Morgunblaðið - 18.09.1996, Qupperneq 14

14 MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1996
MORG UNBLAÐIÐ
LANDIÐ
Sólheimar í Grímsnesi sjálfbær byggðakjarni, byggður á vistræmim lifnaðarháttum
Til lausnar
vanda neyzlu-
samfélagsins
Morgunblaðið/Kári Jónsson
A MYNDINNI eru f.v.: Pétur Sveinbjarnarson, Hólmfríður Sigmundsdóttir (dóttir Sesselju, stofn-
anda Sólheima), Hildur Jackson og Oðinn Helgi Jónsson, framkvæmdasljóri Sólheima.
SJÁLFBÆR byggð, sem byggist á
vistrænum lifnaðarháttum, er hug-
mynd sem hefur verið að ryðja sér
til rúms á undanförnum árum.
Fyrir sex árum hóf Gaia-sjóðurinn
í Danmörku að helga sig því verk-
efni, að finna leiðir til að styrkja
hreyfinguna í átt að sjálfbærri þró-
um
í síðustu viku kom einn af frum-
kvöðlum þessarar hreyfingar, Hild-
ur Jackson, hingað til lands og
heimsótti m.a. Sólheima í Gríms-
nesi, sem hefur verið boðið að taka
þátt í alheimsneti vistrænna
byggðakjama, Global Eco-village
Network, GEN, sem styrkt er af
Gaia-sjóðnum. Slíkum byggða-
kjörnum er, samkvæmt hugmynd-
um aðstandenda hreyfíngarinnar,
ætlað að þjóna sem fyrirmyndir að
sjálfbærum lifnaðarháttum í heim-
inum, en þróun byggðar og neyzlu-
mynsturs mannkynsins er að þeirra
mati í farvegi, sem stefnir í algjört
óefni, ef ekki verði gripið til ráð-
stafana af þessu tagi.
í heimsókn sinni að Sólheimum
kynnti Jackson sér það starf sem
þar hefur verið unnið, en Sólheim-
um hefur, eins og áður segir, verið
boðið að vera aðili að heimsneti
vistrænna byggðakjarna, GEN.
Jackson sótti ennfremur ráðstefnu
um sjálfbæra þróun á 21. öld, sem
haldin var í lok vikunnar, þar sem
hún kynnti hugmyndir sínar um
sjálfbæra, vistræna byggð.
Á ráðstefnu þessari hitti blaða-
maður Morgunblaðsins Jackson og
fékk hana til að skýra frá hug-
myndum sínum um sjálfbær samfé-
lög.
Jackson bendir á, að Vestur-
landabúar, einn fjórði hluti íbúa
jarðarinnar, noti þrjá fjórðu hluta
þeirra auðlinda, sem neytt sé í
heiminum. „Við verðum að minnka
þessa neyzlu," segir hún, og bætir
við, „við verðum að hugsa hnatt-
rænt og af félagslegri og umhverf-
islegri samábyrgð, ef það á að tak-
ast að minnka þessa neyzlu. Við
verðum að breyta okkar lífshátt-
um.“
Byggðakjarnar í stað
ofurneyzlusamfélags
Sú leið, sem henni þykir raun-
hæfust til að nálgast þetta mark-
mið, er að láta smáa byggða-
kjarna, sem eru sjálfum sér nógir
og lifa í sátt við umhverfið og nátt-
úruna, koma í stað ofurneyzlusam-
félags stórborganna.
Fyrstu skrefin eru að sögn Jack-
sons þessir vistrænu byggðakjarn-
ar, sem stofnað hefur verið til víða
um heiminn. „Tilgangur heimsnets-
ins, GEN, er að þessir byggðakjam-
ar geti aflað sér reynslu hver á
sinn hátt, skipzt á þeirri reynslu
og dregið gagnkvæman lærdóm af
henni.“
Til þess að byggðakjarni fái titil-
inn vistrænn þarf hann að uppfylla
mörg skilyrði. Enn sem komið er
finnst enginn, sem uppfyllir þau
öll fullkomlega. En í heimsnetinu
eru nú 15 byggðakjarnar. „Sól-
heimum hefur nú verið boðið að
vera einn þeirra, en þeir eru eitt
bezta dæmið um vistrænan
byggðakjarna sem ég hef séð,“
segir Jackson.
Mikill alþjóðlegur áhugi
„Stefnan er að stækka netið,
þannig að innan þess starfi alla
vega 30-40 byggðakjarnar, dreifðir
um allan heim,“ segir hún.
Nokkrum tímamótum í sögu
hreyfingarinnar olli að sögn Jack-
son ráðstefna um „vistræna
byggðakjarna og sjálfbær samfé-
lög“, sem haldin var í Skotlandi í
október í fyrra. Ráðstefnu þessa
sóttu fleiri en 400 manns frá 40
þjóðlöndum, og komust mun færri
að en vildu. Jackson og samheijar
hennar kynntu hugmyndir sínar á
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um
vandamál þéttbýlis, Habitat II, sem
fram fór í Istanbúl fyrr á þessu
ári. Sá mikii áhugi, sem verkefninu
var sýndur á þessum ráðstefnum
af fólki hvaðanæva að úr heimin-
um, hefur hleypt efldum krafti í
hreyfinguna.
Fyrir þá sem vilja kynna sér
hana nánar, skal bent á alnets-slóð-
ina http://www.gaia.org.
Höggmynd
eftir „Torso“
afhjúpuð
HILDUR Jackson afhjúpaði ný-
verið höggmynd eftir Martein
Guðmundsson „Torso“ í högg-
myndagarði Sólheima í Grímsnesi.
Þetta er sjötta höggmyndin sem
sett er upp í garðinum sem áætlað
er að muni geyma tíu verk eftir
jafnmarga listamenn. Högg-
myndagarðurinn mun verða eins
konar yfirlitssýning á íslenskri
höggmyndalist frá 1900-1950.
Áætlað er að framkvæmdum við
garðinn verði lokið á 70 ára af-
mæli Sólheima árið 2000.
Garðyrkju-
skóli ríkis-
ins settur
Sundnámskeið
í nýrri sundlaug
GARÐYRKJUSKÓLI ríkisins, Reykj-
um, Ölfusi, var settur þriðjudaginn
10. september. AIls eru 47 nemendur
skráðir í skólann næsta skólavetur.
Brautirnar fímm sem nemendumir
skiptast í eru skrúðgarðyrkjubraut,
sem er löggilt iðngrein, garðplöntu-
braut, umhverfísbraut, ylræktar-
braut og blómaskreytingabraut, en
nemendur á þeirri braut hefja bók-
legt nám eftir áramót. Fram kemur
í fréttatilkynningu að heimavistir
skólans séu fullsetnar í vetur.
Garðyrkjunámið er 3 ár á öllum
námsbrautum nema á blómaskreyt-
ingabraut, en þar er það 2 ára nám.
Námið við skólann eru bæði bóklegt
og verklegt auk þess sem nemendur
vinna að ýmsum verkefnum eins og
við plöntusafn og aðalverkefni.
Vaðbrekku, Jökuldal - Ný sund-
laug var tekin i notkun á Skjöld-
ólfsstöðum á Jökuldal um miðjan
júní í sumar. Skólahald nú í haust
hófst síðan með því að halda
fyrsta sundnámskeiðið í sund-
lauginni, meðfram annarri
kennslu í skólunum á svæðinu.
Það eru nemendur úr Skjöld-
ólfsstaðaskóla og Brúarásskóla
er njóta sundkennslu í hinni nýju
laug, alls fimmtíu og sex krakk-
ar. Krökkunum er skipt í tvo
hópa í kennslunni, yngri krakk-
arnir eru tuttugu og átta saman,
en þeir eldri tuttugu og sex.
Daglegur akstur er fyrir krakk-
ana og er þeim ekið heim í eftir-
miðdag þegar sundkennslunni er
lokið. Að sögn Gunnars Gutt-
ormssonar sundkennara er að-
staða í nýju sundlauginni á
Skjöldólfsstöðum öll hin glæsi-
legasta, laugin mátulega heit
fyrir krakkana og mjög góð að-
staða fyrir þau í búningsklefum.
Gunnar sagði að sundkennslan
gengi vel og nemendum fari vel
fram í sundinu þrátt fyrir að
einstaka krakki hafi verið vatns-
hræddur til að byrja með, en það
rjáltast af þeim eftir því sem þau
fari oftar í sund og læri betur
sundtökin.
Árangur sundkennslunnar
byggist mikið á því að krakkarn-
ir nái að slaka vel á í vatninu,
sagði Gunnar að lokum.
Morgunblaðið/Sigurður Aðalstoinason
GUNN AR Guttormsson sundkennari segir krökkunum til af laugarbarminum.
Morgunblaðið/Kári Jónsson
Hildur Jackson, stofnandi Eco-Village, flytur erindi á Sólheimum
um uppbyggingu vistrænna byggðakjarna og sjálfbæra þróun.
Hátíð haldin á Sólheimum 1 Grímsnesi
50 ár frá setmngu
bráðabirg’ðalaga
FIMMTIU ár eru um þessr mundir
liðin frá setningu bráðabirgðalaga
um leigunám Sólheima og var þess
minnst á Sólheimum í Grímsnesi
fímmtudaginn 12. september sl.
Af þessu tilefni afhjúpaði Hildur
Jackson höggmynd eftir Martein
Guðmundsson, „Torso“, í högg-
myndagarði Sólheima þar sem
margt fólk var saman komið.
Um er að ræða einstæð og sögu-
leg bráðabirgðalög frá 12. septem-
ber 1946 um heimild fyrir ríkis-
stjórnina að taka Sólheima leigu-
námi. Höfuðástæða þessarar
framkvæmdar var ágreiningur
stjórnvalda og stofnanda Sól-
heima, Sesselju Hreindísar Sig-
mundsdóttur, um tvö atriði. Ann-
ars vegar ósætti stjórnvalda yfir
því að á Sólheimum lifðu saman
fatlaðir og ófatlaðir í leik og starfi
í einu samfélagi. Slíkt var talið
hafa skaðleg áhrif fyrir þá síðar-
nefndu. Hins vegar voru stjórnvöld
ósátt við áherslu á grænmeti í
fæðuvali heimilisfólks, þrátt fyrir
læknisfræðilega úttekt sem sýndi
fram á mjög gott heilsufar skjól-
stæðinga Sesselju.
Bráðabirgðalög þessi voru síðan
lögð fyrir Alþingi 23. september
1946 en hlutu ekki staðfestingu
þar sem forsætisráðherra baðst
lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt
10. október það sama ár vegna
ágreinings um flugvallarsamning-
inn við Bandaríkin.