Morgunblaðið - 03.10.1996, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1996 29
LISTIR
Morgunblaðið/Kristinn
GUÐMUNDUR Bjarnason umhverfisráðherra afhendir sendi-
herra Dana á íslandi, Klaus Otto Kappel, eintak af bókinni. Með
þeim á myndinni er höfundurinn, Ág-úst Böðvarsson.
Nýjar bækur
Landmælingar og korta-
gerð Dana á Islandi
LANDMÆLINGAR Islands hafa
gefið út bókina Landmælingar og
kortagerð Dana á Islandi. Höfundur
er Ágúst Böðvarsson fyri’verandi
forstjóri Landmæiinga íslands.
í bókinni er skráð saga eins mesta
stórvirkis Dana á stjórnarárum
þeirra á Islandi, þ.e. gerð umfangs-
mikils landmælinganets yfir allt
landið og nákvæmra korta sem síð-
ari tíma kort af íslandi hafa byggst
á til þessa. Bókin spannar tímabilið
frá byrjun 19. aldar og fram á síð-
ari hluta þeirrar 20.
Bókin er heimild úr sögu iands
og þjóðar sem nú kemur í fyrsta
sinn fyrir almennings sjónir. Ágúst
Böðvarsson hóf að skrifa þessa sögu
eftir að hann lét af störfum sem
forstjóri Landmælinga íslands fyrir
aldurs sakir. „Hann tók sem ungur
maður þátt í ferðum og mælinga-
starfi Dananna og upplifði ýmnsa
af þeim atburðum sem hann lýsir í
bókinni. Hann glæðir söguna lífi
með frásögnum af ferðalögum, at-
burðum og samskiptum íslendinga
og dönsku mælingamannanna auk
forvitnilegra lýsinga á tíðaranda,
mönnum og málefnum", segir í
kynningu.
I bókinni er rakinn aðdragandi að
stofnun Landmælinga Islands, en
stofnunin á 40 ára afmæli á þessu ári.
Bókin er 316 bls. í stærðinni A4
og hefur m.a. að geyma 140 Ijós-
myndir frá tfmabilinu 1900-1985
auk korta og teikninga. Prentsmiðj-
a n Steindórsprent-Gutenberg hf.
annaðist umbrot og prentun og Fé-
lagsbókbandið Bókfell hf. sá um
bókband.
Námstefna um
Karen Blixen
NÁMSTEFNA verður
haldin í Norræna húsinu
um danska rithöfundinn
Karenu Blixen, sunnudag-
inn 6. október frá kl.
14-20.
„Kvikmyndin „Jörð í
Afríku“, sem byggð er á
bók hennar „Den afrik-
anske Farm“ og kvik-
myndin „Gestaboð Ba-
bettu“, er byggist á bók
hennar „Skæbne-Anekdoter“, sem
leikstýrt er af Dananum Gabriel
Axels, vöktu á níunda áratugnum
áhuga á verkum Karenar Blixen
og þá ekki síður á persónusögu
hennar. Allt þar til hún lést árið
1962 lagði hún sitt af mörkum til
að skapa dulúð um eigin persónu
sem varð þess valdandi að áhuginn
beindist fremur að henni en verkum
hennar. Hugmyndin með námstefn-
unni er nú að beina fremur athygl-
inni að skáldskap hennar en per-
sónugerð og lífshlaupi.
Danski rithöfundurinn Thorkild
Bjornvig mun taka þátt í námstefn-
unni. Hann var náinn vinur Karenar
Blixen og hefur greint frá vináttu
þeirra i bók sinni „Pagten". Hann
mun opna námstefnuna og fjallar
hann um söguna „Draumarnir“ úr
bókinni „Syv fantastiske Fortællin-
ger“ frá árinu 1935. Sagan fjallar
um sjálfsvitundina og vandamál þau
sem henni eru bundin.
Poul Behrendt magister mun
íjalla um örlagatrú Karenar Blixen
með vísan til sögunnar „Peter og
Rosa“ úr bókinni „Vinter-Eventyr“
frá árinu 1942.
Charlotte Engberg magister
fjallar um ljóðrænu og uppbyggingu
sögunnar „Hið óskrifaða
blað“ úr bókinni „Sidste
Fortællinger“ frá árinu
1957.
Á eftir dönsku frummæ-
lendunum mun Thor Vil-
hjálmsson rithöfundur
ræða um erindin og síðan
mun Soffía Auður Birgis-
dóttir opna umræðu um
samband Karenar Blixen
og Williams Faulkners með
tilvísan í söguna „Sorg-Agre“ úr
bókinni „Vinter-Eventyr“.
Að lokum fjallar Dagný Krist-
jánsdóttir lektor um „Blixen og
Laxness".
Umræður verða í framhaldi fram-
söguerinda en námstefnunni lýkur
síðan með pallborðsumræðum.
Námstefnan er haldin að frum-
kvæði sendiráðsins í samvinnu við
Norræna húsið og fer hún fram á
dönsku. Allir eru velkomnir.
Mánudaginn 7. okt. kl. 10 til 13
heldur Poul Behrendt magister fyr-
irlestur í Háskóla íslands um „Sorg-
Agre“, sem dæmi um umskiptin frá
lénsskipulagi til nútímans. í tengsl-
um við fyrirlesturinn verður sýnd
kvikmynd Mortens Henriksens sem
fjallar um fyrrnefnda sögu.
Kvikmyndirnar „Sorg-Agre“ og
heimildarkvikmyndin „Karen Blix-
en í Rungstedlund“ verða sýndar í
Norræna húsinu 5.10. kl. 17 ásamt
viðtali Karls Bjarnhofs við Karen
Blixen.
í bókasafni Norræna hússins
verður sett upp sýning með bókum
Karenar Blixen og veggspjöldum,
er ijalla um æviferil hennar og
skáldskap. Jafnframt verður safn
hennar í Rungstedlund kynnt.
Miklos Dalmay
Miklos Dalmay
sigurvegari
Tónvakans
1996
TÓNVAKANUM 1996, tónlistar-
keppni Ríkisútvarpsins, er nú lok-
ið. Sigurvegarinn að þessu sinni
er Miklos Dalmay píanóleikari.
Miklos Dalmay er fæddur í
Ungverjalandi og stundaði tónlist-
arnám frá unga aldri. Hann hefur
starfað að tónlistarkennslu og tón-
listarflutningi í heimalandi sínu, í
Svíþjóð og síðustu árin á íslandi.
Hann er nú búsettur á Flúðum
ásamt eiginkonu sinni sem er þar
organisti og þrem börnum þeirra.
Hann kennir við tónlistarskóla
Árnessýslu auk tónlistarskóla á
höfuðborgarsvæðinu.
Miklos Dalmay kemur fram á
hátíðartónleikum Tónvakans með
Sinfóníuhljómsveit íslands í Há-
skólabíói, fimmtudaginn 17. októ-
ber næstkomandi og leikur píanó-
konsert eftir Maurice Ravel. Hann
tekur síðan við Tónvaka-verðlaun-
unum úr hendi Heimis Steinssonar
útvarpsstjóra.
List eftirvæntingarinnar
— eða ergjandi bið
BÓKMENNTIR
S k á I (I s a g a
ATBURÐIR VIÐ VATN
eftir Kerstin Ekman. Sverrir Hólm-
arsson þýddi. Uglan, Islenski kilju-
klúbburinn, Reykjavík 1995.430 bls.
KERSTIN Ekman hlaut Bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs
fyrir skáldsöguna, Atburðir við vatn
(Hándelser vid vatterí), árið 1994.
Ekman (f. 1933) er kunn sænsk
skáldkona sem hefur einkum fengist
við að rita spennu-
sögur og hefur
smámsaman þróað
það form til meiri
dýptar en flestir.
Síðustu ár, eða
áratugi jafnvel,
hefur það þótt vís
leið til vinsælda að
lyfta afþreying-
unni upp í æðri
víddir, að láta le-
sandann fá á tilfinninguna að hann
sé ekki bara að lesa einhveija innan-
tóma þvælu um ástir og undirferli,
glæp og refsingu heldur búi eitthvað
annað og meira undir niðri. Nýleg
dæmi um höfunda sem hafa farið
þessa leið með góðum árangri eru
Bandaríkjamennirnir Robert James
Waller og Paul Auster og Englending-
urinn Martin Amis. Öllum hefur þeim
verið hossað hetjulega undanfarið,
bæði hérlendis og erlendis, sem stór-
brotnum rithöfundum, óverðskuldað
að margra mati. Sumir vilja teija
Tékkann, Milan Kundera, með í hópi
höfunda sem fetað hafa einstigið á
milli afþreyingarinnar og „alvarlegri"
verka en vitanlega má endalaust deila
um það hveija skal telja til þessa hóps.
Atburðir við vatn er stór bók (430
bls.) og segir langa og margbrotna
sögu þar sem fjöldi persóna kemur
fyrir. Á Jónsmessunótt snemma á
áttunda áratugnum eru tvö ung-
menni myit í tjaldi við eitt af fjalla-
vötnum Norður-Svíþjóðar. Það setur
óhug að litlu samfélagi nálægt vatn-
inu við atburðinn, lögreglurannsókn
fer fram þar sem allir íbúar eru yfir-
heyrðir. Mikið er skrafað en samt er
eins og þykkur en ósýnilegur þagn-
armúr liggi yfir byggðinni og málið
upplýsist ekki. Átján árum síðar sér
aðalsöguhetjan, sem hafði fundið lík
ungmennanna í tjaldinu, dóttur sína
í örmum manns sem hún taldi sig
hafa séð nálægt morðstaðnum forðum
daga. Skömmu síðar er annað morð
framið og í kjölfarið taka menn að
grafast fyrir um fyrra málið aftur því
þarna virðast vera einhver tengsl.
Hvort málin upplýsast eður ei fá les-
endur ekki að vita fyrr en á síðustu
blaðsíðum bókarinnar.
Saga þessi er ekki auðveld aflestr-
ar. Fjöldi persóna kemur við sögu og
getur stundum verið eifitt að átta sig
á því hvaða hlutverki þær gegna í
verkinu; stundum gerir höfundur sér
það að leik að viila um fyrir lesandan-
um í þessum efnum og minnir aðferð-
in óneitanléga á handbragð Agöthu
Christie. Einnig er höfundur á eilitlu
tímaflandri í upphafi bókarinnar sem
gerir lesanda erfiðara fyrir að setja
sig inn í söguna. Sömuleiðis fer
mörgum sögum fram í einu, það eru
sögur inni í sögunni sem smámsaman
koma saman í eina heiid. Þetta og
fyrirferðarmiklar umhverfislýsingar
og smásmugulegar sviðsetningar
gera söguna stundum hæga og lang-
dregna. Frásagnarháttur, eða stíll,
Ekmans er þó það sem vegur hvað
þyngst í jiví að gera söguna dálítið
harða undir tönn en hann einkennist
af stöðugum frestunum; textinn er
sífellt að skjóta merkingu og upplýs-
ingum á frest þannig að lesandinn
upplifir sig alltaf eins og á næstsíð-
asta reitnum. Þetta lýsir sér í smáu
og stóru í textanum; allt frá því
hvernig höfundur dregur lesandann
stundum á því að segja hver hefur
orðið og til þess hvernig hann lætur
lesandann bíða til síðustu blaðsíðna
eftir að fá vitnekju um það hver
framdi ódæðið við vatnið. Textinn
er því endalaus bið; stundum kitlandi
bið sem fær mann til að lesa áfram
og stundum ergjandi bið sem fær
mann til að henda bókinni á náttborð-
ið og slökkva ljósið bölvandi. Þegar
best lætur nær höfundur þannig að
beita fyrir sig hinni miklu list eftir-
væntingarinnar en annað slagið
keyrir feluleikurinn úr hófi.
Eins og áður sagði er þessi bók
Ekmans meiri á dýptina en flestar
spennusögur. Hér er dregin upp
raunsönn og margbrotin mynd af
litlu sámfélagi sem starfar eins og
einn búkur, einkum þegar neyð sæk-
ir að. Þetta er þó sýktur búkur eins
og í ljós kemur og á sér, sem slíkur,
samsvörun í ytra umhverfi samfé-
lagsins. Þannig má lesa hvassa ádeilu
á hvers konar blekkingar sem maður-
inn beitir sjálfan sig í sögunni, blekk-
ingar sem eru alltaf vanhugsaðar og
hafa því ófyrirséðar afleiðingar. Sag-
an deilir með þeim hætti á virðingar-
leysi mannsins við sjálfan sig og
umhverfi sitt.
Stærsti veikleiki sögunnar er per-
sónusköpunin. Það er eins og aðal-
persónurnar týnist í flóði aukaper-
sóna og stundum virðist höfundur
uppteknari af því að leyna lesandann
persónueinkennum einstakra sögu-
hetja frekar en að leiða þau fram í
dagsijósið. Eftir lesturinn bræðist
persónusafnið því saman í einn þykk-
an og örðulausan massa; engin
stendur upp úr í minningunni.
Engin kostur er á því hér að fjalla
sérstaklega um þýðingu Sverris
Hólmarssonar á bókinni enda hefur
rýnir frumtextann ekki undir hönd-
um. Það verður þó ekki annað sagt
en að þýðingin sé læsileg.
Þröstur Helgason.
Reykjawík: Austurstræti 12 • S. 569 1010 • Símbréf 552 7796 og 569 1095 Telex 2241 • Innanlandsferðir S. 569 1070
Hótel Sögu við Hagatorg • S. 562 2277 • Símbréf 562 2460 Hafnarfjörður: Bæjarhrauni 14 • S. 565 1155 • Símbréf 565 5355
Keflavík: Hafnargötu 35 • S. 421 3400 • Simbréf 421 3490 Akranes: Breiðargötu 1 • S. 431 3386 • Símbréf 431 1195
Akureyri: Ráðhústorgi 1 • S. 462 7200* Símbréf 461 1036 Vestmannaeyjar: Vestmannabraut 38 • S. 481 1271 • Simbréf 481 2792
ísafjörður: Hafnarstræti 7 • S.456 5390 Einnig umboðsmenn um land allt
TTSr OA'ITAS^
EUROCARD
Samvininiferðir-Laiiilsýii
Nokkur sæti laus í ferðina okkar
til Dublinar á sunnudaginn.
Sýnum nú dug, djörfung og hug
og skellum okkur í fjörið á Irlandi.
vg(ös 23.670 m:
* Gegn framvísun ATLAS-
ávísunarinnar. Innifalið; Flug,
gisting á Hotel Burlington, akstur
til og frá flugvelli erlendis, íslensk
fararstjórn og flugvallarskattar.