Morgunblaðið - 19.02.1997, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 19. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Madeleine Albright reynir að draga úr andstöðu Rússa við stækkun Atlantshafsbandalagsins
Boðar aukíð sam-
starf og sameiginleg-
ar friðargæslusveitir
Utanríkisráðherrar Atl-
antshafsbandalagsins
komu saman til fundar
í Brussel í gær til að
hitta nýskipaðan utan-
ríkisráðherra Banda-
ríkjanna, Madeleine
Albright, og ræða fyrir-
hugaða stækkun banda-
lagsins til austurs. Þor-
steinn Víglundsson,
fréttaritari Morgun-
blaðsins í Brussel,
kynnti sér niðurstöður
fundarins og ræddi við
Halldór Ásgrímsson,
utanríkisráðherra.
ADELEINE Albright,
utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, setti á
fundi sínum með utan-
ríkisráðherrum aðildarríkja Atl-
antshafsbandalagsins í Brussel í
gær fram hugmynd um aukið sam-
starf milli Atlantshafsbandalagsins
og Rússlands, meðal annars í formi
sameiginlegs herafla til friðar-
gæslu. Þessari hugmynd, sem hlaut
jákvæðar viðtökur hjá Javier Sol-
ana, framkvæmdastjóra Atlants-
hafsbandalagsins, er ætlað að bæta
samskipti NATO við Rússland, sem
er eins og kunnugt er mjög andvígt
stækkunaráformum bandalagsins.
Ákvörðun NATO um hvaða ríkjum
verður boðin aðild verður kynnt á
fundi bandalagsins í Madríd í júlí á
þessu ári.
Albright sagðist sjá fyrir sér
samstarfsráð Atlantshafsbanda-
lagsríkjanna og Rússlands, sem
væri grundvöllur reglulegra við-
ræðna um öryggismál og gæti grip-
ið til sameiginlegra aðgerða. Hún
sagði að fulltrúar NATO og Rúss-
lands myndu starfa saman í helstu
herstöðvum bandalagsins og hægt
yrði að koma á fót sameiginlegum
herafia NATO og Rússlands. Að
hennar sögn hefði þegar náðst
nokkur árangur í þessa átt í viðræð-
um við Rússa og að mögulegt væri
að ná frekari árangri fyrir fundinn
í Madríd. Hins vegar væri hér að-
eins um hugmynd að ræða og eng-
ar tölur um stærð slíks herafla
hefðu verið settar fram.
Solana sagðist að fundinum lokn-
um telja þessa hugmynd góðra
gjalda verða. Hún væri góður
grundvöllur til að byggja á einhvers
konar samstarf milli Rússlands og
NATO.
Solana sagði að öll aðildarríki
Atlantshafsbandalagsins væru
staðráðin í að ná samkomulagi við
Rússland um samstarf sem næði
mun lengra en raunin væri í dag.
Hann sagði mikilvægt að slíkt sam-
komulag næðist sem fyrst. Hann
sagðist vonast til að frekari árangur
næðist í viðræðum sínum við Prím-
akov, utanríkisráðherra Rússlands,
sem er væntanlegur til Brussel í
næstu viku. Hann sagði hins vegar
ljóst að ekki yrði auðvelt að ná
samkomulagi við Rússland. „Engu
að síður er ég sannfærður um að
það sé í hag beggja aðila að geta
rætt saman og, þar sem það er
mögulegt, gripið til sameiginlegra
aðgerða líkt og þeirra sem við
stöndum nú fyrir í Bosníu.“
í engu hvikað frá stækkun
Albright sagði að í engu yrði
hvikað frá áformum Atlantshafs-
bandalagsins um stækkun til aust-
urs, þrátt fyrir andstöðu Rússlands.
„Eftir fundinn í dag tel ég að allt
Átlantshafsbandalagið sé samstíga
á leið sinni til Madrídar." Hún sagði
að Atlantshafsbandalagið væri nú
að nálgast ákvörðun um hvaða ríkj-
um yrði boðin aðild að bandalaginu
á leiðtogafundinum í Madríd. Hún
sagði að einnig væri unnið að því
að tryggja að öll lýðræðisríki Evr-
ópu, hvort sem þau væru aðilar að
NATO eða ekki, hefðu hlutverki að
gegna í því að tryggja öryggi álf-
unnar. „Við erum að takast á við
áhyggjur Rússlands í formi samn-
ings milli NATO og Rússlands, sem
mun gera Rússland að fullgildum
þátttakanda í hinu nýja kerfi, þó
án neitunarvalds."
Samráðsfundir allra
aðildarríkja
Madeleine Albright varpaði einn-
ig fram hugmynd um samráðsfundi
aðildarríkjanna 16 og hvers og eins
af væntanlegum aðildarríkjum auk
Rússlands. Hefur hugmyndin hlotið
heitið 16+1 og er litið á hana sem
svar við hugmynd Frakka um fund
fímm stærstu aðildarríkja Atlants-
hafsbandalagsins með Rússlandi til
að reyna að liðka fyrir stækkun
bandalagsins. Eins og fram hefur
komið hefur þessari hugmynd
Frakka ekki verið tekið vel meðal
nokkurra aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins. Sagði Albright mikil-
vægt að þessir fundir færu fram
fyrir leiðtogafundinn í Madríd í júlí.
Liðkar fyrir stækkun
Halldór Ásgrímsson, utanríkis-
ráðherra, segir að fundur utanríkis-
ráðherra Atlantshafsbandalagsins
með Madeleine Albright, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, hafi verið
mjög gagnlegur og þær hugmyndir
sem þar hafi verið settar fram um
aukið samstarf við Rússland geti
hugsanlega flýtt fyrir fyrirhugaðri
stækkun Atlantshafsbandalagsins
til austurs.
„Það er venja í Atlantshafs-
bandalaginu þegar nýr utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna tekur við
að utanríkisráðherrar Atlantshafs-
bandalagsins komi saman til að
ræða mál við hinn nýja ráðherra.
Það er sérstaklega mikilvægt nú
því aldrei áður við slík skipti hafa
mikilvægari mál verið á ferðinni.
Það er ánægjulegt til þess að vita
að Albright lagði áherslu á sam-
skiptin yfir hafið og samvinnu Evr-
ópu og Bandaríkjanna og hún er
staðföst í því að halda áfram stækk-
unarferlinu og jafnframt að koma
samskiptum Atlantshafsbandalags-
ins við Rússland í gott horf.“
Halldór sagði mikla samstöðu
hafa verið ríkjandi á fundinum og
að eining ríkti um stækkun banda-
lagsins. Mismunandi sjónarmið
væru uppi um hvernig það skyldi
gerast en allt virtist stefna í að af
stækkun yrði. Hann sagði mikil-
vægt að þetta stækkunarferli héldi
áfram eftir að fyrstu nýju ríkin
hefðu verið tekin inn og að öll þau
ríki sem vildu ganga til þessa sam-
starfs hefðu jafna möguleika á því.
Samstarf við Rússland
einungis á jafnréttisgrundvelli
Halldór segir þær hugmyndir,
sem Albright setti fram í dag, til
þess fallnar að liðka fyrir fyrirhug-
aðri stækkun en telur hins vegar
ólíklegt að þær muni draga mikið
úr andstöðu Rússlands við stækk-
unina.
„Ég tel að það sé mikilvægt fyr-
ir Rússa að taka þátt í friðargæslu
með Atlantshafsbandalaginu með
formlegum hætti. Það liggur alveg
ljóst fyrir að það verður ekki gert
gagnvart stórveldi eins og Rússum
nema á jafnréttisgrundvelli. Þessar
hugmyndir hafa verið viðraðar og
eru árangur viðræðna sem hafa átt
sér stað við Rússa og geta flýtt
fyrir málum.“ Hann sagði hins veg-
ar ljóst að Rússar yrðu eftir sem
áður andvígir stækkun bandalags-
ins, en sú andstaða myndi þó ekki
koma í veg fyrir hana.
Of mikið gert úr
hótunum Tyrkja
Aðspurður um þá hótun Tyrkja
að beita neitunarvaldi gegn fyrir-
hugaðri stækkun NATO, hljóti
Tyrkland ekki náð fyrir augum
Evrópusambandsins í fyrirhugaðri
stækkun þess, sagði Halldór að það
mál hefði ekki komið til umræðu á
fundinum. Hann sagðist hins vegar
telja að úr því hefði verið gert mun
meira en Tyrkir hefðu ætlast til í
upphafi og ekki væri líklegt að þeir
gerðu alvöru úr þeirri hótun. „Þeg-
ar menn eru að vinna að uppbygg-
ingu lýðræðis í Evrópu og meira
öryggi álfunnar í heild, þá er til-
gangslaust fyrir einstök ríki að
hóta slíku og verður eingöngu til
að skaða viðkomandi ríki.“
Endurskoðun stofnsáttmála ESB
Meðferð kúariðumálsins
Ótti viðnýtt
nei í Danmörku
Meirihluti EÞ sam-
þykkur gagnrýni
Strassborg. Reuter.
BÚIZT er við að meirihluti
Evrópuþingsins (EÞ) í Strass-
borg samþykki í dag þing-
sályktun, þar sem harða gagn-
rýni er að finna á tök fram-
kvæmdastjórnar sambandsins
á kúariðumálinu. Leiðtogar
helztu flokkahópa á þinginu
ítrekuðu hótanir um að reka
framkvæmdastjórnina, leið-
rétti hún ekki mistök sín.
Forystumenn sósíalista,
íhaldsmanna og græningja
staðfestu að flokkahópar
þeirra myndu styðja þingsá-
lyktunartillögu, þar sem skor-
að er á framkvæmdastjórnina
að „grípa þegar í stað til skil-
virkra aðgerða" til að koma í
veg fyrir að neytendum í ríkj-
um ESB verði aftur stefnt í
viðlíka hættu og vegna hins
hættulega heilasjúkdóms, sem
talinn er geta borizt í menn
úr riðusmituðu nautakjöti.
JACQUES Santer
og framkvæmda-
stjórn hans eiga
undir högg að
sækja vegna kúa-
riðumálsins.
sem hefðu getað heft út-
breiðslu sjúkdómsins, og litið
framhjá alvarleika málsins eða
reynt að gera lítið úr því.
I tillögunni segir að „hafi
tillögunum [sem þingið setur
fram til úrbóta] ekki verið
hrint í framkvæmd innan sann-
gjarns frests, eða í síðasta lagi
fyrir nóvember 1997, verði
vantrauststillaga lögð fram.“
Santer reynir að blíðka
þingmenn
Jacques Santer, forseti
framkvæmdasljórnarinnar,
hélt ræðu á Evrópuþinginu síð-
degis í gær og reyndi að blíðka
þingmenn. Hann boðaði tillög-
ur, sem myndu hafa í för með
sér að ákvarðanir um málefni,
sem varða heilbrigði dýra og
manna, yrðu teknar af þinginu
og ráðherraráðinu sameigin-
lega. Santer sagði að framkvæmdastjórnin
myndi reyna að fá samningamenn á ríkjar-
STJÓRNMÁLAMENN í ríkjum Evrópusam-
bandsins hafa nú verulegar áhyggjur af að
sagan endurtaki sig og danska þjóðin felli
niðurstöðu ríkjaráðstefnu ESB í þjóðarat-
kvæðagreiðslu, eins og hún felldi Maastricht-
samnihginn árið 1992. í Danmörku hafa deil-
ur um endurskoðun samningsins magnazt að
undanförnu. Meðal annars er hart deilt um
það hvort falla beri frá einhverri af undanþág-
unum, sem samið var um á Edinborgarfundin-
um 1992 og voru forsenda þess að Danir sam-
þykktu Maastricht í annarri tilraun árið eftir.
Niels Helveg Petersen utanríkisráðherra
hefur heitið því að þjóðar-
atkvæðagreiðsla verði
haldin um hinn endur-
skoðaða stofnsáttmála
ESB, sama hver niður-
staða ríkjaráðstefnunnar
verði. En þótt Danir kunni
að segja já í slíkri at-
kvæðagreiðslu er önnur
hindrun í vegi þess að
samningurinn geti öðlazt gildi; dómsmálið, sem
ellefu ESB-andstæðingar hafa höfðað fyrir
Hæstarétti.
Engir samningar fyrr en
dómsmálinu er lokið
Ellefumenningamir halda því fram að ESB-
aðild Danmerkur sé andstæð stjórnarskránni,
sem banni framsal „fullveldis" danska ríkisins
til stofnana sambandsins. The Daily Telegraph
hefur eftir Helveg Petersen: „Danmörk mun
ekki geta gerzt aðili að neinum nýjum sátt-
mála fyrr en málinu er lokið og dómur upp
kveðinn.“
Á meðal þess, sem er til umræðu á ríkjaráð-
stefnunni, er aukið samstarf í dóms- og lög-
reglumálum, til dæmis varðandi flóttamenn.
Danir hafa hins vegar undanþágu frá því
dómsmálasamstarfi, sem nú þegar er fyrir
hendi í ESB. Birte Weiss innanríkisráðherra
hefur lagt til að þessari undanþágu verði fórn-
að, enda sé aukið samstarf gegn glæpum og
um málefni flóttamanna Dönum í hag.
Eigi að fella undanþáguna úr gildi, þarf
hins vegar þjóðaratkvæðagreiðslu. Spurningin
er hvort halda eigi sérstaka þjóðaratkvæða-
greiðslu um að fella úr gildi eina undanþágu
eða fleiri, eða hvort greiða
eigi atkvæði um hvort
tveggja í einu, undanþágur
Dana og niðurstöðu ríkjar-
áðstefnunnar. Hans Engell,
formaður íhaldsflokksins,
hefur stungið upp á seinni
kostinum en margir stjóm-
málamenn, bæði í stjórn og
stjórnarandstöðu, telja
hann of hættulegan; niðurstaða ríkjaráðstefn-
unnar kunni að falla vegna þess að fólk sé
andvígt afnámi undanþáganna.
Meirihluti vill fórna undanþágu frá
dómsmálasamstarfi
Samkvæmt skoðanakönnun, sem Jyllands-
Posten birti í síðustu viku, eru 60% Dana reiðu-
búnir að fórna undanþágunni frá dómsmála-
samstarfmu og aðeins 26% vilja halda í hana.
Hins vegar er meirihluti hlynntur því að halda
í allar hinar undanþágurnar, þ.e. frá þátttöku
í varnarmálasamstarfinu, myntbandalaginu og
sameiginlegum ríkisborgararétti.
Vantrausti hótað
ÞingsályktunartiIIagan jafngildir ekki
vantrauststillögu á framkvæmdastjórnina,
en þingið getur vikið henni frá í heilu lagi.
Tillagan er byggð á skýrslu rannsóknar-
nefndar þingsins, en þar er komizt að þeirri
niðurstöðu að framkvæmdastjórnin hafi
lagt meiri áherzlu á að vernda nautakjöts-
framleiðendur en að gæta hagsmuna neyt-
enda. Brezk stjórnvöld eru bæði sögð hafa
komið sér hjá því að framfylgja reglum,
áðstefnu ESB til að fallast á að öll löggjöf
ESB yrði háð sameiginlegri ákvörðun ráðs
og þings.
„Ég vona að þeir muni hafa hugrekki til
að beita þessari reglu einnig á sameiginlegu
Iandbúnaðarstefnuna,“ sagði Santer.
Verði tillögur framkvæmdastjórnarinn-
ar samþykktar mun þingið í raun fá neit-
unarvald, m.a. í landbúnaðarmálum, en það
hefur nú slíkt vald í fáum og afmörkuðum
málaflokkum.