Morgunblaðið - 22.09.1996, Síða 2

2 B SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
íslensku landnemarnir sem settust að í Nýja-íslandi fyrir rúmlega 100 árum urðu nágrannar indíána og eins og gengur
í fámenninu urðu samskiptin stundum náin. Þótt margir afkomendur „blandaðra“ sambanda hafi spjarað sig hefur
lífsgangan reynst öðrum erfið. Það síðarnefnda á við um Patriciu Wilhelmínu Harper sem er af íslendingum í föðurætt
en indíánum í móðurætt. Steinþór Guðbjartsson tók hús á Pat í Winnipeg og skyggndist inn í 35 ára lífshlaup hennar.
Undarlega hljótt var í
húsinu við Simcoe-
stræti en það átti
sínar skýringar.
Morgunhugleiðsla
fjölskyldunnar stóð
yfir og jafnvel páfagaukurinn, sem
annars gargaði stanslaust meðan á
heimsókninni stóð, bærði ekki á sér.
„Ég ólst upp í Riverton sem er
íslenskur staður en þar er mikið
af kynblendingum og ég er einn
þeirra,“ sagði Pat sem er 35 ára,
og frekar íslensk í útliti, ljós yfírlit-
um, græneygð og skolhærð. „En
ég lít frekar á mig sem hálfan indí-
ána eftir að hafa gengið í gegnum
mikil óþægindi allt mitt líf. Það
hefur tekið mig öll fullorðinsárin
að skilja mig og vera ánægð með
mig eins og ég er. Þjóðfélagið vill
að ég geri upp hug minn og velji.
Ég fann ekki fyrir þessu í Riverton
því þar eru svo margir kynblend-
ingar en þegar ég flutti þaðan 17
ára gömul, 1979, rakst ég á vegg.
Ég vildi ekki búa lengur í River-
ton, hætti í skóla og vildi fara að
vinna. Síðan hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar."
Eilíf barátta
Pat býr í Winnipeg, í borgarhluta
vestur af miðbænum þar sem eldri
Vestur-íslendingar eru fjölmennir
og indíánar í seinni tíð. Hún er í
sambúð með hljómlistarmanninum
og indíánanum Allen Riev og á tvær
dætur, sjö og fjórtán ára, auk þess
sem þau hafa tekið að sér tvær
stúlkur, en fósturdætumar luku
námi í grunnskóla með góðum ár-
angri fyrr í sumar. Hún virðist lífsg-
löð, Ijómar af ánægju og rekur upp
miklar rokur þegar skondin atvik
ber á góma. Hún er komin á beinu
brautina eftir að hafa oft ekki séð
til sólar síðan hún var unglingur.
„Lífíð hefur verið mjög erfítt.
Sem indíáni hef ég staðið í eilífri
baráttu. Indíánamir segja að ég sé
svo ljós en aðrir segja að ég sé
hálfur indíáni og gefa til kynna að
þar með sé eitthvað óhreint við
mig. Því var um stöðuga innri bar-
áttu að ræða, hver er ég? Það tók
mig mörg ár að skilgreina sjálfa
mig, hvaða menningu ég tilheyrði.
í Kanada era mörg þjóðabrot og
ég gat ekki sagt að ég tilheyrði
menningu indíána heldur varð að
finna út hver ég var. Og ég hef
komist að niðurstöðu. Ég trúi á
skepnur. Ég trúi á að virða allar
lifandi verar og viðvarandi samteng-
ingu náttúrannar við allt Iíf.“
Hún sagði að George Magnús
Pálson, faðir sinn, hefði átt 10
systkini, en hún hefði lítið samband
við íslenska skyldfólkið. „íslenska
kjarnafjölskyldan lifir í sínum litla
heimi, sem ein lítil eining, en þann-
ig er því ekki varið hjá indíánum.
Fjölskyldan er nauðsynleg en mun-
urinn felst í því að hjá íslendingum
eru menn einstaklingar en við eram
öll ein heild. Ég á til dæmis mjög
nánar frænkur í þriðja og fjórða lið
í móðurætt en slíku er ekki fýrir
að fara í föðurætt. Þannig er menn-
ing okkar enda er það svo að ég
verð aldrei íslendingur, þó ég sé af
íslenskum ættum, því ég er hálfur
indíáni. Fjölskyldumynstur indíána
í Kanada er þannig að ég eyði mest-
um tíma mínum innan fjölskyldunn-
ar, innan hópsins. Ég valdi þessa
leið vegna þess að ég átti frekar
heima á meðal indíána og þar var
ég frekar viðurkennd. Samt sem
áður naut ég mikillar umhyggju í
föðurættinni og afí og amma elsk-
uðu okkur systkinin mikið og gerðu
eflaust meira fyrir okkur en hrein-
ræktuðu afa- og ömmubömin. Þetta
var stöðug togstreita hjá mér vegna
þess að þau elskuðu mig svo mikið,
sama hvað ég gerði.
Ég var eiturlyfjaneytandi og
áfengissjúklingur en hef algerlega
haldið mig frá vímuefnum, tóbaki
þar með, í sex ár. Ég hef öðlast
FJÖLSKYLDAN er ríkur þáttur í lífi Patriciu. Hér heldur hún á mynd af sér og dætrunum, á
eldhúsborðinu er hún á mynd í fangi móður sinnar, peysa íslensku ömmunnar er fyrir framan hana
og fremst má sjá fléttuna sem notuð var við hugleiðslu fjölskyldunnar.
p m m |XX m
Frekar indiani
en íslendlnnur
nýja lífssýn og elska líf mitt en
met allt það sem pabbi kenndi mér
og virði hann fyrir það. Ég byijaði
að drekka 12 ára og unglingsárin
vora mér erfið og ruglingsleg. Á
þeim tíma hófu indíánar að beijast
markvisst fyrir réttindum sínum
og samtök indíána í Manitoba voru
stofnuð en ég hef verið í þeim frá
byijun. Ég hef því verið virkur
þátttakandi í réttindabaráttunni
síðan ég var 13 ára.“
í félagsráðgjöf fyrir indíána
Mörgum hefur reynst erfitt að
komast úr viðjum áfengis og eitur-
lyfja en Pat tókst að snúa blaðinu
við og stefnir að því að ljúka há-
skólanámi í félagsráðgjöf næsta
vor. Hún lítur björtum augum til
framtíðarinnar og hlakkar til að
takast á við það sem að höndum
ber.
„Ég hef verið í háskólanum und-
anfarin þijú ár og er á síðasta ári
í félagsráðgjöf. Eg er komin með
réttindi til að opna eigin ráðgjafar-
skrifstofu en ætla ekki að gera það
fyrr en að loknu námi. Hins vegar
liggur fyrir að ég kem til með að
starfa að velferðarmálum indíána
hvar sem er í Manitoba-fylki og sé
því fram á að vera mikið á ferð-
inni. Eins hef ég verið beðin um að
hella mér út í stjómmálabaráttuna
í fylkinu og hef fullan hug á að
taka áskoruninni hvenær sem það
verður. Flokkamir hafa áhuga á
mér vegna þess að ég er indíána-
kona. Þeir þurfa að sýna að þeir
séu opnir fyrir ölium og styðji jafnt
málstað minnihlutahópa sem ann-
arra. Samt sem áður hef ég ekki í
hyggju að fara fram sem indíáni
heldur sem fullgildur þegn þjóðfé-
lagsins en nota tækifærið ef á þarf
að halda til að komast að.“
Morgunblaðið/Steinþór
PATRICIA Wilhelmína Harper með sambýlismanninum Allen
Riev og dótturinni Jasmin við heimili þeirra í Winnipeg.
Kröftug blanda
í samtali okkar kemur augljós-
lega fram vilji Pat til að vera indí-
áni en hún er ekki síður hreykin
af því að vera líka íslendingur.
„Að vera indíáni og íslendingur
er kröftug blanda_ og ég er stolt
af upprunanum. íslendingar hér
hafa yfirleitt getað gert það sem
þeir hafa viljað og eru hreyknir af
því að vera íslendingar. Þeir eru
léttir í lundu og gamansamir en
það er vissulega örðuvísi að eiga
foreldra hvorn af sínum kynstofnin-
um. Ég hélt oft að mamma skamm-
aðist sín fyrir að eiga kynblendinga
en með framkomu sinni var hún
aðeins að sýna annarri menningu
virðingu. Það má gera á margan
hátt og getur stundum litið út fyr-
ir að vera annað. Lengi skildi ég
þetta ekki því mér fannst hún ekki
sýna öðram virðingu þó tilfellið sé
að hún hugsar alltaf meira um
aðra en sig sjálfa.
Pabbi var ástúðlegur vinnuþjark-
ur og er enn þó hann sé kominn á
eftirlaun. Þau unnu bæði í þjóð-
garðinum á Heklueyju, hann í 19
ár og mamma er þar enn, auk þess
sem þau voru nautgripabændur.
Pabbi lagði alltaf áherslu á sómatil-
finningu og vinnusemi en stundum
var eins og hann ætti erfitt með
að skilja að við vorum kynblending-
ar og lét okkur heyra það með
blótsyrðum. En hann var ekki á
móti okkur og það er mikilvægt.
Samt sem áður skildi hann stund-
um ekki mömmu eða hvernig við
vorum. Við vorum fædd með ákveð-
in einkenni beggja og fyrir kom
að hann áttaði sig ekki á indíána-
eðlinu í okkur og við skildum hann
ekki. Því var oft barátta á milli
okkar en ást hans og umhyggja
leyndi sér aldrei.
Ég lærði litla sem enga íslensku
því enska var tungumál heimilisins
og mamma hélt rækt við indíánat-
ungu sína. Við fengum í raun aldr-
ei tækifæri til að læra íslensku og
á seinni árum hef ég ekki séð
ástæðu til að læra málið því ég
umgengst ekki reglulega fólk sem
talar íslensku. Ég hefði sennilega
lært málið sem krakki ef tækifæri
til þess hefði verið fyrir hendi en
pabbi lagði alltaf áherslu á að við
legðum hart að okkur og lærðum
vel ensku. Það er honum að þakka
að ég læt til mín taka á ýmsum
sviðum, stend upp og segi mína
meiningu, því hann var stöðugt að
segja mér að tala og leggja mitt
til málanna. Ég held að margar
stúlkur fái ekki slíka örvun frá
foreldrum sínum og ég er ekki viss
um að ég hefði ræktað þennan eig-
inleika ef báðir foreldrar mínir
hefðu verið indíánar. Pabbi trúði á
mig og þrýsti á mig og ég er sann-
færð um að ég hef erft það besta
úr báðum kynstofnunum."
Pat tók námsleið í tungumáli
móður sinnar við Manitoba-háskóla
en sagði að málið væri erfítt. Einn-
ig væri erfitt að vera af ákveðnum
kynstofni en kunna ekki málið.
„Bretar hafa mikil völd hérna og
hafa í raun troðið aðra undir en
það er meðal annars ástæðan fyrir
því að margir indíánar kunna ekki
móðurmálið. En ég held góðu sam-
bandi við foreldra mína. Þeir eru
stór hluti af lífi mínu og ég ber
allar ákvarðanir mínar undir þá
enda styðja þeir mig vel í einu og
öllu sem ég geri.“
íslenska amman mikilvægust
Aðspurð sagðist Pat oft hafa
hugsað um að heimsækja ísland
en sú hugsun hefði orðið að víkja
vegna virkrar þátttöku í fyrr-
nefndri réttindabaráttu indíána.
Amma er eitt fárra orða sem hún
kann í íslensku og áhuginn á ís-
landi er fyrst og fremst vegna
ömmu.
„Helsta ástæðan fyrir löngun