Morgunblaðið - 21.01.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1997 31
treysta á börnin sem fyrirvinnu
heimilisins. Þetta er vítahringur
sem erfitt er að komast úr. UNICEF
telur að ástandið fari versnandi.
Hin umfangsmikli klámiðnaður
um allan heim dregur til sín fleiri
og fleiri börn og eyðileggur alla
þeirra framtíð. Ekki má gleyma því
að öll þessi starfsemi sem misnotar
böm á einn eða annan hátt er rek-
in af fullorðnum og oft með vitund
valdhafa í einstökum löndum.
Mörg lönd hafa dregist aftur úr
vegna þess að velferðarríkin hafa
dregið úr aðstoð. Slíkur samdráttur
bitnar fyrst og fremst á börnunum.
Lönd sem þegar voru vel á veg
komin með uppbyggingu fræðslu-
kerfis fyrir börn hafa orðið að draga
saman seglin.
í sumum ríkjum Afríku njóta 47%
barna engrar menntunar. I Suður-
Asíu um 34%. í Austur-Asíu og á
Suður-Kyrrahafssvæðinu 6%, í Suð-
ur-Ameríku og í löndunum í
Karíbahafinu 12%, í ríkjunum á
Balkanskaga og sumum löndum
fyrrverandi Sovétríkja fá 13% barna
enga menntun. Hér er um að ræða
hundruð milljóna barna. Þá eru
ótaldar þær hundruð milljóna er fá
einhveija menntun, en langt frá því
fullnægjandi.
UNICEF telur að það þurfi um
20 milljarða dollara til aldamóta til
þess að útrýma barnaþrælkun —
um 3% af því fjármagni sem þjóðir
heims munu eyða í vopnabúnað á
sama tíma.
Það þarf að „kaupa“ bömin upp
úr námunum, af ökrunum, úr verk-
smiðjunum, af ruslahaugunum og
úr klámiðnaði, — reisa skóla og
gefa þeim kost á menntun.
Aukið heilbrigði og menntun er
eina lausnin á vandanum.
Við íslendingar höfum verið
værukærir. Við, eins og því miður
fjöldi annarra íbúa í hinum svoköll-
uðu velferðarríkjum, látum okkur
lítið skipta það sem er að gerast
annars staðar í veröldinni. Einangr-
un í hugsun og verki og þar með
afskiptaleysi er eitt af aðal vanda-
málum heimsins í dag. Þrátt fyrir
„minnkun" heimsins (við getum nú
flogið í kringum hnöttinn á 33 klst.)
er það enn svo að flestir telja heima-
byggðina og „vandamál" hennar
það eina sem skipti máli.
Það er talið að 40-45% af öllum
íbúum jarðarkringlunnar hafi við
margvísleg vandamál að stríða. Það
er skylda íslendinga jafnt og íbúa
annarra velferðarríkja að koma
þessum bræðrum okkar og systrum
til hjálpar.
Höfundur er forseti
heimshreyfingar Kiwanis.
það efni. Eftir stendur að saman-
burður hans er ónothæfur sem
viðmiðun, þegar lagt er mat á
hvort smásöluverslun með áfengi
eigi fremur að vera í höndum
einkaaðila eða hins opinbera. Þar
þarf að sjálfsögðu að taka tiilit
til þess hvor leiðin er hagkvæm-
ari fyrir neytendur með tilliti til
verðs og þjónustu, hvernig heil-
brigð samkeppni og eðlileg við-
skiptalögmál fái best notið sín á
þessu sviði og loks hvernig hags-
munir skattborgaranna séu best
tryggðir, til dæmis í ljósi þess
hvort heppilegt sé að binda jafn
mikið af fjármunum ríkisins í
eignum og rekstri áfengisversl-
ana og nú er gert. Þá þurfa þeir
sem um þessi mál fjalla einnig
að velta fyrir sér þeirri grundvall-
arspurningu, hvort og þá hvers
vegna ríkið eigi að hafa með
höndum rekstur sem einkaaðilar
eru fuilfærir um að sinna. Af
hálfu Verslunarráðs er ekki nokk-
ur vafi um svörin við þessum
spurningum enda sýnir reynslan
bæði hér á landi og erlendis að
hvers konar atvinnurekstur er
almennt betur kominn í höndum
einkaaðila en ríkisins.
Kvenréttindafélag íslands 90 ára
í ÞESSUM mánuði
eru liðin 90 ár frá stofn-
un Kvenréttindafélags
íslands (KRFÍ), en fé-
lagið var stofnað 27.
janúar 1907. Fyrir
stofnun þess voru ærnar
ástæður. Konur voru
langt frá álitnar fullgildir þjóðfé-
lagsþegnar, höfðu ekki einu sinni
kosningarétt og skorti þannig þau
grundvallarmannréttindi að geta
tekið þátt í stjómun eigin samfé-
lags. Hin kunna forystukona, Bríet
Bjarnhéðinsdóttir, ritstjóri
Kvennablaðsins, var aðalhvata-
maður að félagsstofnun og formað-
ur þess fyrstu tvo áratugina. Mark-
mið KRFÍ var frá upphafi að starfa
að því að íslenskar konur fái fullt
stjórnmálalegt jafnrétti á við karl-
menn; kosningarétt og kjörgengi,
einnig rétt til embætta og atvinnu
með sömu skilyrðum og þeir.
Fyrstu árin var kosningaréttur-
inn aðalbaráttumál félagsins og
það var ekki fyrr en átta árum frá
stofnun þess sem konur fengu tak-
markaðan kosningarétt til Alþing-
is. í Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku börðust konur hart fyrir
viðurkenningu á sjálfsögðum rétt-
indum sínum og var að sjálfsögðu
lögð mest áhersla á kosningarétt
og kjörgengi. Eftir stofnun KRFÍ
gerðust íslenskar konur þátttak-
endur í alþjóðastarfi þessara
kvenna og gekk félagið í samtök-
in, Intemational Woman Suffrage
Alliance.
Áherslurílok20.aldar
Það má að miklu leyti þakka
forystu KRFÍ og þrautseigri bar-
áttu hinna mörgu fory-
stukvenna félagsins að
nokkuð er nú liðið síðan
íslenskar konur fengu
sömu réttindi og karlar
á öllum sviðum. Staða
kvenna ber þó ekki að
öllu leyti vott um að svo
sé. Áþreifanlegastur er munurinn
á launum karla og kvenna og lítil
þátttaka karla í heimilisstörfum
og barnauppeldi. Einnig er áber-
andi hvað konur em fámennar í
æðstu stjórnunarstöðum og þátt-
taka þeirra í stjórnmálum er langt
frá að vera sú sama og karla.
Menntun skortir konur ekki.
Þær hafa um nokkurt skeið verið
Það er auðveldara að
berjast við óvini sem
maður þekkir, segir
Lilja Ólafsdóttir, en
hina, sem eru dulbúnir.
í meirihluta í framhaldsnámi á
æðstu skólastigum. En það er eins
og herslumuninn vanti til að þær
fái nýtt menntun sína og tækifæri
til fulls. Margar konur, sem eru
vel menntaðir sérfræðingar, virð-
ast ekki fá tækifæri til jafns við
starfsbræður sína hvorki í launum
né frama.
Það liggur ekki í augum uppi
hvað raunverulega er í veginum.
Er andstaða karla aðalástæðan?
Eða er hugsanlegt að skýringin
liggi að hluta til ann-
ars staðar? Erum við
tilbúnar til að krefjast
þess að makar okkar
axli fulla ábyrgð á
heimilinu? Erum við
tilbúnar að ijúfa víta-
hringinn; makinn hef-
ur hærri laun og þess
vegna á starf hans að
ganga fyrir þegar
árekstrar verða milli
heimilis og starfs?
Karlar eru ekki í
þeirri óskastöðu sem
ætla mætti. Nú er far-
ið að viðurkenna að
karlar séu félagslega
einangraðir hafi þeir
ekki konu sér við hlið. Gjaldið sem
karlar greiði fyrir karlmennskuna
sé há sjálfsmorðstíðni, afbrot, slys,
hjartaáföll og alkóhólismi. Ingólfur
Gíslason, starfsmaður á skrifstofu
jafnréttismála segir í Helgarpóst-
inum 3. apríl 1996:
„Menn hafa verið að gæla við
að það yrði þriðja byltingin í jafn-
réttisbaráttunni. Fyrsta byltingin
var kosningaréttur kvenna, síðan
þegar konurnar fóru út á vinnu-
markaðinn, sú þriðja verði hins
vegar þegar karlmennirnir fari aft-
ur inn á heimilin.“
Undan teppinu
Við stöndum á krossgötum þar
sem þjóðfélagsmynstur gærdags-
ins er úr sér gengið en ný skipan
er enn ekki komin fram. Það er
margt í deiglunni og uppgjör á
ýmsum sviðum. Ýmislegt er komið
upp á yfirborðið sem áður mátti
ekki minnast á. Kynferðislegt of-
beldi er meðal þess
sem nú er farið að
ræða upphátt, skil-
greina og vinna gegn.
Ofbeldi gegn konum
er síður en svo nýtt
fyrirbæri. Það hefur
alltaf viðgengist og hið
skipulega andóf gegn
því á síðustu árum er
tákn um sjálfstæði og
bætta sjálfsvitund
kvenna. Það er aðeins
stigsmunur á líkam-
legu ofbeldi og þeirri
kúgun sem niðurlægj-
andi viðhorf leiðir af
sér. Orð sem sögð eru
í fyrirlitningartón um
„kellingar", „stelpufífl" eða
„heimskar ljóskur" og klingja í
eyrum stelpna í uppvextinum hafa
slæm áhrif á viðhorf kvenna til
sjálfra sín ævilangt.
Varist verndara
Það er auðveldara að beijast við
þá óvini sem maður þekkir en hina
sem eru dulbúnir. Þeir geta meira
að segja komið fram í líki velunn-
ara og verndara, prinsar á hvítum
hestum. Verndarar eru lúmskir
óvinir. Þeir ræna okkur sjálfstæð-
inu. Konur verða að vara sig á
þeim.
Lausnarorðið er GÆS en það
er skammstöfun fyrir GET -
ÆTLA - SKAL. Þessi einkunnar-
orð þurfa konur að tileinka sér.
Þá komast þær hvert sem þær
kjósa.
Höfundur er félagi í
Kvenréttindafélagi íslands.
. Litfa
Olafsdóttir
Ari Trausti Guðmundsson byrjaði
sinn starfsferil sem kennari en er
hættur að kenna og hefur snúið sér
að sínu fagi, jarðeðlisfræðinni og
fjallgöngum. Ef hann hefði ekki
breytt skráningunni í símaskránni
væru nemar enn að hringja í hann til
að fá hærri einkunnir á prófum.
Ari Trausti Gudmundsson
kennari
Símaskráin 1997 verður í einu bindi og mikil áhersla lögð á
að hún innihaldi sem réttastar upplýsingar. Rétthafar síma
- jafnt einstaklingar sem fyrirtæki - þurfa sjálfir að óska
eftir öðrum breytingum en þeim sem orsakast af flutningi.
Vinsamlegast athugið skráninguna og sendið inn
breytingar ef með þarf hið fyrsta.
Eyðublað er á blaðsíðu 30 í Símaskránni 1996.
Upplýsingar eru veittar í síma 550 6620 og
faxnúmer er 550 6629.
Rétt skal vera rétt!
PÓSTUR OGSÍMI HF
1997
Höfundur er lögfræðingur
Verslunarráðs Islands.