Morgunblaðið - 11.12.1997, Qupperneq 40

40 FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Undir gljá-
fægðu yfirborði
Englajól
BÆKUR
Barnabók
ENGLAJÓL
Sagu: Guðrún Helgadóttir. Myndir:
Brian Pilkington. Vaka-Helgafell,
1997 - [26] s.
ÞAU Brian Pilkington og Guð-
rún Helgadóttir hafa áður stillt
saman strengi og gert fallega
barnabók, Ástarsögu úr fjöllunum,
sem farið hefur víða og vakið verð-
skuldaða athygli. Nú senda þau frá
sér bók um engla sem halda jól á
sérstæðan hátt með því að skreyta
sitt eigið jólatré.
Sagan gerist í
raun á íslandi því
englamir setja
upp fallegasta
jólatré í heimi
einmitt á miðju
íslandi og tréð
er svo stórt og
mikið að öll fá-
tæk börn verald-
ar geta notið feg-
urðarinnar og
þau fylla landið frá nyrstu nesjum
til syðstu stranda. Tréð er skreytt
með stjömum og norðurljósum og
fuglar himinsins leita skjóls í því.
Máninn lætur ekki sitt eftir liggja
og tyllir sér á topp trésins. Bjarmi
frá þessu fagra tré berst inn í sér-
hvert hús í borg og sveit og gleður
mannanna börn.
Bókin er hinn fallegasti gripur.
Myndir Brians eru ljúfar og draum-
kenndar, englarnir sykursætir eins
og vera ber en fátæku börn jarðar-
innar eru sýnd glöð og sæl, hvert
með sitt útlit og hvert með sinn
jólapakka frá englunum. Saman
syngja þau öll Heims um ból.
Sagan er einföld og ljúf og ef
til vill hefur höfundur haft í huga
einhvern dýpri boðskap eða ósk
um að eitthvað gott og fallegt eigi
eftir að koma frá okkar einstaka
landi.
Sigrún Klara Hannesdóttir
BÆKUR
Sjálfshjálparbók
NÝTT LÍF í HJÓNABAND-
IÐ
eftir Michele Weiner-Davis. Þýð-
andi: Snjólaug Bragadóttir. Bók,
sem hjálpar þér að fá meira út úr
lífinu og forðast árekstra í sam-
skiptum. Hörpuútgáfan 1997
ÞETTA er sjálfshjálparbók fyrir
þá sem eiga í erfíðleikum í hjóna-
bandi. Nægilega stór ætti markhóp-
urinn að vera, því að svo virðist sem
flestum hjónum reynist ærið erfítt
að halda friðinn. Þetta segi ég blá-
kalt vegna þeirrar reynzlu sem flest-
ir heimilislæknar hafa af því að
vinna með fólki og skyggnast með
því undir gljáfægt yfirborð lífsins.
Ekki er allt sem sýnist í henni ver-
öld.
Höfundurinn, Michele Weiner-
Davis, er meðferðarráðgjafí sem
sérhæfir sig í hjúskaparvanda. Ekki
kemur fram hvemig menntun henn-
ar hefur verið háttað. Hún notar
aðferð sem hún kallar SKM, með
öðrum orðum skammtímameðferð
til lausna. Aðferðin snýst um það
að leggja áherzlu á lausnir, ekki
vandamál, einbeita sér að nútíð og
framtíð, ekki fortíð, með fögrum
fyrirheitum um skjótan árangur.
Bókin er fremur auðlesin, stuttir
kaflar með tíðum millifyrirsögnum
og mörgum stuttum frásögnum af
hjónum sem verið hafa skjólstæð-
ingar höfundar. Þó læðist oft að
manni sá grunur að vegna þess
skamma tíma sem meðferðin tekur
sé árangur ekki varanlegur, og ekki
sjást þess merki að skjólstæðingum
hafí verið fylgt eftir nema um
skamma hríð.
Michele Weiner-Davis mælir með
því að fólk reyni frekar að koma
nýju lífí í samband sitt en að skilja.
Gott og vel. Oft eru breytingar á
högum fólks dýru verði keyptar,
öryggi bama stefnt í hættu og gras-
ið reynist ekki eins grænt hinum
megin eins og það virtist vera. Fólk
er að reyna að losna við óánægju
og rifrildi en erfitt og einmanalegt
kann að reynast að takast á við líf-
ið eftir skilnað. Höfundur telur það
nægja að annar aðilinn í sambandi
vilji breytingar í sambandinu og leiti
eftir hjálp. SKM-ráðgjafar hafa
komizt að því að óþarft sé að róta
í fortíðinni til að ná fram breyting-
um. Hjón segjast rífast og ekki vita
hvernig þau eigi að hætta því. Ef
eilíft er verið að rifja upp fortíðina
hefur það í för með sér endurteknar
ásakanir, sem verða að vítahring.
Ef endurtekin rifrildi eru hið raun-
verulega vandamál þarf samkvæmt
þessu að losna út úr því mynztri.
SKM-ráðgjafar telja að flest hjón
hafi fengið nægilega útrás fyrir
neikvæðar tilfinningar hvort til ann-
ars áður en að meðferð kemur. Fólk
vilji leysa vandann en viti bara ekki
hvernig fara eigi að því. Þess vegna
svarar hann henni alltaf á sama
hátt þegar hún fer að skammast
yfir einhveiju og á sama hátt getur
hann alveg vitað fyrir hvernig hún
muni bregðast við því sem hann
storkar henni með. Þó ekki nema
annað þeirra breyti sinni hegðun
dugar það oft til að ijúfa áralangan
vítahring. í stað þess að gnísta tönn-
um og gjósa yfír einhveiju sem
hljómar óþolandi má taka nýjan pól
í hæðina. Það þarf bara einn til.
Nýtt máltæki.
Mér finnst þessi bók svona í með-
allagi að mörgu leyti, en henni er
samt ekki alls varnað. Lausnarorðið
er þetta SKM, sem erfitt er að
muna hvað þýðir, skammtíma eitt-
hvað, já, skammtímameðferð til
lausnar,(sem eins gæti heitið
STMTL, STL eða SML og verið jafn
óskiljanlegt). Þýðandi kemst annars
vel frá verki sínu.
Katrín Fjeldsted
Guðrún
Helgadóttir
Yantar neista
BÆKUR
LJóö
VISTARVERUR
eftir Kristján Kristjánsson. Guten-
berg prentaði. Bjartur, 1997.47 bls.
Leiðb. verð: 1.680.
LJÓÐABÓK Kristjáns Kristjáns-
sonar, Vistarverur, fjallar um það
hvernig maðurinn á sinn stað í
heiminum, hvernig hann skynjar sig
á þessum stað, hvernig þessi staður
verður alltaf miðja heimsins og til-
verunnar, sjónarhornið á heiminn.
En þessi staður er kannski ekki sá
ákjósanlegasti, kannski miðjan sé á
röngum stað, kannski gefur hún
ranga mynd af umhverfinu, kannski
er sjónarhornið skakkt — og
kannski gefur hann lífinu rangar
forsendur. Ljóðið, Þar sem hann
dvelur í helli sínum fullum af rökkri
og sorg, má ef til vill nota sem eins
konar lykil að bókinni:
Og man snögglega eftir mannkyninu
man að hann er áhorfandi
að nýjum degi
- nýrri öld.
Fylgist með skuggaspilinu í stofuhominu
leggur sig eftir tímanum
hlerar nákvæmar framtíðarspár
- eins og aðrir almælt tíðindi
aldimar ...
Gamlar óskir
væntingar
þrár
Og lætur sem hann lifi.
Bókin hefst á flokki
Ijóða um heimaslóðir
skáldsins, Akranes.
Fyrsta ljóðið tengir
okkur við staðinn með
feijunni sem er eins og
hvítur hvalur sem
„geispar / og gleypir í
sig fólk og bíla“. Flokk-
urinn lýsir gönguferð
um bæinn en um leið
staðsetur ljóðmælandi
bókarinnar sig í heim-
inum, tengir sig við
umhverfíð, flóann sem
er „undarlegur speg-
ill“, himinblámann
„sem engir bátar sigla“
og blámistraða Esjuna
og borgina við sundin sem „hverfa
um stund í þokukenndri fjarlægð".
Flokkurinn er eins konar inngangur
að bókinni, inngangur að skrifum
sem gerast í ilmandi grasi: „dreg
upp bók með auðum blöðum; /
nagaðan blýant — og byija að
skrifal", segir í síðasta ljóðinu og
það heldur áfram: „Laufíð bærist
þegar lítill fugl / hefur söng sinn
í felum milli greina, / hann syngur
líkt og fyrir mig einan / en yfir
okkur hallar fjallið / undir flatt —
og hlustar líka.“
Ljóðin í öðrum kafla kallast svo-
lítið á við þessa mynd höfundar að
yrkja í iðjagrænu grasi við undir-
söng fugla. Þetta eru tilvistarleg
ljóð sem lýsa firringu, kulda, til-
gangsleysi og merkingarleysi
mannsins í sínum Jámbentu vistar-
verum“. Lífíð er ekki lengur líf í
þessum vistarverum, heldur eitt-
hvað allt annað og óskiljanlegt:
Inni
í veröldinni
yrkir maður líf
sitt af kostgæfni
eða eftir atvikum
eða jafnvel alls ekki
og þreyir hér eitthvað
sem maður á engin
nöfn yfír lengur
í síðasta kafla bók-
arinnar færumst við
aftur nær skáldinu, inn
í þess eigin vistarvera,
inn í þess eiginn litla
heim: „Um glugga tvo
er horft / yfír húsin
hér í kring / og augun
hvarfla á stundum /
þennan spöl sem lífið spannar / um
þessar mundir.“ Og hér birtist aftur
þráin eftir náttúrunni, beintengingu
við heiminn, tunglið og stjörnurnar:
Hér myndi vera gott
að gera hlé á ferð sinni
og gista
undir líka þessum
ómótstæðilega
bláma.
Bókin birtir svolítið rómantíska
gagnrýni á kaldan heim, gagnrýni
sem hefur heyrst áður — og oft í
stærri og sterkari skömmtum. Þótt
bókin sé haganlega gerð þá vantar
einhvern neista. Viðfangsefnið er
stórt en einhverra hluta vegna ná
ljóðin ekki almennilega utan um
það, ná ekki að hefja það upp í
nýtt veldi, sem krafan hlýtur ávallt
að vera í skáldskap.
Þröstur Helgason
Kristján
Kristjánsson
Nýjar bækur
• SIGLFIRSKIR söguþættir er
eftirÞ. Ragnar Jónasson. Þetta
er önnur bók Ragnars í bóka-
flokknum „Úr
Siglufjarðar-
byggðum" en
fyrir þá fyrstu,
Siglfírskar
þjóðsögur og
sagnir, hlaut
hann Menning-
arverðlaun
Sigluijarðar
fyrr á þessu ári.
í Siglfirskum
söguþáttum er m.a. fjallað um
upphaf síidarævintýrisins,
mannskæð snjóflóð, samgöngur
um Siglufjarðarskarð, hákarla-
veiðar, kristnihald við nyrsta haf,
dularfullan sjóorm, fimbulfrost og
stað þar sem enginn gat dáið.
Bókin skiptist í þijá meginhluta
sem heita: Byggðir á norðurslóð,
Merkir menn og Líf og saga. í
þeim fyrsta lýsir Ragnar staðhátt-
um, örnefnum, sögu og mannlífi
í byggðunum fimm sem teljast til
Sigluij arðarbyggða.
Þá fjallar höfundur um merka
menn sem settu svip á héraðið um
og eftir síðustu aldamót. í síðasta
hlutanum eru svo rifjaðir upp ein-
stakir atburðir og aldarfar og
greint frá gangi mála á ýmsum
sviðum í áranna rás. Bókinni fylg-
ir ýtarleg skrá um mannanöfn og
örnefni, auk landakorts af Siglu-
fjarðarbyggðum.
Útgefandi er Vaka-Heigafeii.
Bókin er287 bls. Ragnar Helgi
Ólafsson hannaði kápu og útlit
bókarinnar en málverk á kápu er
„ Kon ur í síldarvinn u “ eftir Gunn-
laug Scheving. Kort á saurblöðum
var unnið af Guðmundi Ó. Ing-
varssyni. Bókin varprentuð og
bundin íPrentsmiðjunni Odda hf.
Leiðbeinandi verð: 3.480 krónur.
• ÚT ER komin bókin Public
Selves, Politicals Stages. Int-
erviews with Icelandic Women
in Government and Theatre eft-
ir Leigh Woods og Ágústu Gunn-
arsdóttur. í bókinni eru birt nítján
viðtöl við íslenskar konur sem
starfa í leikhúsi og stjórnmálum,
sumar í hvoru tveggja. Á bók-
arkápu segir: „Á Islandi skarast
stjórnmál og listir meira en í öðr-
um stærri þjóðfélögum sem gerir
leikhúsið meira áberandi en ann-
ars um leið og stjórnmálin færast
nær almenningi, jafnvel á öld
myndbandanna."
Leigh Woods er yfirmaður
deildar leikhúsfræða í háskólanum
í Michigan í Bandaríkjúnum. Hann
kenndi áður við háskólann í Indi-
ana og við Kaliforníuháskóla, Ber-
keley, en þar lauk hann doktors-
prófi í leikhúsfræðum. Ágústa
Gunnarsdóttir er skúlptúrlista-
maður og hefur MFA próf frá
háskólanum í Indiana.
Bókin er gefin út af Harwood
Academic Publishers.
• „ OSS langar að sjá Jesú “ er
afmælisrit sr. Jónasar Gíslasonar
prófessors og vígslubiskups og
gefið út í tilefni
af sjötugsaf-
mæli hans, 23.
nóvember
1996.
Bókinni er
skipt í sjö kafla:
Um sr. Jónas,
Kirkjusaga,
Prédikanir, Al-
menn guðfræði,
Tvö prósaljóð,
Um fáeina samferðamenn og Um
heilbrigðismál. Fremst í bókinni
er „Tabula gratulatoria".
Útgefandi er Guðfræðistofnun
- Skálholtsútgáfan. Ritstjóri er
Gunnlaugur A. Jónsson. Ritnefnd:
Hjalti Hugason ogÞórarinn
Bjarnason. Bókin er 202 bls. og
prentuð í Steindórsprent-Gut-
enberg.
• BRÉFIÐ til Jóa er barnabók
eftir Rögnvald Finnbogason.
I kynningu segir: „Þegar Jói
litli í Danmörku fótbrotnaði sendi
afi hans á Snæfellsnesi honum
langt og skemmtilegt bréf þar sem
hann lýsir öll-
um þeim furð-
umogkynja-
viðburðum sem
gerast í sveit-
inni.“ Tryggvi
Ólafsson list-
málari gerði
myndirnar.
Rögnvaldur
Finnbogason
var lengst af
prestur á Staðastað á Snæfells-
nesi en auk þess stundaði hann
kennslu og ritstörf. Áður hafa
komið út tvær ljóðabækur eftir
hann. Rögnvaldur hafði gengið frá
handriti að Bréfinu til Jóa þegar
hann lést.
Útgefandi erForlagið. Bréfið til
Jóa er24 bls., prentuð í Dan-
mörku. Leiðbeinandi verð: 1.390 kr.
• SKAK ogmáter eftir Anatolij
Karpov, í þýðingu Helga Ólafsson-
ar stórmeistara.
í kynningu
segir: „í þessari
bók kennir
heimsmeistar-
inn í skák, Ana-
tolij Karpov,
ungum skák-
mönnum nýjar
og spennandi
aðferðir til að
tefla til sigurs,
allt frá því að
þeir læra mannganginn. Karpov
nýtur aðstoðar Andrésar, Mikka,
Guffa og fleiri teiknimyndaper-
sóna úr smiðju Disneys við að
gera skákina skemmtilegri en
nokkru sinni fyrr. í bókinni er líka
teiknimyndasaga um ævintýri
Guffa í Skáklandi auk fróðleiks-
mola úr sögu skáklistarinnar."
Útgefandi er Vaka-Helgafell.
Bókin er 120 bls. Helgafell bjó
bókina til prentunar en hún er
prentuð á Ítalíu. Leiðbeinandi
verð: 1.980 kr.
• STEFNUR og straumar í sið-
fræði er eftir James Rachels í
þýðingu Jóns Á. Kalmanssonar.
Höfundur gerir grein fyrir meg-
inhugmyndum og kenningum í
siðfræði í skýru og einföldu máli
og notar fjölda dæma, frásagna
og röksemda til að auðvelda le-
sandanum að skilja viðfangsefnið,
segir í kynningu.
Jafnframt segir: „Meðal þeirra
spurninga sem Rachels tekst á við
eru: Er siðferði afstætt miðað við
mismunandi menningarsamfélög?
Hafa siðferðilegir dómar okkar
einhvern sannleika að geyma eða
eru þeir aðeins tjáning tilfinninga
okkar? Hver eru tengsl trúar-
bragða og siðferðis?"
Höfundur er prófessor í heim-
speki við Alabama-háskóla í Birm-
ingham í Bandaríkjunum. Hann
er höfundur bókanna The End of
Life: Euthanasia and Morality og
Created from Animals: The Moral
Implications of Darwinism.
Háskólaútgáfan gefur bókina út
sem er 277 bls. og kostar 2.490 kr.
• ÞAR sem það er séð er eftir
Þorgeir Rúnar Kjartansson og er
hans fyrsta bók.
Bókin inniheldur ljóð og örsög-
ur. í kynningu segir m.a.: „Það
sem gerir þessi ljóð sérstök er
ekki endilega frábær tök Þorgeirs
á máli og myndum og auðugur
hljómur braglínanna. Ekki heldur
það næma formskyn sem lætur
hveija smíði virðast hárrétta og
endanlega og var einu sinni kennt
við smekkvísi. Það er ekki einu
sinni tónn ljóðanna, lágmæltur,
fullur af ákefð og karl-
mennsku. .. Það sem snertir við
lesanda ljóðanna er þessi sterka
og sára tilfinning sem þau geyma
í sér, einlægnin."
Útgefandi er Einar, dreifingu
annast Boðfélagið ehf. Bókin er
62 bls. Leiðbeinandi verð: 1.680
kr.
Þ. Ragnar
Jónasson
Jónas
Gíslason
Anatolij
Karpov