Morgunblaðið - 19.02.1997, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ
c 32 MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1997
BJÖRN
MAGNÚSSON
+ Björn Magnús-
son fæddist á
Prestbakka á Síðu í
V-Skaftafellssýslu
17. maí 1904. Hann
lést á Hjúkrunar-
heimilinu Eir í
Reykjavík 4. febr-
úar síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Dómkirkjunni
18. febrúar.
Stutt kveðja í minn-
ingu kærs og elskulegs
tengdaföður, séra
Björns Magnússonar,
prófessors við guðfræðideild Há-
skóla íslands.
Við kveðjum nú hann Björn okk-
ar, föður þessarar stóru samheldnu
fjölskyldu, föður, tengdaföður, afa,
tengdaafa og langafa. Allt að hund-
rað manns í fjölskyldu er vissulega
stór hópur. Við söknum hans öll,
yngri sem eldri, því hann var slíkur
öðlingsmaður og návist hans dýr-
mæt.
Fordæmi góðra fjölskyldusam-
skipta og mannlegra samskipta yf-
irleitt var sannarlega fyrir hendi
9 hjá þeim Bimi og Charlottu Jóns-
dóttur konu hans, sem látin er fyr-
ir allmörgum árum. Þau vora að
mér fannst alla tíð einstaklega sam-
hent, ímynd kærleikans, sönn hjón
og foreldrar, þar sem allt hið góða
í fari einstaklinga var í heiðri haft,
hver fjölskyldumeðlimur fékk að
njóta sín og eiginleikar hvers og
eins mikilvægir metnir. Allt reyndu
þau ávallt að gjöra til að gleðja,
bæta, aðstoða og vernda.
Fastur liður á ári hveiju voru
^ jólaboðin á Bergstaðastrætinu á
jóladaginn, sem allir hlökkuðu til.
Hin seinni ár, eftir að ijölskyldan
stækkaði svo mjög, var vissulega
þröngt setinn bekkurinn í hinu tak-
markaða húsrými en hjartarýmið
var svo yfrið nóg að enginn lét sig
vanta nema tilefnið væri ærið. Þar
var alltaf glatt á hjalla og þar nutu
þau hjón sín til hins ýtrasta í faðmi
fjölskyldunnar. Þessum sið hélt
Björn áfram eftir lát Charlottu og
var augljóst hve dýrmætar þessar
stundir vora honum.
Björn Magnússon var mjög sér-
stakur persónuleiki, velmenntaður,
fjölfróður, einstaklega hlýr, traust-
ur og skemmtilegur. Af samskipt-
um við hann hlutu því allir að nær-
ast að andlegri auðlegð. Mig langar
nú við kveðjustund að þakka elsku-
legum tengdaföður mínum fyrir allt
sem hann gaf okkur af kærleika,
hjartahlýju og sínum sérstæða per-
sónuleika. Allt mun það lifa með
okkur og ylja um ókomin ár. Bless-
uð sé minning hans.
Svanhildur Sigurðardóttir.
Hinn 4. febrúar sl. andaðist dr.
theol. Björn Magnússon fyrrverandi
prófessor í guðfræði á 93. aldurs-
ári. Mig langar að minnast hans
nokkram orðum og þakka honum
. góð kynni en leiðir okkar lágu sam-
an um árabil. Ég tók við embætti
hans þegar hann lét af störfum fyr-
ir aldurs sakir árið 1974 en áður
hafði ég bæði verið nemandi hans
og starfað með honum. Ég lærði
fljótt að meta mannkosti hans og
sú mynd breyttist ekki. Það er mikið
lán að eiga góða og ráðholla sam-
starfsmenn og það má með sanni
segja að Bjöm Magnússon hafí verið.
Bjöm var hár og höfðinglegur
maður, hlýr í viðmóti, hógvær og
öfgalaus. Hann var hreinskiptinn
og laus við alla tilgerð. Hann flíkaði
ekki tilfínningum sínum en var fast-
ur fyrir og traustur þar sem það
átti við. A síðari áram angraði
heymardeyfð hann nokkuð. Nem-
endur hans virtu hann mikils og
bára hlýjan hug til hans alla tíð
eftir nám. Björn lagði mikla rækt
við kennslustarf sitt og leiðbeindi
nemendum sínum á sinn hógláta og
uppbyggjandi hátt.
Ég minnist þess hve
hlýlega hann bauð mig
velkominn í guðfræði-
deildina þegar ég hóf
þar nám og eftir að ég
fór að kenna þar naut
ég ætíð góðs af sam-
skiptum við hann. Við
störfuðum lengi saman
í þýðingamefnd Nýja
testamentisins ásamt
þeim Sigurbirni Ein-
arssyni, biskupi, og
Jóhanni Hannessyni,
prófessor, og sýndi
Björn þar hve ná-
kvæmur og vandaður
fræðimaður hann var.
Björn var margsinnis deildarfor-
seti guðfræðideildar og starfaði í
mörgum nefndum innan og utan
Háskólans. Hann var m.a. kirkju-
þingsmaður árin 1964-1970 og kjör-
félagi í Vísindafélagi íslendinga.
Árið 1977 sæmdi Háskóli íslands
hann doktorsnafnbót í heiðursskyni
fyrir fræðastörf sín. Auk þess starf-
aði hann að bindindismálum og var
um tíma stórtemplar.
Björn var sístarfandi, ekki aðeins
að fræðiiðkunum heldur var hann
einnig mjög laghentur smiður og
bókbindari. Björn og fjölskylda hans
áttu sumarbústað við Hreðavatn í
Borgarfirði og þangað fór hann
gjaman ásamt fjölskyldu sinni þeg-
ar skóla lauk á vorin, sinnti þar
fræðistörfum og útistörfum og það-
an kom hann endumærður á haust-
in.
Kennslugreinar Björns við guð-
fræðideild voru nýjatestamentis-
fræði, einkum ritskýring Jóhannes-
arguðspjalls, samtíðarsaga og guð-
fræði Nýja testamentisins, og lengst
af siðfræði og kennimannleg guð-
fræði. Það hefur verið sérkenni guð-
fræðideildar Háskóla íslands, miðað
við t.d. guðfræðideildir á hinum
Norðurlöndunum, að tengja saman
fræðilega og hagnýta þætti náms-
ins. Áherslan er ekki aðeins lögð á
hinn fræðilega grann heldur einnig
hvernig megi færa hann til samfé-
lagsins í heild. Björn sýndi þetta í
verki. Hann samdi nokkrar
kennslubækur og fræðirit í kennslu-
greinum sínum, t.d. skýringarrit
yfir Jóhannesarguðspjall ogJóhann-
esarbréfin og rit um ferming-
arfræðslu sem hann nefndi „Kenn
þeim unga“ og rit um helgisiða-
fræði, „Þróun guðsþjónustuforms
íslenzku kirkjunnar frá siðaskipt-
um“. Á árinu 1994 var gefin út á
vegum Guðfræðistofnunar sam-
keppnisritgerð Björns „Um sérkenni
kristindómsins", en þá ritgerð samdi
Björn árið 1936 þegar hann sótti
um dósentsembætti við guðfræði-
deild. Hann þýddi einnig nokkrar
fræðibækur á sviði guðfræði og trú-
arbragðafræða, má þar nefna „Að
vera kristinn" eftir Hans Kung,
„Launhelgar og lokuð félög“ eftir
Éfraim Briem og „Vígðir meistarar“
eftir Edouard Schuré. Árið 1965 gaf
Björn út prédikunarsafnið „Frá
haustnóttum til hásumars. Um
nokkur meginatriði kristinnar kenn-
ingar“. Þar túlkar hann valda kafla
Nýja testamentisins. Auk þessa
samdi hann fjölda greina í tímarit
um guðfræðileg efni og um bindind-
ismál.
Merkur þáttur í fræðimennsku
Björns er vinna hans við orðstöðu-
lykla. Sem ritskýrandi gerði hann
sér grein fyrir þýðingu þess að vita
hvernig orð eru notuð í breytilegu
samhengi þeirra í textum. Slíkir
orðstöðulyklar era t.d. til að gríska
orðaforða Nýja testamentisins og
að grísku þýðingu Gamla testament-
isins og era þeir ómissandi við rit-
skýringu. Árið 1951 kom út orðalyk-
ill Björns að þýðingu Nýja testa-
mentisins frá 1912, en áður hafði
hann samið orðalykil að Passíusálm-
unum. Árið 1976 gaf Björn guð-
fræðideild vélritað handrit að orð-
stöðulykli að gamlatestamentisþýð-
ingunni frá 1912 og hafði hann
sjálfur bundið eintakið í skinn. Sú
bók er nú varðveitt í rannsóknar-
MINIMINGAR
bókasafni Guðfræðistofnunar. Á
þeim tímum þegar Bjöm vann að
orðstöðulyklum sínum höfðu menn
ekki aðgang að tölvukosti og er
vart hægt að gera sér í hugarlund
hve tímafrekt það hefur verið að
semja þessa lykla án aðstoðar tölva.
Auk þessa hefur Björn samið
merk ritverk í ættfræði og persónu-
sögu, má þar nefna guðfræðinga-
töl, ritin „Ættir Síðupresta" sem
kom út 1960, „Vestur-Skaftfelling-
ar 1703-1966“, sem kom út 1970,
og „Frændgarð", sem kom út 1982.
Einnig samdi hann „Nafnalykil að
manntali á íslandi 1801 og 1845“
og „Mannanöfn á íslandi samkvæmt
manntölunum 1801 og 1845“, sem
kom út 1993.
Bjöm missti konu sína frú Charl-
otte K. Jónsdóttur árið 1977. Frú
Charlotte var elskuleg kona og vora
þau hjón mjög samrýnd og gott að
koma á heimili þeirra. Það hlýtur
að hafa verið mikið áfall fyrir Bjöm
að missa hana en hann átti góða
að. Böm hans og fjölskyldur þeirra
kepptust um að gera honum lífið
léttara og gerðu honum kleift að
búa þar sem hann undi best, í íbúð
sinni á Bergstaðastræti 56, allt fram
á síðasta ár er hann flutti á hjúkran-
arheimilið Eir þar sem hann naut
góðrar aðhlynningar. Hann hélt
reisn sinni allt til æviloka.
Fyrir hönd guðfræðideildar Há-
skóla íslands þakka ég honum allt
hans starf fyrir guðfræðideild og
guðfræðimenntun á íslandi. Guð
blessi minningu hans.
Jón Sveinbjörnsson.
Þegar nákominn ættingi eða vin-
ur fer frá okkur á vit almættisins,
koma upp í hugann myndir af öllum
þeim góðu stundum sem við höfum
fengið að eyða með viðkomandi.
Mig langar í þessari ræðu minni
að bregða upp nokkram af þeim
myndum sem mér era kærastar og
eftirminnilegastar í minningunni
um afa minn, Björn Magnússon,
sem nú er kominn, eftir langt og
strangt ævikvöld, yfír móðuna
miklu til ömmu Charlottu, sem ég
minnist um leið.
Fyrsta og jafnframt fallegasta
myndin er auðvitað myndin af þeim
sjálfum. Afí svo hár og virðulegur
og amma svo falleg og brosmild.
Þeirra samband fannst mér ein-
kennast af gagnkvæmri virðingu,
starfsorku og ánægju yfir lífinu og
tilveranni. Það var því mikil eftirsjá
að ömmu, þegar hún lést fyrir aldur
fram vegna veikinda, fyrir afa og
okkur öll þar sem þau vora svo ein-
staklega samrýnd hjón.
Síðan koma upp í hugann minn-
ingar frá jólunum á Bergstaða-
stræti eða Bestó eins og við krakk-
arnir kölluðum það. Þar komum við
saman, stórfjölskyldan, á jóladag,
fyrst á meðan amma lifði, og síðan
eftir hennar dag, hittumst við þar
með afa þar til nú síðustu árin að
heilsa hans leyfði það ekki lengur.
Þó ijölskyldan hafi haldið þeim sið
að koma saman um jólahátíðina og
ánægjulegt sé að hittast svona öll
saman, þá var andrúmsloftið á
Bergstaðastrætinu svo hátíðlegt að
enginn salur né önnur húsakynni
hafa gefíð slíka hátíð í hjarta sem
maður fann fyrir sem bam á jólun-
um hjá afa og ömmu á Bestó.
Myndin af „Sumó“, Lindar-
brekku við Hreðavatn, mun í mínum
huga og fleiri alltaf verða paradís
minninga og yndislegra tíma. Þeir
sem hafa verið þátttakendur í
stemmningunni í Sumó vita hvað
það er yndislegt og þá stemmningu
bjuggu afi og amma til.
Það var hápunktur tilverannar
hjá lítilli stúlku að fá að taka Norð-
urleiðarrútuna með ömmu og afa
upp að Hreðavatni og fá að vera
með þeim á þessum fallega, öragga
stað. Þarna var og er enginn sími,
ekkert sjónvarp, og síðast en ekki
síst er það einróma álit fjölskyld-
unnar að þar sé besta vatn og besti
silungur í heimi.
Afi var ekki að bera tilfinningar
sínar á torg, en væntumþykjuna
fann maður í gegnum verkin hans
og samveruna við hann, sérstaklega
í „Sumó“, eins og þegar við fengum
að fara með honum að vitja um
netið, sækja mjólkurbrúsann út á
veg eða rölta með honum út í
„skóg“ þar sem hann var að grisja
og tína sprek. Þá sagði hann mér
sögur frá því hann var ungur af
honum og Jóhönnu systur sinni,
sem hann vissi að mér þætti gaman
að því ég var skírð eftir henni, en
hún hafði látist ung að áram. Afí
var ákaflega verklaginn og naut ég
þess oft að fylgjast með honum
dytta að, smíða, mála eða bara
kveikja upp í kamínunni. Amma var
meira á ljúfu nótunum, alltaf reiðu-
búin með opinn faðminn, og tilbúin
að hlusta á vandamálin sem upp
komu. Einnig var gaman að hlusta
á frásagnir frá bamæsku hennar í
Stykkishólmi eða fylgjast með þeg-
ar hún var að bjóða fuglunum góð-
an daginn eða heilsa upp á álfana
úti í hrauni, en tilvist þeirra þótti
henni alveg jafn sjálfsögð og okkar
og kenndi mér um leið að bara virð-
ingu fyrir náttúrunni.
Það sem mér er minnisstæðast
frá dvölinni með afa og ömmu í
„Sumó“, er þegar þau í sameiningu
saumuðu fyrir mig tuskustrákinn
sem nefndur var „Labbi“, úr
íþróttagalla af föður mínum frá því
hann var drengur. Ég var alveg
afskaplega hrifín af þessari brúðu
sem var ekki mikið minni en ég
sjálf og ekki höfðu þau hjónin minni
ánægju af að búa hana til og
samglöddust mér yfir þessu öllu,
sem var táknrænt fyrir þau og sam-
skipti þeirra við barnabömin.
Ég get ekki hrósað mér af mikl-
um samskiptum við afa nú síðustu
árin og reyndar held ég að hann
hafi verið stunginn af til ömmu í
huganum fyrir allnokkra.
En elsku afi og langafi barnanna
minna, þakka þér fyrir allt og allt
og skilaðu kveðju okkar allra þegar
þú kemur á eilífðarströndina til
ömmu sem var þér svo kær og svo
sárt að missa, til frænku okkar
ungrar og bamabams þíns sem
þurfti að glíma við svo erfiðan sjúk-
dóm í þessu lífi og síðast en ekki
síst elskulegs föður míns sem tekinn
var frá fjölskyldunni allt of
snemma.
Guð blessi þig.
Jóhanna Magnúsdóttir.
Nú þegar Bjöm afí er farinn
fínnst mér vera viss tímamót í lífi
mínu, eitthvað sem var er horfið
með honum. Minningin um afa og
Lottu ömmu saman í fararbroddi í
fjölskyldunni er svo sterk þó svo
að nær 20 ár séu liðin frá því að
amma dó. Þau vora svo fullkomin
saman og höfðu með orðum sínum
og gjörðum sterk mótandi áhrif á
okkur sem nutum þess að vera með
þeim á uppvaxtaráram okkar.
Ég var svo heppin að eiga mitt
æskuheimili í sama húsi og afi og
amma við Bergstaðastrætið. Æsku-
minningar tengdar þeim og fallega
heimilinu þeirra era allt bjartar og
góðar minningar. Þar vora alltaf
allir velkomnir og gestkvæmt mjög.
Ævintýraljómi var yfir jólaboðun-
um þegar öll fjölskyldan kom saman
hjá þeim, söng og dansaði í kringum
jólatréð, eplalykt og orgelhljómur
fylltu loftið. Og kvöldin þegar ég
sat hjá afa og ömmu og hlustaði á
útvarpsleikritin með þeim eða
spjallaði við þau, þar var aldrei sjón-
varp. Kontórinn, vinnuherbergi afa,
var heillandi staður þar sem bæk-
umar hans voru í aðalhlutverki og
afí sjálfur niðursokkinn í ættfræði-
grúsk með spjaldskrámar og bækur
í kringum sig. Þar áttum við krakk-
arnir oft skemmtilegar stundir þeg-
ar við fengum að kíkja á frímerkja-
safnið eða í blöð og bækur, af nógu
var að taka. Afí var mjög skipulagð-
ur og hélt öllu vel til haga.
Eftir að amma dó og ég orðin
fullorðin áttum við afi margar góð-
ar stundir saman í Lindarbrekku,
sumarbústaðnum og paradís fjöl-
skyldunnar við Hreðavatn. Þar
kynntist ég afa vel, þúsundþjala-
smiðnum sem aldrei féll verk úr
hendi. Oft sat hann við skriftir við
gömlu ritvélina en í Lindarbrekku
þurfti að bera vatn, kol og eldivið
í hús, ná í silung í soðið og gera
að honum, smíða og dytta að ýmsu
jafnvel sauma á handsnúnu sauma-
vélina, allt þetta gerði afí. Og á
kvöldin var spjallað saman yfír te-
bolla og hann hafði gaman af að
segja frá æskudögum sínum á
Prestbakka. Meðan kraftar og
heilsa leyfðu gerði afi sitt til að
styrkja fjölskylduböndin. Hann gifti
mörg af sínum barnabörnum og
skírði langafabörn, var með okkur
í afmælum og á stóram stundum í
fjölskyldunni. Hann var nálægur
og gaf okkur svo margt. Að lokum
vil ég þakka elsku afa fyrir allt sem
hann gaf mér.
Charlotta Ingadóttir.
„Ekki prédikum vér sjálfa oss,
heldur Krist Jesúm sem Drottin, en
sjálfa oss sem þjóna yðar vegna
Jesú. Því að Guð sem sagð: „Ljós
skal skína fram úr myrkri.“ - hann
lét það skína í hjörtu vor, til þess
að birtu legði af þekkingunni á dýrð
Guðs eins og hún skín frá ásjónu
Jesú Krists.“ (2.Kor. 4:5-6.)
Ljós skín fram úr myrkri. Það
segja jól, því himinsbirta skín í
næturhúmi yfír Betlehemsvöllum og
það segja páskar, því upprisubirta
þeirra skín gegnum kvöl og kross
föstudagsins langa. Og ljósið skín í
þeirri sál og því hjarta, sem Andi
Guðs hefur fengið að snerta og opna
svo frá því stafar birtu Guðs þekk-
ingar eins og hún opinberast í Jesú
Kristi.
Það er mikilvægt köllunarhlut-
verk að vitna um þetta ljós, bregða
birtu Guðs þekkingar á lífsleið
manna. Það gera þeir sem boða Orð
hans og ljós, prédika og vitna um
Jesúm Krist. Það gera þeir, sem
fást við trúarspeki og guðfræði.
Hana er hægt að stunda sem hlut-
læga fræðigrein og skilgreina
fræðasviðið, rýna í framtexta,
glöggva sig á hugmyndafræði hans
og áhrifum, bera hann saman við
samtímasögu og bókmenntir. En
vægi boðskaparins kemst þó ekki
fyllilega til skila nema gengið sé til
móts við hann, tekin sú áhætta trú-
ar að lifa hann og fylgja því Orði
sem þar er í forgranni og höndlast
því ljósi er bregður birtu sinni yfir
bókstafí og vitnisburði.
Dr. Björn Magnússon var í tugi
ára prófessor í Nýja testamentis-
fræðum við guðfræðideild Háskóla
íslands. Hann tamdi sér hlutlæg
vinnubrögð og fór eftir ýtrastu
rannsóknarkröfum en greinilegt var
á því hvemig hann nálgaðist við-
fangsefni sitt, að hann var höndlað-
ur af því ljósi, sem það vitnar um
og vildi draga fram dýrð þess og
ljóma enda vígður prestur og hafði
farsællega þjónað sem slíkur áður
en hann gerðist háskólakennari.
„Sérkenni Kristindómsins." Svo
nefnist gagnmerk ritsmíð, sem dr.
Bjöm samdi, er hann 32 ára sótti
um dósentsstöðu við Háskólann.
Hún birtir yfirgripsmikla þekkingu
hans á guðfræði og þeim straumum
sem um hana léku á umbrotatíð
kreppuára.
Vandvirkni dr. Björns og glögg-
skyggni kemur þar vel fram. Rit-
gerðin er margslungin en mjög læsi-
leg og hefur enn miklu að miðla af
guðfræðiþekkingu og trúarsýn.
„Svo framarlega sem Kristur hefur
birt oss eðli Guðs, en það er grand-
vallaratriði Kristindómsins og sér-
staða öðru fremur," segir dr. Bjöm,
„þá er afstaða Guðs til manna frem-
ur öllu öðra sjálfsfórnandi kærleik-
ur. - Og hann auðkennir jafnframt
kristni sem líf frá Guði, hið hugsjón-
arlega líf sem nærist frá lífsupp-
sprettu Guðs. - Starf Jesú var ekki
fyrst og fremst að veita mönnum
nýja þekkingu á Guði og tilverunni
þótt hann veitti hana mikla og verð-
mæta heldur var starf hans fólgið
í því allra helst að vekja nýtt líf,
glæða það og efla með því að koma
mönnum í samband við uppsprettu
lífsins, því er Kristindómurinn í
innsta eðli sinu trúarbrögð lífsins".
Kaflinn um Guðsríkið er afar skil-
merkilegur og fræðandi og þar kem-
ur glöggt fram, „að Guðsríkið er
bæði nálægt sem veraleiki og fjar-
lægt sem von. Það er bæði siðferði-