Morgunblaðið - 29.05.1997, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Mengun í Reykjavík
TILEFNI greinar-
koms þessa er nýlegur
fréttaflutningur af
mikilli mengun í
Reykjavík. Fyrst stillt-
an vetrarmorgun fyrir
fáum vikum þegar
gult mengunarský lá
yfir borginni og
nokkru síðar þegar út
kom skýrsla Hollustu-
verndar um mengun
við Miklubraut.
Köfnunarefnisoxíð
- NO2
Við framleiðslu Teitur
saltpéturssýru hjá Gunnarsson
Áburðarverksmiðjunni
hf. verður til köfnunarefnisoxíð,
sem þvegið er með vatni og þann-
ig verður til saltpéturssýra. Lítill
hluti köfnunarefnisoxíðanna slepp-
ur út í gegnum þvottakerfi verk-
smiðjunnar og út í loftið. Þetta er
það mengunarefni sem opinberir
aðilar hafa haft sem mestar
áhyggjur af og frá verksmiðjunni
stafar sk. gula reyk. í Reykjavík
er það skoðun margra að Áburðar-
verksmiðjan sé eini aðilinn sem
sleppi út í loftið mengandi köfnun-
arefnisoxíðum. Þetta sést best á
því að flestir fjölmiðlar, Heilbrigði-
seftirlit Reykjavíkur og fjöldi ein-
staklinga hafði samband við fyr-
irtækið og spurðist fyrir um
óvenjumikla mengun fyrrnefndan
vetrarmorgun.
Þennan tiltekna morgun var
hins vegar verksmiðjan stopp og
hafði svo verið í tvo sólarhringa
og þessi mengun í Reykjavik orðið
' til samt sem áður. í samtölum við
fólk hef ég orðið var við mikinn
misskilning um magn þessa meng-
unarefnis sem frá verksmiðjunni
kemur og langar mig því til að
taka af handahófi tvö dæmi til
samanburðar.
Einn meðal frystitogari sem
brennir um það bil 2,3 milljónum
lítra af flotaolíu á ári sem samsvar-
ar 1.970 tonnum framleiðir að lík-
indum 142 tonn af NO2 (reiknað
sem NO2 á ári ef miðað
er við að það myndist
72 kg NO2 fyrir hvert
tonn af eldsneyti sem
brennt er.
Strætisvagnar
Reykjavíkur brenna
2.9 milljónum lítra af
dísilolíu á ári eða um
2.480 tonnum. Úr því
myndast ef til vill
104,5 tonn af NO2 á
ári ef miðað er við að
42 kg myndist við
bruna á hveiju tonni.
Forsenda þess er að
eldsneytiseyðslan sé
29.9 1 á hundraðið, en
hjá SVR er hún 55 1 á
hundraðið og er NO2 mengunin því
væntanlega mun meiri en þetta.
Við framleiðslu á saltpéturssýru
hjá Áburðarverksmiðjunni mynd-
ast köfnunarefnisoxíð og lítill hluti
þess kemst í gegnum þvottakerfí
verksmiðjunnar eins og áður sagði.
Þetta magn er mælt stöðugt og
skýrsla um magnið er send Holl-
ustuvemd árlega. Undanfarið 6 ár
hafa farið að meðaltali 19,9 tonn
af köfnunarefnisoxíðum út í loftið
frá Áburðarverksmiðjunni á ári
reiknað sem NO2. Þetta er um einn
sjöundi þess sem einn meðal frysti-
togari sendir frá sér á ári!
Koldíoxíð - CO2
Koldíoxíð hefur mikið verið til
umræðu í þjóðfélaginu að undan-
förnu m.a. vegna skuldbindinga
íslendinga um að draga úr losun
þes_s.
Áburðarverksmiðjan hefur að
meðaltali síðustu 6 ár brennt 258
t af svartolíu á ári til upphitunar
í rafmagnstruflunum og til
áburðarþurrkunar. Af þessum
bruna stafar um 810 t af CO2 á
ári. Þetta er langstærsti hluti þess
koldíoxíðs sem stafar af rekstrin-
um. Til samanburðar má taka
frystitogarann sem brennir um 2,3
milljónum lítra af flotaolíu á ári
eða 1 970 tonnum en af því stafar
um 6.200 t af CO2 á ári. Strætis-
Áburðarverksmiðj an,
segir Teitur Gunnars-
son, sparar koltvíoxíð-
mengun 5.800 einkabíla.
vagnar Reykjavíkur nota eins og
áður sagði 2,9 milljónir lítra af
díselolíu á ári eða um 2 480 tonn
og úr því verða til 7.800 t af CO2
á ári.
Áburðarverksmiðjan hf. fram-
leiðir að meðaltali 8.820 t af amm-
oníaki á ári og notar til þess raf-
orku, vatn og loft. Ef þetta
ammoníak væri framleitt erlendis
úr gasi sem er næst besti kosturinn
frá umhverfissjónarmiði losnar
koldíoxíð er nemur um 1,4 tonnum
fyrir hvert tonn af ammoniaki sem
framleitt er.
Til að framleiða 8.8201 af amm-
oníaki losnar því u.þ.b. 12.350 tonn
af CO2 þegar það er framleitt úr
gasi. Til þurrkunar á áburði notar
Áburðarverksmiðjan að mestu
orku úr rafmagni, en aðrir áburð-
arframleiðendur nota svartolíu eða
gas. Reikna má með að til að fram-
leiða að meðaltali 54.000 tonn á
ári af áburði þurfi um 1.200 t af
svartolíu sem breytist í 3.750 tonn
af CO2.
Því má halda fram að Áburðar-
verksmiðjan minnki koldíoxíð-
mengun í heiminum um 15 400
tonn á ári eða sem nemur CO2 los-
un frá tveimur og hálfum meðal
frystitogurum.
Sett í samhengi við einkabíla
má segja að rekstur Áburðarverk-
smiðjunnar spari sem nemur koldí-
oxíðmengun 5.800 einkabíla, mið-
að við að þeim sé ekið 10.000 km
á ári og að þeir eyði 10 1/100 km.
Niðurstaðan hlýtur að vera sú
að mengun frá Áburðarverksmiðj-
unni er mjög lítil miðað við ýmsa
aðra atvinnustarfsemi sem ekki er
þó í daglegu tali tengd mengun.
Höfundur er framleiðslustjóri
Áburðarverksmiðjunnar hf.
Enn ein blekking
R-listans
í morgunblaðinu
15. maí skrifar Stein-
unn V. Óskarsdóttir,
fulltrúi R-listans í
borgarstjórn, eina
blekkingargrein R-
listans „Svart skal
vera hvítt“. Steinunn
er að blekkja fólk með
alls konar reiknikúnst-
um að ódýrt sé að fara
í sund í Reykjavík.
Hún segir að það kosti
100 krónur, sem er
náttúrlega argasta
rugl, það kostar 200
krónur. Um leið og
R-listinn hækkar verð
að sundstöðum um
nær 50% vogar hún sér að koma
með svona blekkingar.
Steinunn kvartar yfir að ná-
grannasveitarfélögin hafi ekki vilj-
að vera með í ráninu (gott hjá
þeim) og hún segir: „A hveiju
sumri koma þúsundir erlendra
m ferðamanna til Reykjavíkur, enda
eru sundlaugarnar rækilega kynnt-
ar í öllum ferðamannabæklingum.“
Dettur nokkrum heilvita manni í
hug að erlendir ferðamenn kaupi
30 miða kort að sundstöðum
Reykjavíkur til að fara í nokkur
skipti í sund? Aldeilis ekki.
• I Reykjavík kostar 200 kr. að
fara í sund.
• í Kópavogi kostar
140_kr. að fara í sund.
• Á Seltjarnarnesi
kostar 150 kr. að fara
í sund.
• í Garðabæ kostar
150 kr. að fara í sund.
• í Hafnarfirði kost-
ar 150 kr. að fara í
sund.
Alltaf er að fjölga
þeim ferðamönnum
sem kvarta undan því
að ísland sé að verða
óheyrilega dýrt. Því
undrar mig að ferða-
málaráð skuli ekki
mótmæla ráninu
gagnvart erlendum
ferðamönnum, sem hér er sýnt.
Formaður ferðamálaráðs (Magnús
Oddsson) veit um þessa hækkun
Það lýður varla sú vika,
segir Karl Ormsson,
að R-listinn hækki ekki
einhver þjónustugjöld
eða skatta.
en lætur ekkert heyra í sér.
Það er notað hvert tækifæri sem
hægt er að notfæra sér kunnáttu-
Karl
Ormsson
leysi erlendra ferðamanna til að
hafa af þeim sem mesta peninga.
Auðvitað eigum við að taka á móti
ferðamönnum og selja þeim þjón-
ustu og vöru, en ekki að ræna þá.
Útlendum sem innlendum ferða-
mönnum er í sjálfsvald sett hveiju
þeir eyða af fé sínu, en það er ekki
heiðarlegt að leggja fyrir þá gildrur.
R-lista-grúppunni sem ræður
hér ríkjum í Reykjavík hefur tekist
alveg ótrúlega oft í fjölmiðlum að
blekkja kjósendur án þess að því
sé mótmælt. Enn einn smánar-
bletturinn er afhjúpaður af for-
manni miðborgarsamtakanna í
Morgunblaðinu 24. maí um rúm-
lega 100% hækkun stöðumæla-
gjalda. Það ber að mótmæla harð-
lega þegar svona undirlægjuháttur
er sýndur, það líður orðið varla sú
vika að ekki séu hækkaðir skattar
á hinu og þessu.
Borgarstjóri sagði nýlega að-
spurð í sjónvarpinu að holræsa-
gjaldið væri ekki skattur. Það er
blekking. Hún sagði í sjónvarpinu
25. maí að ferðamenn borgi allt
of hátt gjald fyrir bjór, þvílík
hræsni, alls staðar eru blekkingar.
Nú var verið að hækka gjöld
Rafmangsveitu Reykjavíkur. Al-
freð Þorsteinsson getur sagt að
kosningaskjálfti sé kominn í sjálf-
stæðismenn. Hann skal minnast
þess að það eru alltaf kosningar
og menn dregnir til ábyrgðar fyrir
verk sín, en allt of sjaldan. Þegar
borgarsjóður er rekinn með stór-
kostlegum duldum halla er ekki
úr vegi að minna kjósendur á að
aðeins er eitt ár í kosningar.
Höfundur er deildarfulltrúi.
Veldur hver
á heldur
ÞAÐ er alkunna að
menn standa með ýms-
um hætti að fram-
kvæmdum. Verklag
manna er misjafnt. Má
strax sjá þetta í leik
barna t.d. í sandköss-
um á leikvöllum. Sum-
um tekst að læra af
öðrum, en aðrir hafa
þetta meðfætt. Menn
slá lengi á puttann
fram eftir ævi en eru
þeim mun betri við
önnur störf. í Morgun-
blaðinu 10. apríl, við-
skiptablaði, er birt
grein undir fyrirsögn-
inni „Mun hagkvæm-
ara að fljúga á viðskiptafarrými"
og vitnað til skýrslu, sem Hagvang-
ur hefur unnið fyrir Flugleiðir.
Mér finnst þessi skýrsla bera
einkenni þess, að Flugleiðir séu að
slá þarna enn einu sinni á puttann
á sjálfum sér. Skal nú einu sinni
gerð tilraun til að afstýra slíkum
slysum, því sjálfsagt er að viðhafa
forvarnastarf í þessu sem öðru.
Eg hefi margsinnis bent á að
Flugleiðir eru að selja, sem flugfé-
lag, sæti í flugfélögum. Það er
þeirra meginstarf. Til þess hafa
þær haft einkaleyfi á mörgum leið-
um. Það vill svo til að flugvélar eru
þannig hannaðar að sætin í sömu
Er ekki ráð, spyr Kjart-
an Helgason, að laga
sig að breyttum
aðstæðum?
flugvélategund eru öll eins. Maður
skyldi því ætla að það væri skortur
á sanngirni að ætla sér að selja
eitt sæti öðru dýrara en hitt. Hægt
væri að selja þessi sæti öll á sama
verði hvert fyrir sig. Einfalt og
miklu hagkvæmara í sölu.
Þetta hafa mörg flugfélög skilið,
réttilega, bæði í innanlands- og
utanlandsflugi. Gert sínar áætlanir
í samræmi við markaðshorfur,
eftirspurn o.s.frv. Árangurinn og
arðsemin hafa síst verið lakari.
Þessi stefna er að ryðja sér til rúms
í flestum menningarlöndum.
Það er þetta sem m.a. er kallað
frelsi í flugi þ.e. fyrir almenning,
en ekki eingöngu fyrir flugrekstur,
sem mér finnst sumir halda að sé
uppistaða þessa frelsins. Almenn-
ingur og reyndar viðskiptamenn
einnig vilja getað farið, þegar þörf
þykir og komið til baka þegar henta
þykir. Það eru engar forsendur
fyrir því að menn þurfi að greiða
öðrum meira, fyrir duttlunga
flugfélaga í fargjöldum. Það til-
heyrir fortíðinni.
Aukin ferðatíðni með flugfélögum
sýnir óskir viðskiptamanna. Hún
kallar svo aftur á að fleiri þykjast
geta flogið en áður og þarf þar að
hafa aðgát, eins og gengur með
annan rekstur. Ekki er hægt að veita
aðilum rekstarleyfl til flugs nema
að framfylgt sé mesta öryggi. Þetta
þekkja Flugleiðamenn vel.
Það hefur hins vegar verið mér
hulin ráðgáta á hveiju vori, þegar
þeir birta áætlanir sínar, að sjá hve
flóran í fargjöldum getur verið fjöl-
breytt. Mönnum gæti dottið í hug
að þeir ættu að geta samræmt
þetta enn betur eftir að þeir fengu
sér tölvur og tölvukerfí, ekki eitt
heldur er næstum endurnýjun á
þeim árlega. Enda munu vandræð-
in ekki stafa af því. Það getur
stundum verið erfítt að vera tagl-
hnýtingar annarra. Það hafa Flug-
leiðir þurft að vera vegna alþjóða-
samninga. Sú tíð er liðin með sam-
þykktum Evrópubandalagsins.
Við gerð áætlana fyrir árið 1997
hélt maður, að nú myndu Flugleið-
ir taka á sig rögg og
sýna virkilega fram-
takssemi svo um mun-
aði. Nei því er ekki að
heilsa. Enn tróna
„Saga Class“ fargjöld
viðskiptafargjöld, sól-
arlandafjargöld svo
nokkuð sé nefnt. Sölu-
fólk er í stökustu
vandræðum að skilja
þetta allt saman og
viðskiptavinurinn er
enn ruglaðri. Greiðir
þetta bara í vímu í
góðærinu og skrifar
upp á vísakort o.s.frv.
Reyndar eins og hann
haldi að honun sé
greitt fyrir það. Enda fer að nálg-
ast það eftir tilkomu punktakerfis-
ins. Enn bætast fyrirtæki hvert við
af öðru, sem láta mönnum í té
þetta og þetta marga punkta, svo
þeir geti notað þá í flugi. Þessir
hinir sömu viðskiptajöfrar gefa
punkta fyrir viðskipti við sig og
auðvitað reikna þeir verð sinna
vara ofurlítið hærra, sem punktun-
um nemur, því eitthvað vilja Flug-
leiðir fá fyrir sinn snúð. Nema þetta
sé allt gert af tómri hjartagæsku.
Samkeppnisráð hefur löngu hætt
að skipta sér af þessu enda að æra
óstöðugan að greina þarna hismið
frá kjamanum. Það versta er þó
að postular frelsisins láta sér ekk-
ert segjast við aðfínnslur þeirra.
Allt virðist svo ætla að verða vit-
laust út af frelsi í innanlandsflugi.
Menn skilja það ekki, að ekki skuli
vera hægt að búa til viðskiptapíra-
míta.
Ég skil Flugleiðir mætavel, þær
eru orðnar svo góðu vanar og fínnst
það allt í lagi, að sameina heitir
það vist hitt og þetta í krafti fjár-
magnsins. Eru keypt tapfyrirtæki
á lágu verði, önnur vakin upp frá
dauðum, sem geymd hafa verið í
einhverri skúffunni. Flugleiðamenn
eru stórmóðgaðir yfír því að for-
ustumenn þeirra skuli ekki mega
sitja í eins mörgum stjórnum dótt-
urfyrirtækjanna og þeim hentar.
Ég hélt að þeir mættu þakka fyrir
að losa sig við slíkt. Þá gætu þeir
kannski farið að nota vinnutíma
sinn til að sinna arðvænlegri rekstri
eins og t.d. að selja sæti í flugvélum
á annan hátt en gert hefur verið.
Þá myndi kannski með því komast
meiri festa á hlutina. Menn þyrftu
ekki að ferðast eftir einhveijum
fyrirmælum rekstraraðilans, heldur
eftir þörfum viðskiptavinarins.
Hvernig væri að snúa þessu
dæmi við? Ekki á morgun heldur
svona hægt og bítandi. Ég er
alveg viss um að þá myndu allir
þeir, sem hafa hag af, að rekinn
sé flugrekstur á fijálsum grund-
velli, fagna því. Þeir myndu að
öðru jöfnu, ef Flugleiðir hættu
þeim ávana að auglýsa fyrirtæki
sín í flugvélum bæta hag sinn.
Ferðamönnum myndi fjölga og
gjaldeyristekjur þjóðarinanr
aukast. Þá myndi Ferðamálaráð
fá annað hlutverk, eins og reynd-
ar mér sýnist það vera nauð-
beygt til. Enda finnst mér rekst-
ur á skrifstofum erlendis vera
bábilja þegar tekið er tilliti til
þess að flestir eru komnir á fjölnet
og geta bara eins og guðs eigin
þjóð þrýst á hnapp vilji þeir vita
aum eitthvað á Islandi.
Er bara ekki ráð að fara að að-
laga sig breyttum aðstæðum og
nota vel tímann fram að aldamótun
í þessum efnum. Ég er alveg viss
um að þetta myndi færa Flugleið-
um björg í bú. Þær myndu verða
vinsælli o.s.frv. Þá fyrst myndi ég
segja að þær væru traustur ferða-
félagi.
Höfundur hefur rekið
ferðaskrifstofu.
Kjartan
Helgason