostur
1 rós til skrauts
Þessu skal svo raðað huggulega
á bakka.
Hið ameríska fyrirbæri „brunch“
er mun viðameiri máltíð en hinn
venjulegi morgunmatur. Þá er há-
degis- og morgunmat slegið saman
í eina máltíð. Hversdags gengur það
náttúrulega ekki að útbúa slíkan
málsverð, en hann er tilvalinn um
helgar og í fríum, þegar fólk rís
yfírleitt seinna úr rekkju en vana-
lega og hefur nægan tíma til að
koma sér í gang. Það er einnig tilval-
in afmælisgjöf að útbúa gimilegan
SIEMENS
GSM-farsíminn
sem allir miða við!
Þessi GSM-farsími heitir
S4 og er ífá Siemens.
Hann er léttur,
fyrirferðarlítill og
einfaldur í notkun.
Hann er traust þýsk
gæðavara.
Við bjóðum þennan
farsíma á mjög hagstæðu
verði ásamt faglegri
ráðgjöf og þjónustu hjá
tælmi- og þjónustudeild
okkar.
Það er óþarfi að leita
annað.
SMITH &
NORLAND
Nóatúni 4 • Sími 511 3000
Siemens S4
Einkaumb^ð íyrir
Siemens á Islandi.
„brunch“ fyrir afmælisbarnið á
heimilinu. Hér fylgir hugmynd að
einum slíkum:
Mímósudrykkur
ferskur appelsínusafí
kampavín
Hvort tveggja skal vera vel kælt.
Fyllið kampavíns- eða vínglas til
hálfs með appelsínusafanum og fyllið
hinn helminginn með kampavíni.
Hunangsmelóna með
súkkulaðirj óma
1 hunangsmelóna
1 peli ijómi
kakómalt eftir smekk
1. Skerið melónukjötið í bita.
2. Þeytið ijómann og blandið kakó-
maltinu saman við.
3. Setjið hvort í sína skálina og
berið fram vel kælt.
4. Stingið tannstöngli á melónubit-
ana og dýfið þeim í ijómann.
Hrærð egg með eggaldin
fyrir 4
__________1 stórt eggaldin_________
ólífuolía
_______________6 egg_______________
salt og pipar
25 g smjör
2 vænir hvítlauksgeirar (má sleppa)
__________1 steinseljubúnt_________
1 tsk. sesamfræ
1. Skerið eggaldingrænmetið í
sneiðar og steikið í olíunni í 3-4
mín. á hvorri hlið. Látið leka af þeim
á smjörpappír. Raðið skífunum á
kantinn á stóru fati sem er mikil-
vægt að sé haldið heitu.
2. Hrærið eggin með salti og pipar
og hrærið þau svo í smjöri við
vægan hita þar til þau eru orðin
vel þurr og stíf. Hellið þeim á mitt
fatið.
3. Saxið steinseljuna og meijið hvít-
laukinn saman við hana; blandið
sesamfræjunum saman við og létts-
teikið þetta í lítilli olíu. Hellið því
næst yfír eggin.
LÆIiNISFRÆÐI/Getum vib treyst lyfjunum sem vib
kaup
umt
2
Fölsuð oggölluð fyf
Á ÞRIGGJA áratímabili, sem hófst 1990, voru 339 börn lögð inn á
sjúkrahús í Bangladesh vegna bráðrar nýrnabilunar. Um 70% þessara
barna dóu á sjúkrahúsinu. I ljós kom að flest þessara barna höfðu ný-
lega fengið hitalækkandi mixtúru. Á markaðnum voru 28 tegundir af
slíkum mixtúrum og við rannsókn kom í ljós að sjö þeirra innihéldu
etýlenglýkól sem er bráðeitrað fyrir nýrun. Eftir að sala á þessum mixt-
úrum var bönnuð hættu börn að veikjast af nýrnabilun. Etýlenglýkól
er mikið notað í iðnaði og í frostlög en náskylt efni er própýlenglýkól
sem er dýrt, óeitrað og talsvert notað í lyf. Það sem gerðist var að
notað var ódýrt baneitrað efni í stað þess að nota dýrt, meinlaust efni.
Hvort um var að ræða fáfræði eða samviskulaus morð á börnum er
erfitt að segja. Slys af þessu tagi hafa verið nokkur (m.a. í Suður-Afr-
íku, Nígeríu, Indlandi og Argentínu) en það fyrsta kostaði 76 börn lífið
í Bandaríkjunum á fjórða áratugnum.
eftir Mognús
Jóhonnsson
Stundum hafa komið fram efa-
semdir um nauðsyn lyfja-
skráningar og lyfjaeftirlits en aðrir
rifja þá upp atvik eins og lýst var
að ofan og telja fremur þörf á hertu
eftirliti og strang-
ari kröfum. Á und-
anfömum áratug-
um hefur mikið
verið leitað til Al-
þjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar
eftir hjálp við að
veijast fölsuðum
og gölluðum lyfj-
um, einkum frá löndum sem hafa
lítið sem ekkert eftirlit með lyfjum
vegna fátæktar. Nýlega var gerð
könnun á vegum Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunarinnar á sýkla-
og malaríulyfjum í þrem-
ur löndum í Mið-Afríku
en gallar á slíkum lyfjum
geta svo sannarlega
kostað mannslíf. Niðurstaða
þessarar rannsóknar var í einu
orði sagt hörmuleg. Hér skulu
nefnd dæmi: Af 26 lyfjum með
sýklalyfínu klóramfeníkóli
reyndust 16 vera gölluð; 10
innihéldu of lítið af klóramfen-
íkóli, fjögur innihéldu ekkert
af lyfjaefninu og tvær tegundir
taflna leystust ekki upp í vökva.
Af 28 lyfjum með sýklalyfinu
ampicillíni innihéldu 8 of lítið af
ampicillíni og eitt innihélt ekkert
lyf. Af 49 lyfjum með blöndu sýkla-
lyfjanna trímetópríms og súlfa-
metoxazóls voru 12 gölluð; sex
innihéldu of lítið af lyfjaefnunum
en önnur sex innihéldu ekkert. Af
41 malaríulyfi með kíníni voru tvö
alvarlega gölluð; eitt innihélt allt
of lítið kínín og annað innihélt ekk-
ert kínín en dálítið af öðru malaríu-
lyfí sem talið er úrelt.
Slíkt hörmungarástand í lyfja-
málum, eins og hér hefur verið lýst,
er því miður ekki bundið við Mið-
Afríku og Bangladesh heldur virð-
ist svipað vera uppi á teningnum
víða í Áfríku, Asíu, Suður-Ameríku
og sennilega víðar. En hvernig má
þetta vera, hvernig gerist svona
lagað? Skýringar á fölsuðum og
gölluðum lyfjum geta verið marg-
ár. í sumum tilvikum er lýfjafram-
leiðandinn vísvitandi að framleiða
gallað eða gagnslaust lyf vegna
þess að framleiðslan er ódýrari
þannig og hann getur síðan selt
lyfið á fullu eða a.m.k. góðu verði.
Hér er oftast um að ræða lylj'a-
framleiðendur sem fram-
leiða þessi lyf eingöngu
fyrir ákveðínn mark-
að, þ.e. þar sem þeir vita að lyfja-
eftirlit er í molum. Einnig eru þekkt
dæmi um virta lyfjaframleiðendur
sem selja gallaðar framleiðslulotur
til fátækra landa, á fullu verði,
vegna þess að ekki þýddi að bjóða
vöruna til sölu í Evrópu eða N-
Ameríku af því að þar fyndust
gallarnir við reglubundið eftirlit.
Stundum er lélegum framleiðslu-
háttum, slöku gæðaeftirliti og al-
mennri vanþekkingu starfsmanna
lyfjaframleiðandans um að kenna
eins og talin er sennilegasta skýr-
ingin á slysinu með etýlenglýkól
sem lýst var í upphafi þessa pist-
ils. Einnig er vitað um dreifingarað-
ila sem hafa þynnt lyfin til að auka
gróða sinn, stundum með hörmu-
legum afleiðingum. Ekki má heldur
gleyma náttúrulyfjum í þessu sam-
bandi en þau eru oft framleidd við
ófullnægjandi aðstæður. Talið er
að rekja megi flest slys með nátt-
úrulyf á undanförnum áratugum
til sóðaskapar við framleiðsluna eða
að vegna vanþekkingar hafi verið
tíndar aðrar jurtir en ætlunin var.
En hvernig skyldi ástandið í
þessum efnum vera í Evrópu og
Norður- Ameríku? Óhætt er að
fullyrða að ástandið sé nokkuð
gott en samt er alltaf sá mögu-
leiki fyrir hendi að fölsuð eða göll-
uð lyf komist í umferð þó að það
geti varla orðið nema í stuttan
tíma í senn vegna stöðugs eftirlits
yfirvalda. Slíkt hefur reyndar
gerst og hafa fölsuð lyf fundist í
Evrópu, m.a. í Hollandi. Það vakti
einnig mikla athygli fyrir nokkrum
árum þegar þekkt
bandarískt lyfjafyrir-
tæki var staðið að
því að falsa rann-
sóknir á eigin fram-
leiðslu. Aðalástæða
lyfjafalsana er sú að
lyf eru mörg hver
orðin svo dýr að það
getur verið gróðavæn-
legra að falsa þau en
peningaseðla og í mörg-
um tilfellum einfaldara. Það
er því full ástæða fyrir okkur að
vera vel á verði.