Morgunblaðið - 09.06.1996, Blaðsíða 2

2 E SUNNUDAGUR 9. JÚNl 1996
MORGUNBLAÐIÐ
HÚSIÐ OG GARÐURINN
Efnisyfirlit
4Ævintýragarður í
Kópavogi
SKryddjurta-
og kálrækt
4 Nýjungar í
* ^ sumarblómum
+ Eiturefni í
■ garðinn
4 /I Viðhald
1 ** húsa_________
1 3 ' akur-
eyrskum garði
Umhirða
trjáa
21 Fánadagar
Ræktun er
fyrir alla
Dagstund með
24 grjótflutninga-
manni
26 Sa9a
w Alþingisgarðsins
OO Pottarækt og
kryddlist
Skipulag
w V leiksvæða
Höfundar efnis f blað-
inu: Aðalheiður Högna-
dóttir á Hellu, Helga
Kristín Einarsdóttir, Jón
Sigurðsson á Blönduósi
og Margrét Þóra Þórs-
dóttir á Akureyri. Upp-
lýsingar um meðferð á
garðplöntum eru fengn-
ar í óútkomnum bækl-
ingi frá Gróðrarstöðinni
Mörk. Verkfæri á bak-
síðu voru fengin að láni
hjá Gróðurvörum.
Ljósmyndir: Árni Sæ-
berg, Asdís Ásgeirs-
dóttir, Áslaug Snorra-
dóttir og Þorkell Þor-
kelsson. Auk þess eru
nokkrar myndir í blað-
inu í einkaeign.
Útlit: Magnús
Axelsson.
Forsíðumynd: Ásdís
Ásgeirsdóttir.
Ljósmynd á forsíðu:
Oline Lefolii - Þjóð-
minjasafn fsiands.
Margir komnir með
stofuna út ígarð
AUÐUR Sveinsdótt-
ir landslagsarki-
tekt byrjaði að
skipuleggja
garða fyrir um
aldarfjórðungi og
segir að stundum fari um hana
þegar hún sér byrjendaverk sín
á bólakafi í gróðri. Auður segist
líka efast um að íslendingar
vilji yfirleitt hafa skóga; undrast
fjölbreytileikann í görðum ná-
ungans, lofar fjarveru sauð-
kindarinnar úr þéttbýlinu og
segir draumagarð landans ekki
í samræmi við breiddargráðu.
- Hvað er garður?
„Gar.ður er svæði innan girð-
ingar. Hann er reitur sem
manneskjan helgar sér og leit-
ar skjóls í; eða hlýju, hvíldar
og fallegra hluta. Maðurinn
ræktar garð, til að finna frið,
birtu og fegurð. Garður merkir
í raun afmörkun, og hefur
þekkst sem slíkur frá því að
maðurinn hóf fasta búsetu,
markaði sér reit og setti upp
girðingar til að halda dýrum
frá. í fyrstu voru ræktaðar
plöntur til nytja og síðar einnig
til yndisauka. Garður er mjög
gamalt orði í tungumálunum."
- Hvað einkennir garð-
menningu fyrri alda í Evrópu?
„í görðunum eru ákveðnir
grunnþættir sem endurtaka sig
alls staðar en einnig má segja
að þeir hafi mótast af stjórn-
skipulagi hvers lands. í Frakk-
landi voru stóru garðarnir á
dögum Loðvíks XIV og XVI mið-
aðir við þarfir hefðarfólksins;
með breiðum stígum sem
hægt var að keyra eftir í hest-
vögnum, og hefðarfrúrnar gátu
rölt eftir í krínólínunum. Þar
voru, bekkir, tjarnir og gos-
brunnar.
í Englandi voru snyrtir garð-
ar í kringum hallirnar, en þeir
lögðu að öðru leyti áherslu á
að náttúran væri látin óáreitt.
Línur voru ‘bogadregnar, trén
óklippt og grasflatir stórar með
lækjum og vötnum. Áherslan
var lögð á að
nýta landareign-
ina til útreiða og
veiða.
Fyrstu al-
menriingsgarð-
arnir koma
raunar fram hjá
AUÐUR Sveinsdóttir
Morgunblaðið/Ásdís
Grikkjum en síðan eru þeir eig-
inlega óþekktir þar til Central
Park garðurinn er búinn til í
New York undir lok síðustu ald-
ar, um 1880.“
- Hvenær fer að bera á
skrautgörðum hjá almenningi á
íslandi?
„Nytjagarðar hafa þekkst
um langan alduren skrautgarð-
ar fara ekki að gera vart við
sig fyrr en upp úr 1920-30 þeg-
ar stærri hús fara að byggjast
og lóðirnar stækka. í þessum
görðum er mikið af trjám sem
fara að falla þá og þegar og
því þarf að meta mjög rækilega
hvað á að gera við þá. Heilu
hverfin bera keim af gróður-
setningu og meðferð þessa
tíma, til dæmis í Þingholtunum
og sums staðar í Vesturbæn-
um. Borgaryfirvöld þyrftu að
leggja línurnar hvernig á að
standa að varðveislu þeirra svo
heildarsvipur hverfanna haldi
sér."
- Eru miklar tískusveiflur
milli ára í vali á garðagróðri?
„Já, og eitt af því sem við
höfum vanrækt mjög er að
planta trjátegundum sem
verða mjög stórar svo afkom-
endur okkar geta notið. í stað
þess er plantað víðitegundum
og öspum, sem þjóta upp eins
og illgresi því við megum ekki
véra að því að bíða.“
- Eru þeir sem til þín leita
oft og tíðum í leit að einhvers
konar skyndigarði?
„Já, það gerir stressið. Auð-
vitað er gott og bless-
að að planta
víðitegund-
um til þess að búa til skjól en
í litlum görðum passar sú teg-
und ekki. Það getur líka verið
hluti af skýringunni að við höf-
um verið í mikilli tilraunastarf-
semi til fjölda ára með garða-
gróðurinn. Síðustu árin höfum
við hins vegar öðlast talsverða
reynslu í tegundavali. Við
sjáum að gróðurinn stækkar,
blómstrar, og vex okkur jafnvel
yfir höfuð. Við höfum kannski
plantað of þétt sums staðar
eða vitlaust á sínum tíma en
eigum enga afsökun lengur."
- Hvernig eru garðar ólíkir
eftir tímabilum?
„Hús og garðar sem byggð
voru frá 1955-65 eru miðuð við
allt aðrar þarfir en eru nú. Inn-
keyrslan var steyp't, stéttin
lögð með þessum dæmigerðu,
ferköntuðu 50x50 hellum, lim-
gerði á lóðamörkum og eitt til
tvö tré. Kannski voru nokkrar
hellur lagðar til þéss að setja
á tvo stóla og borð. Og lítill
nytjagarður í einu horninu. Ég
get nefnt sem dæmi garða í
Bústaða-, Laugarneshverfi,
Norðurmýrinni og Hlíðunum.
Ef fólk vildi vera í garðinum á
þessum tíma, var bara skellt
út teppi þegar vel viðraði og
skjólgirðingar þekktust ekki.
Þessi hverfi hafa hins vegar
mjög sterk einkenni, Norður-
mýrin með sína steyptu veggi
og skrautgirðingarnar í Lækjar-
hverfi, sem mikilvægt er að
halda í.
í dag eru þarfirnar allt aðrar.
Þekking og reynsla er meiri.
Það er hægt að byggja skjól-
veggi og sólpalla úr timbri og
við þurfum að geta haft heilu
sófasettin úti á palli fyrir stór
matarboð. í sumum tilfellum
er engu líkara en að búið sé
að færa stofuna út í garð.
Þá þurfum við rými fyrir heita
pottinn, tvo til þrjá bíla, og leik-
svæði inni á lóðinni sem engum
datt í hug áður. Það var í mesta
lagi einn sandkassi í garðinum.
Þar að auki þarf garðurinn að
vera viðhaldsfrír, því enginn
hefur tíma, vegna vinnu, ferða
í sumarbústaðinn eða erlendis.
Þetta eru einkennin á nútíma-
garði.
Einnig er til mikið meira af
steyptum einingum og alls
kyns gróðri og sumir fara á
hreint efnisfyllerí, blanda öllu
saman og hugsar ekki um
heildina.
Það sem mér þykir
Ííka slæmt er hvað lítið
mið er tekið af teng-
ingu húss og lóð-
ar við hönnun.
Það er sorglegt
að hanna