Morgunblaðið - 19.02.1997, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ

ERLENT
Byrjaði að vagga og
velta í 37.000 fetum
NÝJASTA farþegaþota Boeing-fyr-
irtækisins, B-777, er nú undir smá-
sjá þeirra sem fylgjast með öryggi
í farþegaflugi. Astæðan er að ekki
hefur tekist að finna skýringar á
grunsamlegu vaggi og veltu Boeing-
777 þotu British Airways (BA), að
sögn breska blaðsins Independent.
Þota BA, flug 133, var á leið frá
Heathrow til Jeddah í Saudi-Arabíu
með 85 farþega innanborðs og hafði
verið á lofti í um tvær stundir er
hún byijaði skyndilega að vagga og
velta í 37.000 feta hæð. Farþegi í
gluggaröð tók eftir því að vængbörð
hreyfðust tilviljanakennt fram og
aftur og gerði flugmönnunum við-
vart. Þeir gátu ekki ráðið af stjóm-
tölvu þotunnar hvað olli þessu og
sneru við. Samkvæmt handbók
British Airways „handflugu" þeir
þotunni það sem eftir var.
í skýrslu um atvikið til bresku
flugmálastjórnarinnar (CAA) sagði
að flugmennirnir hefðu þurft að
beita hliðarstýri óvenju mikið í lend-
ingu.
Rannsóknamefnd flugslysa í
Bretlandi vinnur að úttekt á atvik-
inu. Sérfræðingar frá Boeing-verk-
smiðjunum skoðuðu þotuna í heila
viku en fundu enga skýringu. Ræddu
þeir meðal annars við áhöfnina.
Hlutir úr þotunni vom sendir til
grannskoðunar í verksmiðjum Bo-
eing í Seattle en tæknimenn töldu
sig samt ekki geta útskýrt tilviljana-
kenndar og óumbeðnar hreyfmgar
vængbarðanna í háloftunum.
Eina atvikið
Grannt er fylgst með 777-flota
British Airways sem pantaði 15 þotur
af þessu tagi en hver þeirra kostar
60 milljónir punda, jafnvirði 6,9 millj-
arða króna. Þotan er ein sú fullkomn-
asta hvað tæknibúnað varðar og var
fyrst flogið í júní 1994. Hún fór fyrsta
farþegaflugið ári seinna, í júní 1995.
Flaug þota British Airways á sjálf-
stýringunni í fluginu örlagaríka.
Flugriti hennar, svarti kassinn, sýndi
að óumbeðnar hreyfingar hliðarstýris
leiddu til þess að stjórntölvur þotunn-
ar reyndu að leiðrétta þær með því
að beita vængbörðunum. Við það
bytjaði vaggið og veltan.
Talsmenn Boeing-verksmiðjanna
segja við Independent að ekki hafi
tekist að líkja eftir því sem gerðist
í flugi BA-þotunnar. „Fyrirbæri af
þessu tagi er óþekkt hjá öðmm fé-
lögum og hefur ekki átt sér stað
öðm sinni hjá British Airways,"
sagði taismaðurinn.
Óeðlileg starfsemi hliðarstýris hef-
ur verið mjög til umræðu undanfarin
misseri. í byijun árs fyrirskipuðu
bandarísk stjómvöld, að skipt skyldi
um nýjan hreyfíbúnað hliðarstýra i
2.800 Boeing-737 þotum um heim
allan. Meginástæðan var sá gmnur
rannsóknarmanna að óumbeðin
hreyfing hliðarstýra hafi leitt til
tveggja flugslysa í Bandaríkjunum.
Kenneth Starr, saksóknari í White-
water-málinu, fer til annarra starfa
Brosað breitt
í Hvíta húsinu
Little Rock. Reuter.
KENNETH Starr, sérstak-
ur saksóknari í Whitewat-
er-málinu, tiikynnti í fyrra-
dag, að hann ætlaði að láta
af þvi embætti og taka við
starfi sem rektor lagadeild-
arinnar við Kaliforníuhá-
skóla. Gaf hann í skyn, að
rannókn á fjármálum Bill
Clintons forseta myndi
halda áfram en margir telja
samt, að Starr sé búinn að ákveða,
að engar kærur verði blrtar forsetan-
um, Hillary, konu hans, eða öðrum
háttsettum mönnum í Hvíta húsinu.
Starr, sem tekur við rektorsemb-
ættinu 1. ágúst nk., varaði frétta-
menn við að hrapa að einhveijum
ályktunum vegna þessarar ákvörð-
unar sinnar og sagði, að í henni
fælist ekkert nema hans eigin starfs-
frami. Sagði hann, að rannsóknin á
fjármálum forsetahjónanna vegna
Whitewater-málsins yrði áfram í
góðum höndum.
Viðkvæmur tími fyrir
rannsóknina
Starr hefur stýrt rannsókninni á
Whitewater-málinu frá því í ágúst
1994 og afsögn hans kemur á mjög
erfiðum tíma en samkvæmt blaða-
fréttum hefur hann og hans fólk
verið að vega það og meta hvort
ástæða sé til að höfða mál á hendur
forsetahjónunum, sumum
aðstoðarmanna þeirra og
öðrum opinberum embætt-
ismönnum.
Clinton og ríkisstjórnin
vildu ekkert segja um
ákvörðun Starrs en haft er
eftir ónefndum aðstoðar-
manni forsetans, að í Hvíta
húsinu brostu nú margir
breitt. Hefur Whitewater-
málið fylgt forsetahjónunum eftir
sem skugginn í langan tíma en
stuðningsmenn þeirra hafa sakað
Starr um að ganga erinda repúblik-
ana.
Engar sakir?
Sumir þeirra, sem gagnrýnt hafa
Starr, segjast telja, að hann hafi
ákveðið að hætta vegna þess, að
hann hafi ekki fundið neitt á forseta-
hjónin. Einn þeirra, David Williams
lögfræðingur, aðstoðarmaður Clint-
ons og gamall vinur hans, segir, að
mjög hafi hljóðnað yfir rannsóknar-
hópnum á síðustu mánuðum. „í fyr-
rasumar fóru þeir mikinn en frá því
í ágúst hefur hvorki heyrst frá þeim
stuna né hósti,“ sagði hann.
Ekki er Ijóst hver tekur við af
Starr en nefnd þriggja dómara við
áfrýjunarréttinn í Washington eða á
höfuðborgarsvæðinu mun ákveða
það.
Kenneth Starr
Breyttir tímar í heimi ítölsku mafíunnar eftir herferð stjórnvalda á síðustu árum
Konurnar
stíga út úr
skugganum
Ráðstefna um stöðu kvenna í heimi ítölsku
mafíunnar var haldin í Palermo á Sikiley
um liðna helgi. Ásgeir Sverrísson kynnti
sér helstu niðurstöðumar
EIN afleiðing breyttrar stöðu mafíunnar á Ítalíu er að konur,
sem henni tengjast, eru famar að bjóða samtökunum byrginn.
Hér mótmæla íbúar í Flórens eftir sprengjutilræði mafíunnar
í Uffizi-safninu 1993.
KONURNAR í Itölsku maf-
íunni hafa fengið nýtt
hlutverk og njóta nú
meira sjálfstæðis en
nokkru sinni fyrr í sögu þessara
frægustu glæpasamtaka heims.
Breytingarnar á Ítalíu og hin
breytta staða mafíunnar eftir her-
ferð stjórnvalda á undanförnum
árum gegn hvers kyns spillingu og
skipulagðri glæpastarfsemi hafa
gert að verkum að konurnar sem
tengjast mafíunni hafa stigið út
úr skugganum og axlað meiri
ábyrgð en áður þegar þær voru
helstu verndarenglar hefða og
menningar þessa lokaða heims.
Konurnar hafa í auknum mæli
þurft að gæta hagsmuna sinna og
í sumum tilfellum hafa þær ákveð-
ið að ganga til samstarfs við verði
laganna eftir að eiginmenn þeirra
eða feður hafa annaðhvort verið
myrtir eða dæmdir til vistar innan
fangelsismúra.
Þetta eru helstu niðurstöður ráð-
stefnu sem fram fór um liðna helgi
í háskólanum í Palermo á Sikiley
um undir yfirskriftinni „Konan í
heimi mafíunnar". Helsti hvata-
maður að ráðstefnunni var María
Teresea Principato, dómari í Pal-
ermo, sem jafnframt kynnti niður-
stöður rannsókna sinna.
Ofurseldar karlaveldi
Áður fyrr voru konumar í maf-
íunni, eiginkonur glæpamanna eða
dætur, öldungis ofurseldar vilja
kariaveldisins og var til þess ætlast
að þær létu sem minnst til sín taka
utan veggja heimilisins. Þær voru
ábyrgar fyrir þvi að hefðir mafíunn-
ar væru í heiðri haldnar á heimilinu
og að viðgangur samtakanna væri
tryggður í þessu samhengi.
En nú er öldin önnur á Ítalíu og
það gildir einnig um mafíuna þótt
konumar sem tengjast samtökun-
um hafi ekki staðið í .jafnréttisbar-
áttunni“ líkt og kynsystur þeirra á
Ítalíu og víðar. Þvert á móti em
það utanaðkomandi aðstæður,
fangelsun eða dauði eiginmanna
þeirra, sem oftar en ekki hafa breytt
stöðu kvenna þessara. „Hafa ber í
huga að nú standa konurnar jafn-
fætis karlmönnunum. Þær hafa nú
úrskurðarvald í fjármálum ijöl-
skyldunnar og því fylgir rétturinn
til að taka ákvarðanir," sagði María
Teresa Principato í framsögurerindi
sínu.
Gert upp við fortíðina
Konurnar bregðast einkum við
breyttri stöðu sinni með tvennum
hætti. Annaðhvort segja þær skilið
við fyrra líf með afgerandi hætti
eða þær fylgja í fótspor karlpen-
ingsins og gerast fullgildir glæpa-
menn.
„Ég lifði eins og drottning," sagði
Rita Ganci, dóttir mafíuforingja á
ráðstefnunni en hún sneri við blað-
inu eftir að þáverandi eiginmaður
hennar myrti föður hennar. „Ég bý
nú í 130 fermetra íbúð, sem er
nákvæmlega jafnstór og baðher-
bergið mitt forðum sem var gulli
skreytt,“ upplýsti önnur fyrrverandi
„mafíu-frú“. „Eitt kvöldið töpuðum
við 1.400 milljónum líra (tæpum
60 milljónum króna) í spilavítinu í
Saint-Vincent án þess að nokkur
teldi ástæðu til að ræða það sérstak-
lega,“ bætti sú þriðja við.
Konurnar þijár sögðu frá reynslu
sinni í myndbandsupptökum en þær
hafa nú gegnið til liðs við yfirvöld
í baráttunni gegn mafíunni. Þetta
samstarf þessara kvenna og stjóm-
valda er talið til marks um þátta-
skil í sögu þessara myrku samtaka.
Því fer þó fjarri að konurnar þijár
séu þær einu sem nú vinna gegn
hagsmunum samtakanna, sem forð-
um tryggðu lífið þeirra ljúfa. Á
ráðstefnunni kom fram að rúmlega
7.000 manns njóta nú sérstakrar
verndar ítalska ríkisvaldsins á þeim
forsendum að þeir aðstoði yfirvöld
dómsmála í þeirri viðleitni að uppr-
æta samtökin.
Leita eftir stuðningi
Þótt konurnar hafi fram til þessa
tæpast haft umsagnarrétt í þessum
heimi karimennsku og glæpa er það
svo að mennirnir vilja yfirleitt alltaf
ræða við þær áður en þeir ákveða
að leysa frá skjóðunni gagnvart
réttvísinni gegn tryggingu fyrir því
að dómurinn verði vægari en ella.
„Þá þarfnast glæpamaðurinn konu
sinnar, stuðnings hennar og tryggð-
ar gagnvart því áfalli sem hann
hefur orðið fyrir þegar hann er
ekki lengur alvaldur. Og þá getur
konan tekið valdið í sínar hendur,"
sagði félagsfræðingurinn Liliana
Madeo.
„Við þessa breytingu á stöðu
glæpamannsins verður konan að
minnsta kosti mikilvægasti banda-
maður okkar hvað varðar iðrun og
sjálfbjargarviðleitni mafíu-liðans.
Konurnar verða höfuð fjölskyldna
sinna og nokkrar þeirra hafa hafið
háskólanám. Nokkur dæmi eru um
að fyrrverandi „drottningar“ innan
mafíunnar hafí lokið háskólaprófum
í mannlegum fræðum og iögpeki,“
upplýsti Antonio nokkur Mangan-
elli, sem gegnir ábyrgðarstöðu inn-
an þeirrar deildar ítölsku lögregl-
unnar er gætir öryggis fyrrum fé-
laga í mafíunni sem ákveðið hafa
að „syngja“ eins og stundum er
sagt um glæpamenn, kjósi þeir að ,
ganga til samstarfs við yfirvöld
gegn vægari refsingu.
Tilfinningar og
sjálfsbjargarviðleitni
Þessi ákvörðun glæpamannsins
er sjaldan sem aldrei tekin á sið-
ferðilegum forsendum heldur er
vonin sú að hún geti orðið til að ,
milda dóma og jafnvel til þess að
viðkomandi geti komist hjá fangels- I
isvist. Á hinn bóginn liggja tilfinn- i
ingalegar ástæður að baki þeirri
ákvörðun kvenna í mafíunni að
ganga til samstarfs við réttvísina
t.a.m. í þeim tilfellum þegar einhver
þeim nákominn hefur verið myrtur.
Þessum umkiptum fylgir oftar en
ekki mikil áhætta ákveði konurnar
að snúa baki við samtökunum og
gerast virkar í baráttunni gegn ,
mafíunni, að sögn Liliana Madeo.
Líf þessara kvenna kann að vera í *
hættu en fáir bandamenn eru mikil- 1
vægari.