Morgunblaðið - 15.09.1996, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1996
MANNLÍFSSTRAUMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Fregn
fær vængi
Rógurinn á
það sameig-
inlegt með egginu
að þegar honum
hefur verið ungað
út fær hann vængi.“ Eftir ein-
hveijum órannsakanlegum
vegum skaut þessari speki eftir
ótilgreindan höfund upp í hug-
ann þegar ljóst var hvernig það
sem í fyrstu atrennu hafði bara
virst venjulegt gaspur með
kryddi af yfirdrengskap, hafði
fengið vængi og flogið hratt inn
í alla fréttatíma og áfram út á
götuna.
Sá sem hitaði eggið í beinni
útsendingu var spéfuglinn Öss-
ur og eldsneytið sú ótrúlega
staðreynd, sem hann þurfti að
láta segja sér þrisvar, að heil-
brigðisráðherra hefði bara farið
í vikufrí. Sú stór-
frétt fljótt gripin
upp með vaxandi
þunga allt niður í
þjóðarsálartetrið.
Ekki fylgdi þó sög-
unni að Ingibjörg
hefði brotist inn í
fjármálaráðuneytið
og strokið með rík-
issjóð. Veit raunar
manna best að
hann liggur ekki á lausu og
sagður galtómur. Það vitnaðist
aftur á móti að í þetta svaka-
ferðalag hafði ráðherrann tekið
með sér farsíma og allar fjar-
skiptagræjur til að vera í sam-
bandi.
Dulítið fannst mér skondið
að þessi fugl skyldi hafa nægan
belging til að blása volgu á
eggið, svo að litli vikuunginn
fengi vængi. í hugskotinu birt-
ist hann í annarri sjónvarps-
mynd frá sínum ráðherraárum,
þar sem hann lofaði sinn for-
sætisráðherra og aðra fyrir að
hafa sagt, þegar hann hafði
samvisku af því að fara fyrir-
varalaust til útlanda í einkaer-
indum í langan tíma frá mörg-
um mikilvægum umhverfismál-
um, að hann skyldi bara fara
og ekki hafa áhyggjur af því,
þeir hinir myndu bara redda
því sem þyrfti. Hamingja hans
gengi fyrir. Væntanlega hafa
hinir samráðherrarnir leyst úr
því sem nauðsynlegt var, verið
ráðuneytinu til þess halds sem
þurfti. Og ráðherrann kom
ljómandi með ungann sinn og
orkuhlaðinn til að takast á við
viðfangsefnin.
Væntanlega er betra að hafa
sælan ráðherra en vansælan.
Hvað þá óþreyttan ráðherra en
útkeyrðan. Nú höfum við horft
upp á heilbrigðisráðherra
standa í ströngu í erfiðasta
málaflokknum næstum hveija
viku frá því hún tók við, virka
daga sem helga. Óaflátanlega
ný vandamál, vinnudeilur og
fjárskortur í heilbrigðisþjón-
ustunni. Þótt mesta furða sé
hve linnulaust álagið sést lítt á
henni, væri ómannlegt ef það
þreytti ekki og stressaði. Þó
ein vika með píptækið við hlið
sé fjarska stuttur tími, getur
hún kannski létt ofurlítið og
fært okkur hressan ráðherra
til að taka aftur til við viðfan-
gefnin.
Það er langt síðan þessi
blaðaskrifari bjó sér til kenn-
ingu, sem að minnsta kosti
enginn hefur kvartað undan.
Líklega er hún sprottin frá
þeim árum þegar mest voru
hlaupin við daglegu fréttirnar
og borgarmálin að auki. Þá
leit maður í dagbókina sína að
morgni og ef þar
sást væntanlegt
boð eða uppákoma
síðdegis eða undir
kvöld, þá vandi
maður sig á að láta hreina
blússu og betri skó í bílinn til
vonar og vara, til að geta farið
beint úr vinnu. Sagði sem svo,
að gestgjafinn vildi áreiðanlega
heldur fá óstressaðan gest og
svolítið sjúskaðan en hreina,
nýbaðaða og stressaða konu í
boðið hjá sér. Þetta er býsna
góð kenning og hefur reynst
vel. Gestinum liðið vel og getað
notið veislu afslappaður og
kátur. Ég hefí þá trú að þjóð-
in, ef hún staldrar við og lætur
ekki pólitíska stungu æsa sig
upp, vilji heldur að ráðherra fái
aðeins að blása mæðinni og
komi ferskur að vandanum.
Hann hverfur ekki á einni viku.
Ætli það sé ekki vænlegra til
árangurs?
Viðkomandi læknadeila var
búin að dragast von úr viti og
í rauninni komin úr höndum
eins eða tveggja ráðherra og
til úrlausnar í ríkisstjórninni
allri undir forustu Halldórs
Asgrímssonar og Davíðs Odds-
sonar, sem gátu haft samráð
við fjármálaráðherra í Arnar-
hvoli og heilbrigðisráðherra um
farsíma og fax, ef nýtt kom
upp á. Það blasir við hveijum
manni sem vill vita og ekki
fellur í freistni þegar einhver
liggur vel við höggi. Ekkert
persónulegt, eins og Bretar eru
svo flinkir í að segja ef svo ber
undir.
Ég er einmitt að lesa
skemmtilegan breskan reyfara
eftir Jeffrey Archer, Fremstur
meðal jafningja. Sagan fjallar
um fjóra unga þingmenn, sem
eru að hefja feril sinn í breska
þinginu og ætla sér þar mikinn
frama. Archer var sjálfur þing-
maður og þekkir alla innviði á
slíkum stað og ferli. Þessvegna
verður lýsingin á því hvemig
þeir mjakast upp á við frá
sæti á „bakbekk“ í þinginu,
alltaf með annað augað á hin-
um - og standa andspænis
freistingunum að hafa obbolít-
il áhrif á ris eða fall keppinaut-
arins innan eigin flokks eða
andstæðinganna. Allt geðugir
hæfileikamenn sem gætu -
með heppni og engum óhöpp-
um - átt möguleika á að kom-
ast alla leið í æðsta sæti for-
sætisráðherrans. En varla
nema einn þeirra. Þannig held-
ur Archer manni spenntum við
þessa hlaupabraut fram í bók-
arlok. Og freistingarnar verða
margar að veita ofurlitla nál-
arstungu í blöðruna ef hún er
að verða útblásin og líkleg til
að fljúga. Ekkert persónulegt,
eins og Bretinn segir. Líklega
mundum við segja „allt í
góðu“, ef við kynnum þennan
leik, sem við gerum auðvitað
ekki. Þetta gæti ekki gerst hér
- eða hvað? Mundum við af-
komendur víkinganna ekki
vegast á opinskátt og með
gný?
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
FR’Ú Styler-Tas leiðist, eftir Salvador Dali.
SIÐTIUEÐI/Hvemig ber ab túlka leibindinf
Hvað merkir
leiðindakenndin?
FASTIR liðir eins og venjulega.
Dagskrá samkvæmt fundarsköp-
um. Endurtekið efni og leiðinda-
kenndin lætur á sér kræla. Allt
er leiðinlegt; verkið, ferðin, veðrið,
fólkið, umhverfið, kvikmyndin,
bókin ogjafnvel skemmtunin.
Leiðinlegt líf.
Leiðindakenndin er öflug. Hún
er það sem fólk forðast og
flýr og er því vissulega meðal
mestu áhrifavaldanna í lífi hvers
manns. Það er óskemmtilegt að
vera haldinn leiða
og skiljanlegt að
reynt sé að bera
sigurorð af hon-
um.
Leiði er tilfinn-
ing, annaðhvort
gagnvart einstök-
um atriðum eða
heild. Viðbrögðin
eru á tvo vegu; að láta sig hafa
það og bíða eftir að hún fjari út
eða að leggja á flótta undan flóð-
inu.
Leiði er ágætt viðmið þegar
meta skal til dæmis bækur. Bók
getur verið vel unnin en leiðinleg
og önnur jafnvel gallagripur en
skemmtileg. Hinsvegar reynum
við að forðast leiðindi í lífinu.
Maður, sem leiðist, hefur oftast
möguleika á að fara að gera eitt-
hvað sem honum finnst skemmti-
legt eins og að fara á bíó.
En að leiðast lífið er annað
mál. Það er virkilega erfið staða.
Nútímamaðurinn er tilbúinn til að
borga vel til að losna undan leið-
indum hversdagsleikans. Sumir
lifa fyrir að fara til útlanda. Skipu-
leggja sumarfríið að hausti og tala
um það og síðasta frí allan vetur-
inn.
Lífsleiðinn kallar á flóttaferli.
Flestir forðast að þurfa að vera
einir með sjálfum sér, einir um
kvöld eða jafnvel heilan dag. Það
kallar á leiðindi. Þeir flýja í bók,
bíó, á krá, í heimsókn eitthvert
eða bara eitthvað til að geta
gleymt sér yfir einhveiju öðru.
Kunna ekki að njóta einverunnar.
Sitthvað er að flýja í bók og að
lesa hana til að njóta og göfga
andann.
Það er enginn skortur á afþrey-
ingu. Hún er hugarléttir. Dægra-
dvöl til að gleyma sjálfum sér.
Vissulega nauðsynleg en ekki
meginmarkmiðið. En um hvað er
leiðindakenndin? Hún er merki,
sem ber að taka alvarlega.
Leiðindakenndin er nefnilega
merki um að ekki sé allt með
felldu. Manneskjunni, sem upplifír
hana, þurfa ekki að fallast hend-
ur. Henni leiðist vissulega, annað-
hvort í vinnu eða heima hjá sér
og jafnvel bæði. En í stað þess
að bugast, ætti hún að líta á leið-
ann sem áskorun. Leiðindakenndin
er í raun að skora eiganda sinn á
hólm og segja honum að breyta
til og íhuga líf sitt. Bijóta það til
mergjar. Sjá tíru.
Ytri heimur hverrar persónu er
ávallt að segja henni hvernig henni
beri að vera og hvað best sé að
gera. Ytri heimurinn felst í þrýst-
ingi sem flestir láta undan, stund-
um til góðs, stundum ekki. Það
er ósjálfráð krafa mannstraumsins
að allir fylgi honum út í hafið.
Samt er eins og að þeir sem beij-
ast nógu lengi á móti straumnum
hljóti virðingu hans að lokum.
Hinsvegar uppskera þeir sem láta
undan ekkert, nema niðurlægjandi
hlátur. Og þeim leiðist.
Það er ekki rangt að leiðast.
Leiðindi eru einfaldlega merki um
að leita að einhverju nýju og skipta
um hlutverk. Það borgar sig ekki
að hafa þau að engu, þau kvikna
aftur vegna þess að manneskjan
er að gera annað en efni hennar
og ástæður standa til. Leiðinda-
kenndin er ótvírætt merki um að
eitthvað sé bogið við lífernið. Þess
ber þó að geta að leiðindi geta
verið tímabundin og gufað upp.
Eigandi kenndarinnar verður því
að að hafa tekist á við hana sæmi-
lega lengi áður en hann ákveður
að breyta til.
Fáir þora að viðurkenna að þeim
leiðist almennt í lífinu. En ef fólki
hættir að þykja gaman það sem
það naut áður, eins og starf eða
hjónaband, eða hvaðeina sem áður
gaf mesta ánægju og leiðinda-
kenndin verður allsráðandi, ber því
að gera eitthvað örlagaríkt.
Skilaboð leiðindakenndarinnar
eru ekki: „Þú ert ömurlegur,“ held-
ur: „Þú getur meira og átt að
snúa þér að því sem þú hefur ekki
framkvæmt hingað til.“ Skilaboð
hennar eru oftast rangtúlkuð, en
rétt túlkuð geta þau hrist upp í
fólki til að fara að gera það sem
það hefur í raun mesta hæfileika
til. Hún hefur örugglega leiðbeint
ófáum mönnum í gegnum aldirnar
inn á þann veg sem þeim féll best
að ganga, einfaldlega vegna þess
að þeir hlustuðu á hana og drógu
réttar ályktanir.
Leiðindakenndin er vísbending
um að eitthvað betra sé á boðstól-
um. Hún er ævaforn, hefur þróast
með manninum sem aðferð til að
vísa honum réttu leiðina. Hún
blundar í hveijum einstaklingi og
getur hjálpað honum til að fara
þangað sem hann vill fara og hún
vill vel þótt rödd hennar hljómi
dapurlega.
SPEKI: Leiðindakenndin er
skemmtileg ábending um að
eitthvað betra bíði handan
við hornið.
eftir Gunnar Hersvein