Morgunblaðið - 08.10.1996, Blaðsíða 35

Morgunblaðið - 08.10.1996, Blaðsíða 35
MORGUNBLAÐIÐ AÐSEIMDAR GREIIMAR ÞRIÐJUDAGUR 8. OKTÓBER 1996 35 i i i I « « Markmið og stefnur í manneldismálum 4 4 4 NÝLEGA gafst undirritaðri tækifæri til að sitja ráðstefnu í Svíþjóð um stefnur og markmið norrænna stjórnvalda í manneld- ismálum. Þar voru saman komnir félags- fræðingar, næringar- fræðingar, stjórnmála- menn o.fl., en slík blanda er fremur óvenjuleg við umjöllun sem þessa. Fram kom að stjórnvöld á öllun Norðurlöndum hafa markað ákveðna stefnu í þessum málum í því skyni að stuðla Lára Margrét Ragnarsdóttir að æskilegri þróun og hollustu. Á Islandi var manneldisstefna sam- þykkt sem þingsályktun á Alþingi í maí 1989. Engin árstíð þarfnast meira grænmetis og ávaxta en veturinn með dimma, langa daga. Nýlega sat Lára Mar- grét Ragnarsdóttir ráðstefnu í Svíþjóð um stefnur og markmið norrænna stjómvalda í manneldismálum. lent grænmeti. Neysla á fersku grænmeti endurspeglar þessa verðþróun. Undanfar- in ár hefur neyslan aukist hægt og bítandi en árið 1995 bregður svo við að neysla á fersku grænmeti minnkar úr 29,4 kg á mann á ári á árinu 1994 í 26,6 kg. Því er ekki óeðlilegt að spyija hver eða hveijir tryggi hagsmuni neytandans í nefnd landbúnaðar- ráðuneytis um tolla á grænmeti. Það verður því mið- viðurkennast að greinileg 4 4 « 4 4 íslenska manneldisstefnan hefur að leiðarljósi hollustu og heilbrigði enda hefur mataræði þjóðarinnar afgerandi áhrif á heilsufar hennar. Rannsóknir hafa sýnt að unnt er að fækka hjartasjúkdómum og krabbameinum með því að minnka neyslu á harðri fitu en auka í þess stað neyslu á grænmeti og ávöxt- um. Góð og fjölbreytt næring minnkar auk þess líkur á fjölda annarra sjúkdóma og eykur afköst í starfi jafnt sem námi. Meðal yfir- lýstra markmiða manneldisstefn- unnar er: að stuðla að fjölbreytni í fæðuvali, auka neyslu á græn- meti og ávöxtum en minnka fitu- neyslu. Ymsar stjórnvaldsaðgerðir geta beint eða óbeint haft áhrif á matar- asði þjóðarinnar, ekki síst ákvarðanir sem hafa áhrif á verðlag matvara. I íslenskri manneldis- og neyslustefnu stendur skýrum stöf- um að tekið skuli mið af settum manneldismarkmiðum við ákvörð- un tolla og skatta og hvers konar annarra óopinberra aðgerða sem hafa áhrif á verðlag matvæla. Þetta eru góð orð og fyrirheit, en hversu vel skyldi hugur fylgja máli? Hversu oft og mikið taka stjórnvöld mið af hollustu við ákvarðanatöku, sem hefur áhrif á verðlag matvæla? Háir tollar á grænmeti hafa ver- ið mjög til umræðu frá því lögin um framkvæmd GATT-samnings- ins tóku gildi. Samkvæmt þeim lög- um á nefnd á vegum landbúnaðar- ráðuneytis að veita undanþágur frá ofurtollum á innfluttu grænmeti, þegar innlent grænmeti er á boð- stólum. Fram að þessu hafa tollarn- ir hins vegar því miður verið það háir, að þeir veita innlendu fram- leiðslunni algjöra vernd í stað þess að veita innlendu grænmeti aðhald í verðlagningu eins og ráð var fyr- ir gert með samþykkt laganna. Ef litið er á verðlagsþróun græn- metis borið saman við aðra mat- vöru kemur í ljós að eftir gildistöku laganna hækkar verð á grænmeti verulega umfram aðra matvöru. Fyrir gildistöku laganna hafði innanlandsverð á grænmeti hins vegar lækkað hlutfallslega við er- ur að þáttaskil hafa orðið á neyslu fersks grænmetis og neyslan dregist veru- lega saman. Fyrir GATT-samning- inn borðuðu íslendingar minna af grænmeti en nokkur önnur Norður- landaþjóð og máttum við því síst við samdrætti í þessari mikilvægu neyslu. Flestir eru sammála um að hvetja þurfi íslendinga til aukinnar grænmetisneyslu. Manneldisráð, Krabbameinsfélagið og Hjarta- vernd hafa sem kunnugt er staðið fyrir slíku átaki nú í sumar - sbr: „Fimm á dag!“ Hins vegar virðast stjómvöld hafa bmgðist settri stefnu sinni um manneldismál og fallið frá stuðningi með verð- ákvörðunum sínum. Hér er mikið í húfi, rangt matar- æði getur orðið dýru verði keypt. í raun er ekki heldur fylgt sam- þykktri heilbrigðisstefnu, né heldur stutt að aðhaldi í kostnaði vegna heilbrigðisþjónustu, umfangsmesta útgjaldaliðar ríkisins. Vonandi verður núverandi stefna endur- skoðuð sem allra fyrst, engin árs- tið þarfnast meira grænmetis og ávaxta en veturinn með dimma, langa daga. Höfundur er alþingismaður. Krabbameinsvaldar í vinnuumhverfinu TALIÐ er að rekja megi um 4-5% allra dauðsfalla vegna krabbameina til orsaka í vinnuumhverfi. Þetta þýðir að um 40 manns deyja hér á landi vegna atvinnukrabbameina á hveiju ári. Með at- vinnukrabbameini er átt við illkynja krabba- mein sem að öllu leyti eða að hluta til er or- sakað af mengun efna eða öðru álagi sem kemur fyrir á vinnu- stað eða á sér stað við störf manna. Mörgu er hér til að dreifa. Til dæmis getur þetta verið sérstakt efni eins og beta-naftýlamín sem notað er í gúmmíiðnaði, eða meng- Rekja má 4-5% dauðs- falla vegna krabba- meins, segir Vilhjálm- ur Rafnsson, til orsaka í vinnuumhverfi. un þráðlaga ryks eins og asbests. Önnur dæmi eru um smitvalda eins og b-lifrarbólguveirur en stundum er um að ræða iðnaðarstarfsemi þar sem ekki er hægt að tilgreina krabbameinsvaldinn með vissu og hér má nefna kox- og álframleiðslu. Alþjóðlegastofnunin um rann- sóknir á krabbameinum (LARC) læt- ur meta hvort einstakir þættir, blöndur þeirra eða atvinnustarfsemi valdi krabbameinum í mönnum. Metin hafa verið meira en 700 at- riði og talið að 65 efni eða aðstæður í starfsumhverfi séu krabbameins- valdar, 50 séu líklegir og aðrir 300 séu hugsanlegir krabbameinsvaldar. Hvemig krabbameinin verða til eru flókin ferli og eru þau ekki alltaf að fullu kunn en í upphafí verður skemmd á erfðaefni frumnanna. Vilhjálmur Rafnsson Atvinnutengd krabba- mein hafa langan vaxt- artíma, 10 til 40 ár líða frá því menn verða fyrst fýrir mengun áhrifaþátta þar til æxl- in koma í ljós. Ytri orsakir atvinnu- krabbameina eru þekktar og því ætti að vera hægt að koma í veg fyrir þau. Fyrsta stigs forvarnir felast í að upplýsa starfsmenn og stjórnendur vinnu- staðanna um hætturn- ar og hvernig beri að forðast að menn verði fyrir mengun. Forvarn- 7.-13. október 1996 ir á öðru stigi geta verið gagnlegar til þess að finna krabbameinin nógu snemma þegar enn er möguleiki á lækningu en meðferð er þó ekki í öllum tilvikum árangursrík. Hegðun manna og lífshættir ráða miklu um hveijir fá krabbamein enda hafa krabbamein oftast marg- þættar orsakir. Reykingar hafa mikla þýðingu. Samverkun reyk- inga og asbestmengunar verður ekki lýst með samlagningu heldur virðist lungnakrabbameinshættan margfaldast þegar saman fara reykingar og mengun asbests. Ef grunsemdir vakna um krabba- meinsvald á vinnustað er nauðsyn- legt að fá úr því skorið hvort krabbamein er tíðara þar en annars staðar. Ef svo er þarf að athuga hvort krabbameinin tengjast ákveðnum störfum eða deildum og ef böndin berast að ákveðnum efn- um þarf að finna öruggar leiðir til notkunar. Svörin við þessum spurn- ingum fást með því að gerða far- aldsfræðilegar rannsóknir, en far- aldsfræðin fjallar um útbreiðslu sjúkdóma meðal fólks. Faralds- fræðilegar rannsóknir eru stundað- ar við atvinnusjúkdómadeild Vinnu- eftirlits ríkisins. Höfundur er yfirlæknir atvinnusjúkdómadeildar Vinnueftirlits ríkisins. Nokkrir krabbameinsvaldar eða líklegir krabbameinsvaldar sem finna má á vinnustöðum Efni Líffæri Arsenik og ólífræn sambönd Lungu, húð Asbest Lungu, illkynja mesóþelíóma, barkakýli Bensen Beinmerg Bensó(a)pýren Þvagblaðra, nýru Beryllíum Lungu Formaldehýð Nef, nefholur Kadmíum Lungu Koltetraklóríð Beinmerg, þvagblöðru Kristölluð kísilsýra Lungu Króm Lungu Nikkel Lungu, nefholur PAH (pólýarómatísk hýdrókarbón) Þvagblaðra, nýru PCB (pólýklórbífenýlar) Húð, meltingarvegur Tréryk Nef, nefholur Vínýlklóríð Lifur Þakskífur úr steini fyrir íslenskt veðurfar. /V f ( I frá B M • V a II á Þakskífur úr steini hafa lengi verið húsaprýði í grannlöndum okkar. BM* Vallá framleiðir nú þakskífur sem þróaðar eru sérstaklega íyrir íslenskar aðstæður og standast ströngustu kröfur um frostþol og endingu. _ Þakskífurnar eru sérstaklega fallegar og setja glæsilegan svip jafnt á ný hús sem gömul. _ Þaksktfurnar frá BM'Vallá eru viðhaldsfríar. Þær ryðga ekki og þær þarf aldrei að mála. ^ Þakskífurnar eru mjög þéttar og auðvelt er að leggja þær. Fáðu sendan bækling Kynntu þér þetta hagkvæma og spennandi þakefni. Pantaðu ókeypis bækling með ítarlegum upplýsingum m.a. um lögn og frágang. GÆÐAKERFI m iST ISO 9001 Pantaðu bækling í síma 577 4200 • Grænt númer 800 4200 • Netfang:bmvalla.sala@skima.is BM’VALLA Söluskrifstofa Breiðhöfða 3 112 Reykjavík
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.