Morgunblaðið - 28.09.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 1996 33
I
:
)
í
J
)
í
I
J
J
I
í
I
s
I
I
j
!
I
a
I
J
I
l
l

_______AÐSEMPAR GREINAR_
Heilbrigðismálin í
ölduróti umræðunnar
AÐ UNDANFÖRNU hafa heil-
brigðismálin verið mjög í umræð-
unni. Margt veldur. Erfítt er að
halda útgjöldum heilbrigðisþjón-
ustunnar niðri og á sama tíma er
verið að ná niður halla
ríkissjóðs. Meðalhalli
ríkissjóðs hefur á
nokkrum undanförn-
um árum numið um 9
milljörðum króna sem
svarar til þess að ríkis-
sjóður sé rekinn með
halla sem nemur um
tvennum Hvalíjarðar-
göngum á ári. Öllum
er ljóst að þannig er
ekki unnt að halda
áfram.
En landsmönnum
fjölgar og öldruðum
íjölgar sem hlutfalli
af landsmönnum.
Verulegur hluti kostn-
aðar við heilbrigðiskerfið er vegna
aldraðs fólks, eðlilega. Á Landspít-
ala eru um 45% þeirra sem koma
á bráðamóttöku og yfír 50% þeirra
sem nýta legurúm á lyflækninga-
deild aldraðir. Jafnframt koma sí-
fellt á markað ný lyf sem eru rán-
dýr og ný hátæknilækningatæki,
sem auka möguleika til lækninga,
kalla á mikinn stofnkostnað.
í hnotskurn
í hnotskurn er því vandinn sá
að ekki er unnt að veija meira fé
til heilbrigðismála en nú er gert á
sama tíma og þörf er á meiri þjón-
ustu og kostnaður eykst. Hrópað
er á hagræðingu og verulegur
árangur hefur náðst. Sem dæmi
má nefna á ríkisspítölum niður-
stöður ríkisendurskoðunar:
Á árunum 1990-1995 hefur:
1) Sjúklingum fjölgað um 14%.
2) Starfsfólki fækkað um 5%
eða um 130.
3) Sjúklingum pr. starfsmann
ijölgað um 20%.
4) Kostnaður pr. sjúkling lækk-
að um 5%.
5) Meðallegutími styst um 17%.
6) Lyfjakostnaður pr. sjúkling
lækkað um 11%.
Að auki hefur starfsmönnum
fækkað um 70 milli áranna 1995
og 1996. Starfsmönnum hefur því
fækkað á tímabilinu um 200.
Árangur á rúmu ári
Síðan ég kom að stjóm Ríkis-
spítalanna fyrir rúmu ári hef ég
haft aðstöðu til að fylgjast nokkuð
með framgangi mála innan heil-
brigðiskerfísins. Gríðarlegt starf
hefur verið unnið og verulegur
árangur náðst við erfiðar aðstæð-
ur. Núverandi heilbrigðisráðherra
hefur haft meira samráð við fag-
fólk og í ríkara mæli en mér virð-
ist að áður hafí verið gert í ráðu-
neytinu. Reyndar var aðstaðan
ekki glæsileg þegar Ingibjörg
Pálmadóttir tók við. Hatrammar
deilur voru innan kerfísins og víða
ríkti mikil óvissa. Tilvísanadeilan
var í algleymingi og sérfræðingar
höfðu sagt upp samningum.
Heilsugæslukerfíð var því allt í
uppnámi. Sjúkrahús höfðu farið
verulega fram úr fjárlögum og
uppsagnir, lokanir og niðurskurður
var boðaður. Engin heilbrigðisáætl-
un eða heildarstefna hafði verið
unnin. Starfsandi og starfsgleði var
í lágmarki og það svo að sums stað-
ar lá við upplausnarástandi.
Breytingar
Á rúmu ári hefur margt breyst
til batnaðar þó enn séu vandamál-
in mörg og stór og verða aldrei
leyst í eitt skipti fyrir öll.
Sjúkrahúsin taka til sín stærst-
an hluta þess fjármagns sem til
heilbrigðismála fer. Nefnd fag-
manna hefur náð miklum árangri
varðandi samráð og samstjóm og
einhvem tíma hefði það þótt saga
til næsta bæjar að búið væri að
ná samkomulagi um
hagkvæmniúttekt á
sameiningu stóru
sjúkrahúsanna, sam-
komulagi sem allir
hlutaðeigandi aðilar
skrifa undir.
Boðuð hafði verið
mikil skerðing á þjón-
ustu við aldraða, geð-
sjúka og þá sem á
endurhæfíngu þurfa
að halda, einkum á
Sjúkrahúsi Reykjavík-
ur. Þær aðgerðir, sem
gripið er til, koma í
veg fyrir þessa skerð-
ingu á þjónustu sam-
hliða mikilli hagræð-
ingu. Vandi sjúkrahúsanna og
vinna við lausn hans hefur hvílt
mun meira á herðum heilbrigðis-
ráðuneytisins nú en ég hefí áður
þekkt til.
Heilbrigðisráðherra beitti sér
fyrir því að hjartaskurðaðgerðir á
börnum era nú að mestu fluttar
inn í landið. Hér er um að ræða
verulegan sparnað fyrir ríkissjóð
og gríðarlegt hagræði fyrir for-
eldra og böm sem þurfa á þessari
þjónustu að halda.
Starfsmönnum ríkis-
spítala hefur fækkað
um 200 frá árinu 1990,
segir Guðmundur G.
Þórarinsson, en sjúkl-
ingum fjölgað um 14%.
Glasafijóvgunardeild tók nýlega
til starfa í endurbættu og glæsi-
legu húsnæði á Landspítala og
ætti nú að vera fær um að sinna
því hlutverki sem henni er ætlað
og mun spara ríkissjóði mikla fjár-
muni og auka lífshamingju þeirra
sem þjónustunnar njóta.
Heiíbrigðisráðherra beitti sér
fyrir auknu fé til barna- og ungl-
ingageðdeildar til þess að unnt
væri að auka þar starfsemi og
tryggja sem best aðstoð við þenn-
an aldurshóp.
Nýlega var opnuð ný og stór-
bætt aðstaða gjörgæslu á Land-
spítala.
Á þessu ári er unnið að uppsetn-
ingu nýrrar hjarta- og æðarann-
sóknastofu á Landspítala, rann-
sóknastofu sem mun stórlega
bæta aðstöðu þeirrar greinar og
auka þjónustu við þennan sjúkl-
ingahóp.
Sameining öldrunarlækninga
SHR og RSP á Landakoti mun
auka hagræðingu og þjónustu
ásamt sjúkrahúsatengdri heima-
hlynningu sem er nýmæli.
Verið er að sameina þvottahús
sjúkrahúsanna í Reykjavík.
Verið er að auka endurhæfíngu
eftir heilablóðföll og taugasjúk-
dóma á SHR.
Unnið er að skipulags- og
starfsferlabreytingu á skurðstofu-
starfsemi sem getur leitt til gríðar-
legrar hagræðingar.
Nú er loks komið samkomulag
um að sjúkrahúsin í Reykjavík
hætti rekstri leikskóla, enda taki
sveitarfélögin við þeirri starfsemi.
Þannig mætti lengi telja. Ráðu-
neytið vinnur að þróun Blóðbank-
ans og alþjóðlegri vottun fyrir
hann. Það hillir undir gigtarrann-
sóknastofu, rætt er um að færa
beinmergsflutninga inn í landið og
að ráðast í plasmaútflutning
o.s.frv.
Tilsjónarmenn
Víða úti um land hafa verið
settir tilsjónarmenn með rekstri.
Tillögur þeirra era oft ekki sárs-
aukalausar en aðhaldi er beitt og
árangur næst.
Gríðarleg vinna hefur farið fram
varðandi skipulag heilsugæslunn-
ar. Þar er við erfitt mál að etja
þar eð læknasamtökin era klofin
í afstöðu til skipulagsins. Sú vinna,
sem nú fer fram við sameiginlegt
tölvu- og upplýsingakerfí fyrir alla
heilsugæsluna og síðan mun tengj-
ast sjúkrahúsunum og einkastof-
um, er mikilvæg og mun auka
öryggi. Deilurnar um heilsugæsl-
una hafa verið tímafrekar en ráðu-
neytinu hefur tekist framar vonum
að sjá fólki fyrir þjónustu við þær
erfíðu aðstæður.
Samkomulag náðist í fyrsta sinn
um hámark á heildargreiðslur til
sérfræðinga þannig að unnt er að
áætla þjónustu þeirra á fjárlögum
með sæmilegu móti.
í fyrsta sinn tekst ráðuneytið
nú á við í alvöru að leita lausnar
á forgangsröðunarspumingunni.
Hér er auðvitað aðeins drepið á
nokkur helstu atriði sem skilað
hefur fram á veginn á rúmu ári.
Ljóst er að mikið hefur verið unn-
ið á stuttum tíma og árangur vera-
legur.
Fagfólk virkjað
Mér virðist sem vinna ráðuneyt-
isins hafi breyst í ráðherratíð Ingi-
bjargar Pálmadóttur. Fagfólk í
heilbrigðiskerfinu er virkjað í
auknum mæli. Áherslan er á hag-
kvæmni og aðhald og þannig hef-
ur tekist að sneiða hjá niðurskurði
sem ella hefði verið óhjákvæmileg-
ur. Jafnframt hafa náðst verulegar
framfarir í kerfinu og faglegra
sjónarmiða hefur verið gætt í rík-
um mæli. En vandamálin era mörg
og stór. Baráttan fyrir hagræð-
ingu og aðhaldi í heilbrigðiskerfínu
tekur engan enda. Nærtækt er að
líta til nágrannalandanna, Svíþjóð-
ar, Frakklands, Bretlands o.s.frv.
Alls staðar er sömu sögu að segja.
Okkur hefur þrátt fyrir allt tek-
ist samhliða spamaðaraðgerðum
að viðhalda og jafnvel auka gæði
kerfisins. Því markmiði má ekki
missa sjónar á.
Höfundur er formaður
sijórnarnefndar ríkisspítala.
Ný haustefni
í miklu úrvali.
.'VIRKA
Mörkin 3. sími 568 7477
Opið mánud.-föstud.
kl. 10-18.
Laugard. kl. 10-14.
Guðmundur G.
Þórarinsson
NORDIA 96
FRIMERKl
Kjarvalsstaðir
25.-27. OKTÓBER 1996
Þriðja norræna frímerkjasýningin
í Reylqavík.
Áður hefur í frímerkjaþætti verið
fjallað nokkuð um þá samnorrænu
frímerkjasýningu sem haldin verður
á Kjarvalsstöðum hér í Reykjavík
dagana 25.-27. október nk. Þá var
í síðasta þætti minnzt á NORDIU-
smáarkimar sem póststjómin hefur
gefið út til að styrkja sýningarhald-
ið. Allur undirbúningur er kominn
nær á leiðarenda og aðeins loka-
spretturinn eftir.
Þættinum hefur borizt handrit að
skrá yfir væntanlega sýnendur á
NORDIU 96 og efni þess, sem þeir
sýna. Verður hlaupið á nokkru því
efni hér á eftir svo að frímerkjasafn-
arar og aðrir áhugamenn geti séð
upp á hvað verður boðið þá þijá
daga sem sýningin stendur. En eins
og alltaf áður: Sjón er sögu ríkari.
Ættu allir þeir, sem
einhvem áhuga hafa
á frímerkjum og frí-
merkjasöfnun, ekki
að sleppa því tæki-
færi sem hér býðst
að sjá, áhugavert
sýningarefni og
margt mjög sjald-
gæft. Sakir rúmleysis verður nær
einvörðungu vikið að söfnum ís-
lenzkra safnara.
í Meistaraflokki verða fimm söfn.
Þau hafa öll verið áður á frímerkja-
sýningum að ég fæ bezt séð. Hér
staldra ég einungis við safn Indriða
Pálssonar í átta römmum. Sýnir
hann þar þróun póstþjónustu á ís-
landi frá 1836-1902. Safnið nær
þannig bæði yfir forfrímerkjatíma-
bilið svonefnda til 1870, danska
tímabilið til ársloka 1872, þegar
dönsk frímerki giltu hér á landi,
skildingatímabilið 1873 til 1876,
þegar íslenzk skildingafrímerki voru
notuð og loks aurafrímerkin eftir
myntbreytinguna til 1902. Safn
þetta er nær óbreytt frá því það var
sýnt á CAPEX 96 í Kanada í sum-
ar. Þar fékk það stórt, gyllt silfur
og heiðursverðlaun. Það eru vissu-
lega há verðlaun en engu að síður
vakti einkunnagjöfin furðu allra
þeirra sem þekkja þetta frábæra
safn og vita að það er langbezta
íslenzka frímerkjasafnið frá þessum
tíma, sem til er, og ég leyfi mér að
bæta við „og hefur nokkurn tímann
verið til“. Menn töldu því einsætt
að það hlyti gullverðlaun á þessari
heimssýningu. Svo varð þó ekki,
enda skilst mér að enginn dómenda
hafi haft næga þekkingu á fslenzk-
um frímerkjum. Slíkt er vitaskuld
hneyksli á alheimssýningu.
I Hefðbundinni deild eiga þrír
Danir, einn Svíi og einn Norðmaður
íslenzkt efni, sem mun flest vera
kunnugt þeim, sem sótt hafa frí-
merkjasýningar á liðnum árum. Öll
munu þessi söfn vera eitthvað „auk-
in og endurbætt", svo að þau hljóta
að vekja athygli íslenzkra safnara.
í sama flokki sýnir Jón Aðalsteinn
Jónsson í sex römmum tvílit dönsk
skildinga- og aurafrímerki frá
1870-1905, en það safn hlaut stórt
silfur og heiðursverðlaun í Færeyjum
á liðnu sumri.
í Póstsögulegri deild sýna þrír
íslenzkir safnarar. Jón Egilsson safn
sitt frá Hafnarfirði í fimm römmum
BIODROGA
snyrtivörur
og Hjalti Jóhannesson í jafnmörgum
römmum safn sitt af upprunastimpl-
um svonefndum. Sigurður Þormar á
þarna mikið safn af brúarstimplum
í tíu römmum. Þarflaust er að taka
fram að í þessum söfnum öllum er
fjöldi áhugaverðra umslaga. í þess-
ari deild sýnir Frímerkjaklúbburinn
Askja á Húsavík þekkt safn sitt úr
Póstsögu Þingeyjarsýslu 1823-
1996. Virðast þeir Öskjumenn vera
eina félagið utan af landsbyggðinni,
sem sendir efni á NORDIU 96. Ekki
sýnir það mikla grósku í frímerkja-
söfnun hérlendis. Þá er svo komið,
að enginn íslenzkur safnari sendir
bréfspjöld á sýninguna. Eitt slíkUt-
safn kemur vestan úr Bandaríkjun-
um í átta römmum. Á það kunnur
safnari þar vestra, Gordon Morison.
Því miður virðist flugið hafa held-
ur daprazt hjá unglingum okkar að
þessu sinni í unglingadeild. Þar eru
einungis eftir þeir Gísli Geir Harðar-
son með tónskáldin sín og Guðni
Friðrik Árnason með Kólumbusar-
merkin. í Mótífdeild eigum við svo
engan fulltrúa að þessu sinni.
I Bókmenntadeild er líka heldur
fátæklegt frá okkar
hendi, þegar undan
er skilinn Don
Brandt með þá
ágætu bók sína:
Walking into Ice-
lands’s Postal Hi-
story. Sigurður H.
Þorsteinsson á
þarna tvenns konar efni og er annað
þeirra frímerkjaþættir úr dagblöð-
um.
Ein nýjung verður á NORDIU 96,
sem vert er að vekja athygli á í lok
þáttarins. Sýningarstjórn ætlar að
vekja áhuga nemenda í grunnskólum
á frímerkjum og söfnun þeirra „með
því að búa til sínar eigin tillögur um
frímerki," eins og það er orðað J—.
bréfi til myndlistarkennara, og me5
aðstoð þeirra. Tillögurnar verða síð-
an sýndar á NORDIU 96. Allir þátt-
takendur fá viðurkenningu, og
nokkrar myndir úr hveijum aldurs-
hópi fá verðlaun. Sérstök dómnefnd
velur síðan nokkra tugi mynda til
verðlauna. í henni eiga sæti fulltrúi
Félags myndlistarkennara, fulltrúi
Landssambands íslenzkra frímerkja-
safnara og Þröstur Magnússon, sem
er þekktur fyrir að hafa hannað fjöl-
mörg og smekkleg frímerki fyrir ís-
lenzku póststjómina á liðnum árum.
Ein mynd úr hveijum aldurshópi fær
síðan sérstök verðlaun sem „athygl-
isverðasta" myndin. Fá höfundar
myndanna afhenta bikara me^|
ágröfnum nöfnum sínum. Allar verð-
launamyndir verða til sýnis á Kjarv-
alsstöðum, en aðrar tillögur má
skoða í möppum, sem merktar verða
hveijum skóla og árgangi.
Skilafrestur í samkeppni þessari
er til 10. október. Er vonandi, að
þátttaka verði góð meðal skóla-
barna, enda er aldrei að vita, nema
einhveijar teikningar þeirra rati á
frímerki póststjórnarinnar að keppni
lokinni.
Sjálfsagt er að taka það fram, að
aðgangur verður ókeypis fyrir börn
og unglinga á NORDIU 96, enda
þess vænzt, að þeir fjölmenni á sýn-
inguna og kynni sér þann undraheim
frímerkjanna, sem þar mun blasa -
við augum ungra sem aldinna.
Jón Aðalsteinn Jónsson
Húsgögn, ljós
og gjafavörur
1
NORDIA 96
1 W
brúðargjafalistann.
MÖRKINNI 3
SÍMI 588 0640 • FAX 588 0641