Morgunblaðið - 19.06.1996, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 19. JÚNÍ 1996
KOSNINGARNAR í RÚSSLANDI
MORGUNBLAÐIÐ
Reuter
GENNADÍ Zjúganov, frambjóðandi kommúnista, kvaðst sigurviss þegar hann greiddi atkvæði fyr-
ir framan hjörð ljósmyndara í Moskvu á sunnudag og gaf um leið í skyn að hann óttaðist að rangt
yrði haft við. Hann hafnaði í öðru sæti og verður haldin önnur umferð forsetakosninganna milli
hans og Borís Jeltsíns, forseta Rússlands.
Gratsjov fórnað
á hentugiim tíma
Moskvu. Reuter.
PAVEL Gratsjov, sem kallaður var
„hinn ósökkvanlegi" í Rússlandi,
þurfti loks að lúta í lægra haldi í
gær er Borís Jeltsín forseti reyndi
að treysta stöðu sína og vék honum
úr embætti varnarmálaráðherra.
Jeltsín sagði einhveiju sinni að
Gratsjov væri hæfasti varnarmála-
ráðherrann í sögu Rússlands og hann
stóð með forsetanum í valdaránstil-
raun harðlínukommúnista í ágúst-
mánuði 1991 og í deilunum við þing-
ið tveimur árum síðar, sem lyktaði
með blóðbaði.
Samvinnu þeirra tveggja lauk í
gærmorgun er Jeltsín skýrði frá því
á blaðamannafundi að hann hefði
skipað Alexander Lebed, fyrrverandi
hershöfðingja og forsetaframbjóð-
anda, yfirmann Öryggisráðs Rúss-
Iands, sem er valdamikið embætti.
Þetta gerði forsetinn í þeirri von að
með því fengi hann stuðningsmenn
Lebeds til að kjósa sig í síðari um-
ferðinni, sem Jeltsín vill að fari fram
miðvikudaginn 3. júlí.
„Og ég hef fleiri fréttir að færa
ykkur,“ sagði forsetinn og virtist
glotta við tönn er hann ávarpaði
fréttamenn og skýrði þeim frá því
að Gratsjov hefði verið gert að taka
pokann sinn.
Síðar í gær kom fram á fundi sem
Alexander Lebed átti með blaða-
mönnum að ótilteknir rússneskir her-
foringjar hefðu reynt að koma
Gratsjov til hjálpar og fá forsetann
til að skipta um skoðun.
Ófarir í Tsjetsjnyu
Jeltsín hefur skipað forseta rúss-
neska herráðsins, Míkhaíl Kolesníkov
vamarmálaráðherra til bráðabirgða.
Kolesníkov er 56 ára og hefur líkt
og aðrir herforingjar rússneskir farið
hörðum orðum um áform Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) um
stækkun til austurs með aðild fyrrum
leppríkja Sovétmanna í Mið- og Aust-
ur-Evrópu.
/aíe/fax-fréttastofan hafði eftir
ónefndum háttsettum heimildar-
mar.ni að Gratsjov hefði neitað að
starfa undir stjórn Kolesníkovs, fyrr-
um undirsáta síns.
Því hafði oft verið spáð undanfar-
ið að Jeltsín myndi reka Gratsjov úr
embætti til að styrkja stöðu sína í
kosningunum. Gratsjov, sem er 48
ára, hefur verið gerður ábyrgur fyrir
mislukkaðri herferð rússneska hers-
ins inn í Kákasuslýðveldið Tsjetsjníju
til að brjóta á bak aftur sjálfstæðis-
baráttu skæruliða þar.
Þrátt fyrir gífurlega yfirburði á
hemaðarsviðinu varð rússneski her-
inn fyrir niðurlægingu í Tsjetsjníju
FRÉTTAMENN víða að fylgdust með kosningasjónvarpi á stór-
um skjá í alþjóiegu blaðamannamiðstöðinni í Moskvu á mánu-
dagskvöld. A skjánum sjást andlit frambjóðenda og fylgi þeirra
i hundraðshlutum fyrir neðan. Þeir eru (frá vinstri) Boris Jelts-
ín og Gennadi Zjúganov í efri röð og í neðri röð Alexandir
Lebed, Grígorí Javlínskí og Vladimír Zhírínovskí.
og herförin mæltist
strax illa fyrir í röðum
almennings í Rússlandi.
Rúmlega 30.000 manns
hafa fallið, flestir
óbreyttir borgarar.
Grosní, höfuðborg
Tsjetsjníju, er ijúkandi
rúst eftir árásir rúss-
neskra þungavopna og
eignatjónið gifurlegt.
Herförin til
Tsjetsjníju reyndist
Jeltsín dýrkeypt. Hún
spillti ímynd hans á
Vesturlöndum, skaðaði
samskipti Rússa við ríki
múslima, fæidi fjöl-
marga lýðræðissinna
frá stuðningi við forsetann í kosning-
unum á sunnudag og skildi eftir blóð-
uga und á suðurlandamærunum.
í innsta kjarna
Pavel Gratsjov átti sæti í Örygg-
isráðinu, sem er hin raunvemlega
valdamiðstöð í Rússlandi og líkist
að ýmsu leyti stjórnmálanefndinni
(Politburo) í valdatíð kommúnista.
Hann heyrði beint undir forsetann
en gaf ekki forsætisráðherranum,
Víktor Tsjernomyrdín, skýrslu um
ástandið á hveijum tíma.
Gratsjov komst í heimsfréttirnar
skömmu fyrir forsetakjörið er hann
sagði, að herinn styddi Jeltsín. Þetta
þótti minniháttar hneyksli og vatn
á myllu þeirra sem vænt höfðu for-
setann og aðstoðarmenn hans um
skipulögð kosningasvik.
Alls kostaði Tsjetsjníju-stríðið
fjóra ráðherra embætt-
ið en Gratsjov hélt
ávallt sínu. Talið var
að þannig væri Jeltsín
að launa stuðninginn í
ágúst 1991 og október
1993.
Fijálslyndir menn
töldu Gratsjov einn
helsta leiðtoga harð-
línuaflanna innan
Kremlarmúra. Hann
tók við embætti varn-
armálaráðherra í maí-
mánuði 1992 en þá
ríkti algjört skelfingar-
ástand innan hersins.
Fjárskortur var mikill
og margvíslegur vandi
hlaust af fyrirvaralitlum brottflutn-
ingi hersveita frá fyrrum sovétlýð-
veldum og leppríkjum kommúnista
í Mið- og Austur-Evrópu. Baráttu-
þrekið innan hersins var ekkert og
algengt var að ungir menn hunds-
uðu herkvaðningu.
Gratsjov tilheyrir þeim hópi
rússneskra hershöfðingja sem van-
treystir stjórnmálamönnunum.
Hann tók enda þátt í innrás Sovét-
manna í Afganistan sem lauk með
niðurlægingu eftir tíu ára baráttu
við frelsissveitir múhameðstrúar-
manna. Gratsjov var yfirmaður í
fallhlífardeildum hersins í Afganist-
an 1981-1983 og síðan aftur frá
1985-1987. Fyrir afrek sín í Afgan-
istan var Gratsjov sæmdur heiðurs-
merki Hetju Sovétríkjanna, sem var
hið æðsta sem veitt var í heimsveldi
kommúnismans.
Pavel Gratsjov
Naumur sigur
Jeltsíns
Moskvu. Reuter.
ÞEGAR búið var að telja rúmlega
níutíu og níu prósent atkvæða í
forsetakosningunum í Rússlandi í
gær, alls um 74,3 milljónir at-
kvæða, hafði Borís Jeltsín, forseti,
fengið 35,06 af hundraði, og helsti
keppinautur hans, Gennadí Zjúg-
anov, frambjóðandi kommúnista,
hafði hlotið 31,96 prósent.
Mesta athygli hefur þó vakið það
fylgi sem Alexander Lebed, fyrrver-
andi hershöfðingi, hlaut, alls 14,70
prósent atkvæða. Grígorí Javlínskí,
leiðtogi Jabloko-flokksins fékk
7,41% og leiðtogi þjóðernissinna,
Vladímír Zhírínovskí, fékk 5,76%.
Aðrir fengu innan við eitt prósent
atkvæða og er þar á meðal fyrrum
Sovétleiðtogi, Míkhaíl Gorbatsjov,
sem fékk 0,5 af hundraði.
Yfirkjörstjórn í Rússlandi birti
þessar tölur með fyrirvara í gær,
en endanleg niðurstaða og opinber
úrslit kosninganna munu væntan-
lega liggja fyrir í dag.
Eftirlitsmenn ánægðir
Kjörsókn var 69 af hundraði, en
alls voru um 105 milljónir manna
á kjörskrá. Engar tölur hafa borist
frá Tsjetsjníju-héraði, þar sem kjör-
fundi var frestað um þijá daga.
Rúmlega ein milljón kjósenda, eða
1,54%, völdu þann kost, sem gefinn
var í kosningunum, að greiða at-
kvæði gegn öllum frambjóðendum.
Um 500 eftirlitsmenn á vegum
Öryggis- og samvinnustofnunar
Evrópu (ÖSE) fylgdust með fram-
gangi kosninganna. I yfirlýsingu
frá stofnuninni í gær segir, að kjör-
fundir hafi „yfirleitt farið óhindrað
og drengilega" fram.
Þó er nefnt, að fregnir hafi bor-
ist um, að sumir frambjóðenda
hefðu fengið óeðlilega greiðan að-
gang að ríkisfjölmiðlum. Kann þar
að vera átt við Jeltsín forseta, en
kosningabaráttu hans voru gerð
nákvæm skil í ríkisfjölmiðlum.
Önnur umferð forsetakosning-
anna fer fram í næsta mánuði, og
hefur Jeltsín lagt til að miðvikudag-
urinn 3. júlí verði kjördagur. Það
getur hins vegar orðið þrautin
þyngri fyrir forsetann að fá þingið
til þess að samþykkja þennan dag,
þar eð stuðningsmenn Zjúganovs í
kommúnistaflokknum hafa flest
sæti á þinginu.
Kosið verði á virkum degi
Hefð er fyrir því að kosningar í
Rússlandi séu haldnar á sunnudög-
um, og samkvæmt lögum má ekki
halda aðra umferð forsetakosning-
anna á virkum degi. Jeltsín hefur
þvi lagt til að 3. júlí verði gerður
að almennum frídegi.
Jeltsín leggur áherslu á að kosið
verði í miðri viku. Hann nýtur mests
stuðnings meðal fólks í borgum,
fékk þannig yfir helming atkvæða
í Moskvu og Pétursborg og er við-
búið að þeir kjósendur myndu vilja
eyða helginni úti á landi fremur en
mæta til kjörfundar.
Gorbatsjov boðar
stofnun sljórn-
málaflokks
MÍKHAÍL Gorbatsjov, fyrrum Sov-
étforseti, hlaut einungis tæplega
eitt prósent atkvæða í forsetakosn-
ingunum á sunriudag. Gorbatsjov
sagði á sunnudag að hann myndi
hvorki greiða Borís Jeltsín né
Gennadí Zjúganov atkvæði sitt í
síðari umferð kosninganna.
„Ég mun strika yfir nöfn þeirra
beggja og hvet aðra kjósendur til
að gera slíkt hið sama þannig að
hægt verði að halda nýjar kosning-
ar,“ sagði Gorbatsjov.
Sovétleiðtoginn fyrrverandi, sem
fór með völd árin 1985-1991, sagði
meginmarkmið sitt vera að stofna
„öflugan stjórnarandstöðuflokk“ að
loknum kosningunum.
„Ég hef þegar hafið undirbúning.
Helsta verkefnið verður að safna
saman ungu liði atvinnumanna og
bola frá þeim er hugsa einungis um
sjálfa sig og hvernig hægt sé að
standa vörð um eigin hagsmuni."
Engin yfirlýsing frá Javlínskí
Fijálslyndi hagfræðingurinn
Grígorí Javlínskí, er lenti í fjórða
sæti í kosningunum með 7,41% at-
kvæða, vildi ekki lýsa yfir stuðningi
við Jeltsín í viðtali við Interfax-
fréttastofuna.
í kosningabaráttunni gagnrýndi
Javlínskí forsetann harðlega og
segja sérfræðingar að það muni
reynast honum erfitt að snúa við
blaðinu og lýsa yfir stuðningi við
Jeltsín vegna þess.
Talsmenn Jabloko-flokksins,
flokks Javlínskís, sögðu að það yrði
ákveðið á flokksþingi á laugardag.
Vladímír Lúkín, einn leiðtoga
Jabloko, sagðist ekki vilja útiloka
að það yrði gert. „Það verður að
gera allt sem hægt er til að koma
í veg fyrir sigur kommúnista,“ sagði
hann við Interfax.
Zhírinovskí
„skellihlæjandi“
Þjóðernissinninn Vladímír Zhír-
ínovskí, sem lenti í fimmta sæti
með rétt tæp sex prósent atkvæða,
hefur enn ekki komið fram opinber-
lega eftir kosningarnar.
„Hann er skellihlæjandi," sagði
talsmaður hans, Víktor Fílatov, er
hann var spurður um úrslit kosning-
anna. „Hvers vegna? Vegna þess
að hann er í góðu skapi ... Væni
minn, það er allt í fína lagi hjá
okkur, allt í besta lagi,“ bætti hann
við og skellti símanum á viðmæl-
andann.