Morgunblaðið - 28.12.1997, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1997
MÖRGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1997 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
EKKI verður annað sagt en góð-
ærið sé farið að skila sér ræki-
lega til almennings. í Morgunblaðinu
á aðfangadag var frá því skýrt, að
kaupmáttur mánaðarlauna hjá land-
verkafólki innan ASÍ hefði aukizt um
10,8% á einu ári skv. niðurstöðum
Kjararannsóknamefndar. Mesta
hækkunin varð hjá verkakörlum eða
um 16,3% en minnst hjá skrifstofu-
konum eða um 5,8%. Þessar tölur em
miðaðar við tímabilið frá öðrum árs-
fjórðungi 1996 til annars ársfjórðungs
þessa árs. Á milli áranna 1995 og
1996 jókst kaupmáttur mánaðarlauna
landverkafólks að meðaltali um 6,2%.
Á tveimur árum hefur því orðið gífur-
leg kaupmáttaraukning í landinu.
Þessi mikla kaupmáttaraukning
sýnir annars vegar að aðilar vinnu-
markaðar hafa borið gæfu til að
marka rétta stefnu í kjarasamning-
um, sem hefur skilað launafólki mik-
illi kaupmáttaraukningu. Jafnframt
er ljóst, að stjómvöldum hefur tekizt
að halda þannig á stjóm efnahags-
og atvinnumála, að það hefur stuðlað
að verulega bættum lífskjörum alls
almennings.
í upphafi þessa áratugar tóku laun-
þegar á sig umtalsverðar byrðar til
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
þess að greiða fyrir því að hægt væri
að ná verðbólgunni niður og að þjóðar-
búið næði sér upp úr öldudalnum, einni
mestu efnahagskreppu, sem gengið
hefur yfír á þessari öld. í umræðum
þá var mikil áherzla lögð á það, að
öllu skipti, að þeir hinir sömu, sem
tóku á sig byrðamar mættu njóta
þess, þegar betur áraði. Nú getur
enginn dregið í efa, að við þau fyrir-
heit hefur verið staðið. Betri tíð hefur
skilað sér í mun betri kjörum.
Tæplega er hægt að búast við því,
að aukning kaupmáttar verði í slíkum
stökkum á næstu árum. Hins vegar
má að óbreyttu gera ráð fyrir, að lífs-
kjörin batni jafnt og þétt. Hið eina,
sem gæti komið í veg fyrir það eða
stöðvað þessa þróun er efnahags-
kreppan í Asíu. Sérfræðinga greinir
á um, hvort hún muni hafa einhver
áhrif að ráði á Vesturlöndum. Hins
vegar hlýtur það að valda nokkrum
áhyggjum, að kreppan í Asíu eykst
stöðugt og svo virðist, sem efnahagur
sumra Asíuþjóða, sé mun verri en
ætlað var fyrir nokkrum vikum, eins
og sjá má af ummælum nýkjörins
forseta Suður-Kóreu á Þorláksmessu.
Asíuríkin eru mikilvægur mark-
aður fyrir Vesturlandaþjóðir og vax-
andi markaður fyrir sjávarafurðir
okkar. Verði kreppan þar langvarandi
er alls ekki óhugsandi, að hún hafí
áhrif á Vesturlöndum og þ.á m. hér
á íslandi. Við ráðum ekki við það,
ef svo færi. En að öðru leyti er bjart
framundan í efnahagsmálum okkar
íslendinga.
INNFLUTN-
INGUR
BÚVARA
I* SAMTALI við Morgunblaðið á
aðfangadag segir Óskar H.
Gunnarsson, sem er að hætta, sem
forstjóri Osta- og smjörsölunnar
eftir 30 ára starf, að honum lítist
vel á innflutning erlendra búvara.
Hann auki fjölbreytni á markaðnum
og fyrirtækið, sem hann hefur stýrt,
hafi tekið þátt í þeim innflutningi.
„íslendingar ættu ekki að hræðast
slíkar breytingar heldur búa sig
undir að mæta framtíðinni," segir
Óskar H. Gunnarsson.
Þetta er athyglisvert viðhorf ekki
sízt í ljósi þess, að yfirleitt hafa
talsmenn bænda eða fyrirtækja,
sem starfa á þeirra vegum snúizt
gegn innflutningi á búvörum erlend-
is frá. Mjólkuriðnaðurinn á íslandi
hefur hins vegar staðið sig afar vel
í vöruþróun og víst má telja, að
tryggð neytenda við innlendar bú-
vörur sé mikil. Ekki er ólíklegt, að
innflutningurinn verði smátt og
smátt til þess að stækka markað-
inn. Eftir því, sem fjölbreytni verður
meiri í ostum, sem eru á markaðn-
um, má búast við að fólk borði
meira af osti. Hið sama á við um
aðrar búvörur.
Það er ánægjulegt að svo nútíma-
leg viðhorf skuli koma fram hjá
forystumanni í þessari atvinnugrein
og væntanlega er það vísbending
um breytt viðhorf almennt að feng-
inni reynslu.
GOÐÆRIÐ
SKILAR SÉR
6Athyglisvert er
• hvernig Steven-
son vinnur Þórgunnu
þátt sinn upp úr Þór-
gunnu þætti Eyr-
byggju; hvernig hann
styðst í aðra röndina
rækilega við efnivið sinn en breytir
því sem hann vill, m.a. nöfnum allra
sögupersóna nema Þórgunnu. Hús-
ráðendur á Fróðá fá ný nöfn og
börn þeirra einnig. Samt styðst
Stevenson rækilega við fyrirmynd
sögu sinnar og skrifar marga efnis-
þætti hennar nánast óbreytta inní
sinn þátt. Könnun á efnistökum
hans í þættinum gæti áreiðanlega
varpað Ijósi á vinnubrögð hans að
öðru leyti, enda væri könnun á því
bæði hnýsileg og mikilvæg, svo
merkilegur rithöfundur sem hann
er. Ef einhvem lærdóm ætti að
draga af þessum samanburði virðist
Stevenson spinna skáldskap sinn í
kringum sagnaminni sem hann hef-
ur heyrt eða lesið og fer frjálslega
með efniviðinn einsog skáldsagna-
höfundum er títt. En uppistaðan í
vefnum er ekki skáldskapur, heldur
persónuleg reynsla höfundar og ein-
hvers konar veruleiki sem hann
vefur inní ævintýri og drauma.
Það var ekki undarlegt þótt
Borges kynni að meta R.L. Steven-
son. Hann var ekki einungis ein-
stæður stílisti og gott ljóðskáld
heldur kunni hann líka að skrifa
óvenjulegar smásögur. Þar er efnið
gjarna einsog vaxið úr djöfullegum
súrealístískum draumi. I dr. Jekill
and Mr. Hyde vegur gott og illt salt
í einum og sama manninum. Þegar
Thvart Janet deyr í samnefndri
sögu tekur djöfullinn sér bólfestu í
líkama hennar. í Bottle imp er einn-
ig þessi barátta milli svarts galdurs
og hvíts.
Án Poes og Stevensons enginn
Borges.
7íslenzkar bókmenntir virðast
• vera framhald af hellenskum
arfi og gyðinglegri menningu. Ræt-
umar liggja í jarðvegi yfirstéttanna
einsog fornbókmenntir okkar, þótt
byggt sé á alþýðuarfi öðrum þræði.
Arfur okkar hefur sogið næringu
úr þessu erlenda - og að sumu leyti
alþjóðlega andrúmi. Hómer dregur
HELGI
spjall
taum ráðandi stéttar
einsog sést á lýsingu
hans á alþýðumannin-
um ógurlega, Þersítis,
sem steytir göm gegn
Agamemnon konungi
og hetjunni Odysseifí
og kemst upp með það, en er svo
barinn til hlýðni. Það er engin tilvilj-
un að honum er ekki betúr lýst en
kíklópum sem voru mannætur.
Andstæðingur yfírstéttar getur
ekki verið aðlaðandi persóna, svo
mikið sem grikkir lögðu uppúr út-
liti og fegurð.
Þetta er fyrsta dæmið um frelsi
alþýðumanns til að segja hug sinn
í heimsbókmenntum.
8Hómer talar um að fjölmennis-
• stjórn sé ekki góð, þessir karl-
ar hneigðust að konungsstjórn eða
fámennisstjórn einsog við þekkjum
af rómversku öldungadeildinni,
bæði fyrir einveldið og á keisaratím-
anum. Hirðir, eða konungur, var
tímanna tákn á þessum öldum.
Keisarar tóku við arfínum, síðar
harðstjórar nútímans. Við ættum
að varast þessa hugmynd um ver-
aldlegan hirði. Við erum dálítið veik
fyrir svona hugsunarhætti sem er
andstæður lýðræðishugsjóninni.
Við erum dálítið snobbuð. Við erum
höfðingjasleikjur frá fornu fari.
9Þessara yfírstéttartilburða
• gætir í fornbókmenntum okk-
ar. Ræturnar eru hinar sömu og
andrúmið leynir sér ekki, þegar
afstaða er tekin til kappa og kon-
unga. Þó ekki til kvenna einsog
Grímur Thomsen hefur bent á, öðr-
um mönnum betur:
"| A „Ef litið er á samband karls
X V/ »og konu“, segir hann, „sjást
siðferðilegir yfírburðir Norður-
landabúa ennþá skýrar. Á Norður-
löndum var konan fijáls og skipaði
virðulegan sess við hlið karlmanns-
ins. í Grikklandi var hún ambátt;
henni var ætlað það eitt að ala
börn. Á Norðurlöndum var hún ráð-
gjafí og vinur manns síns, eiginkona
hans og valkyrkja í senn. Hún
hvatti hann áður en hann gekk til
víga, stundaði hann og hjúkraði
honum, þegar hann kom særður
heim. Ungur norrænn maður gat
ekki keypt sér konu rétt eins og
hest, svo sem siður var í Grikk-
landi; hann varð að biðja konunnar
að réttum hætti, gera grein fyrir
ætt sinni og afrekum, og erindislok
hans voru að miklu leyti komin
undir vilja meyjarinnar. Á Norður-
löndum var sömuleiðis algengt til
forna að undan hjónabandi færu
löng kynni; gifting í Grikklandi var
aftur á móti eins og að ganga lítils
erindis. Þar var einnig auðveldara
að fá skilnað; maðurinn gat fyrir-
varalaust rekið frá sér eiginkonu
sína. Á Norðurlöndum var það hins
vegar eiginkonan fremur en maður-
inn, sem gat slitið hjúskap, sem hún
undi ekki af einhverjum ástæðum.
(Sbr. Njálu og Gísla sögu). En Norð-
urlandabúar að fornu voru líka skír-
lífir, af því leiddi virðing þeirra fyr-
ir konum. Það átti við um þá, sem
Tacitus segir um Germani, að frá
vöggu til hjónasængur þekktu þeir
ekki munúð. Þess vegna var og
konan þeim meira virði en Grikkj-
um, sem svo snemma kynntust
leyndardómum ástalífsins. Þeir
hlutu því að unna af meiri trú og
tryggð hollvætti hússins, huggara
sínum, sem bjó þeim hvílu í flekk-
lausri hjónasæng, er þeir komu víg-
móðir úr orrustu eða leiðangri. Sami
kærleikur batt konu Norður-
landabúans. Hún virti karlmanninn
og elskaði eiginmann sinn, tók hann
sér jafnvel stundum til fyrirmynd-
ar. í rituðum heimildum Norður-
landa hittast fyrir ófáar konur, sem
sýna karlmannshug og sálargöfgi
og taka djarflega þátt í gangi lífs-
ins. En einnig segir frá konum i
líki noma, er æsa til hefnda og
blóðsúthellinga; þær dreypa mögn-
uðu eitri kvenlegrar ástríðu í eyru
bræðrum sínum, eiginmönnum og
sonum. Þegar á allt er litið, er staða
norrænnar konu í samfélaginu og
afstaða hennar til karlmannsins
langtum fijálslegri og virðulegri en
grísku konunnar að hetairai, lags-
konunum, ekki undanskildum, sem
voru í rauninni frillur, en sættu auk
þess þeim meðförum karlmanna,
sem væm þær aðeins til þeirra
vegna, en ekki sjálfra sín. Norður-
landabúinn er riddaralegur, en
Grikkinn þekkir ekkert til slíks“.
M.
Eftir rúm sex ár
verða 100 ár liðin frá
því að ísland fékk
heimastjórn er Hannes
Hafstein tók við emb-
ætti ráðherra íslands
hinn 1. febrúar 1904.
Þá vom íslendingar
rúmlega 70 þúsund manns og hefur því
fjöldi landsmanna u.þ.b. íj'órfaldast það
sem af er öldinni. Heimastjórnin var merki-
legur áfangi í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinn-
ar, áfangi, sem stefnt hafði verið að með
markvissum hætti í marga áratugi, þótt
baráttan fyrir sjálfstæði þjóðarinnar ætti
sér margfallt lengi-i sögu. Það er full
ástæða til að þessara tímamóta verði
minnzt með veglegum hætti og ekki ráð
nema í tíma sé tekið.
Líklega hefur fáum tímabilum i íslands-
sögunni verið gerð jafn rækileg skil og
aldamótapólitíkinni. Fjölmargar bækur
hafa verið skrifaðar um þá sérstæðu ein-
staklinga, sem þar koma mest við sögu.
Fyrir tæpum fjörutíu árum kom út ævi-
saga Hannesar Hafstein eftir Kristján Al-
bertsson, rithöfund. Útkoma þeirrar sögu
í þremur bindum kveikti á ný miklar um-
ræður um stjórnmálabaráttu aldamótanna
og sýndist sitt hverjum. Mörgum er eftir-
minnilegur almennur fundur, sem haldinn
var í Stúdentafélagi Reykjavíkur í Sjálf-
stæðishúsinu gamla við Áusturvöll, þar
sem segja má, að afkomendur þeirra
manna, sem voru á oddinum síðustu árin
fyrir heimastjórn og næstu árin á eftir,
hafi tekizt á, varið gerðir og haldið fram
hlut sinna manna.
Saga Björns Jónssonar, ritstjóra ísafold-
ar, sem tók við ráðherraembætti af Hann-
esi Hafstein, hefur einnig verið skrifuð og
er höfundur hennar Lýður Björnsson,
sagnfræðingur. Þá hefur sjálfsævisaga
Hannesar Þorsteinssonar, ritstjóra Þjóð-
ólfs, komið út. Þeir Þorkell Jóhannesson
og Bergsteinn Jónsson hafa skrifað sögu
Tryggva Gunnarssonar, bankastjóra, í
fjórum bindum á vegum Landsbanka ís-
lands. Út hafa komið í bók bréfaskipti dr.
Valtýs Guðmundssonar og Björns Jónsson-
ar, ritstjóra og raunar einnig bréf dr.
Valtýs til móður sinnar og stjúpa og sjálf-
sagt fleiri bækur, sem fjalla um þetta tíma-
bil, til að mynda ævisaga Skúla Thorodd-
sens eftir Jón Guðnason. Einnig má nefna
bók Gunnars Karlssonar Frá endurskoðun
til Valtýsku og ritverk Einars Laxness um
Jón Guðmundsson, alþingismann og rit-
stjóra. Þá er í undirbúningi útgáfa á bréfa-
skiptum dr. Valtýs og Jóhannesar bæjar-
fógeta Jóhannessonar, mágs hans, for-
manns Sambandslaganefndarinnar 1918,
en þeir voru lengstum samheijar í þeim
miklu átökum, sem einkenndu þetta tímabil.
Nú um jólin kom út fyrsta bindi ævi-
sögu Guðjóns Friðrikssoriar, sagnfræðings,
um Einar Benediktsson, sem fjallar að
verulegu leyti um stjórnmálaátökin fyrir
og eftir aldamótin. Um Einar Benediktsson
hafa fleiri skrifað og ber þar hæst ævisögu
Steingríms J. Thorsteinssonar, en Jónas
Jónsson frá Hriflu skrifaði einnig litla
bók, sem hann kallaði ævisögu Einars og
Sigurður Nordal skrifaði ítarlegan formála
að heildarútgáfu að verkum skáldsins, sem
fjallar fyrst og fremst um bókmenntaverk
hans. Einar Benediktsson er nefndur hér
vegna þess að þjóðmálaumsvif hans hafa
bersýnilega verið mjög mikil á þessum
árum.
Ýmislegt er þó ógert til þess að segja
megi, að þessari merkilegu sögu hafí verið
gerð viðunandi skil. Þar má nefna, að enn
hefur ekki verið skrifuð saga dr. Valtýs
Guðmundssonar, sem lék lykilhlutverk í
stjórnmálabaráttunni hér um aldamótin
og kannski má segja, að í sögubókum
hafi lítillar sanngirni gætt í hans garð.
Alla vega var það svo í sögukennslu um
og upp úr miðri öldinni, að nemendum var
allt að því innrætt sú skoðun, að dr. Val-
týr hefði ekki verið heill í sjálfstæðisbarátt-
unni heldur hugsað fyrst og fremst um
eigin hag. Bréfaskipti hans og Bjöms Jóns-
sonar sýna hins vegar að hann hafði fram
að færa afar áhugaverðar röksemdir fyrir
sínum sjónarmiðum. Það væri verðugt
verkefni í tilefni af 100 ára afmæli heima-
stjórnar að ævisaga dr. Valtýs yrði skrifuð
og gefín út og líklega er til töluvert mikið
af gögnum um ævi hans og störf.
Þá vaknar sú spurning, hvort hið sama
eigi ekki við um Benedikt Sveinsson, sýslu-
mann, föður Einars skálds, sem er einn
af helztu forystumönnum þjóðarinnar í
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 27. desember

ririMÍÍimilfffP
..._ -. pB)
.

- ■
.......................................... . :

'j-jjSiLnaríaw
■'' t ■ ■

0 # . Morgunblaðið/Golli
VIÐ GROTTU A JOLADAG.
sjálfstæðisbaráttunni seinni hluta síðustu
aldar.
Fyrst og fremst gæti þó verið áhuga-
vert á þessum tímamótum að skrifuð yrði
ný ævisaga Jóns Sigurðssonar, forseta,
þar sem fjallað yrði um ævi hans og störf
í nýju ljósi og lagt mat á þau frá sjónar-
hóli þeirra, sem nú eru uppi. íslendingar
samtímans þekkja lítið til Jóns Sigurðsson-
ar nema hinnar hefðbundnu sögu um for-
ystu hans í sjálfstæðisbaráttunni. Er ekki
tímabært að gera þá sögu meira lifandi í
krafti nýrra rannsókna á lífi hans og starfí?
í tilefni af ellefu hundruð ára afmæli
íslands byggðar árið 1974 var ákveðið að
gefa út Sögu íslands frá upphafi til okkar
daga. Út hafa komið af þessari sögu fimm
bindi og mikið verk óunnið. Ekkert skal
fullyrt, hvernig ritstjórar þess verks hugsa
sér umfjöllun aldamótaáranna, en þó er
ljóst, að til viðbótar við sögu þeirra ein-
staklinga, sem mestan hlut áttu að máli
á þessum árum, er æskilegt að barátta
aldamótaáranna verði sett í samhengi við
það sem á undan fór og síðar gerðist. Er
æskilegt að aukinn kraftur verði settur í
ritun Sögu íslands, enda er senn aldar-
fjórðungur frá því að ákvörðun var tekin
um ritun verksins.
Að fleiru mætti huga á þessum tímamót-
um. Þannig er t.d. æskilegt að gefið verði
út á ný heildarsafn með ritverkum Hannes-
ar Hafstein, sem hefur ekki legið á lausu
um skeið og minning hans heiðruð með
þeim hætti hinn 1. febrúar árið 1904.
íslendingar eru að vakna til lífsins á
þessum tíma. Þjóðmálabarátta aldamóta-
áranna er heillandi tímabil í íslandssög-
unni. Þá er ekki einungis átt við sjálfa
stjómmálabaráttuna og þau átök, sem
urðu um einstaka þætti í samningagerð-
inni við Dani, heldur og ekki síður þau
miklu afrek, sem á næstu árum á eftir
voru unnin í uppbyggingu atvinnuvega
þjóðarinnar. Töluvert hefur verið skrifað
um sögu þeirra einstaklinga, sem þar áttu
hlut að máli og má þar nefna ævisögu
Thors Jensens, eftir Valtý Stefánsson, rit-
stjóra Morgunblaðsins, sem var tímamóta-
verk á sínum tíma, svo og bækur Ásgeirs
Jakobssonar, rithöfundar, um suma þá
menn, sem urðu forystumenn í atvinnulífi
þessa tíma, svo sem um Pétur Thorsteins-
son í Bíldudal og Einar Þorgilsson í Hafn-
arfirði.
Raunar voru aldamótaárin einnig
blómaskeið í bókmenntasögu okkar íslend-
inga.
JAFNFRAMT ÞVÍ
að fýlla upp í þau
göt, sem hér hafa
verið nefnd í sögu-
ritun um aldamóta-
árin síðustu, er
ástæða til að huga að því, hvernig bezt
er að vekja áhuga nýrrar kynslóðar á þessu
tímabili. Það er afar mikilvægt, að tengsl
þjóðarinnar við þessa fortíð slitni ekki en
séu þess í stað ræktuð með þeim hætti,
sem hentar þeim, sem nú eru að vaxa úr
grasi.
Augljóst er að þar koma sjónvarp, kvik-
myndir og hinir nýju fjölmiðlar á borð við
netið og geisladiska til sögunnar. Aðrar
þjóðir og þá ekki sízt Bretar hafa náð ein-
staklega góðum tökum á því að koma sögu-
legum atburðum til skila til samtímans í
formi leikinna sjónvarpsþátta, sem oft eru
snilldarvel gerðir. Það er íhugunarefni,
hvort við íslendingar getum fetað í þau
fótspor og komið markverðum atburðum
úr sögu okkar á framfæri á þann veg.
Af því að 100 ára afmæli heimastjórnar-
innar hefur verið gert að umtalsefni hér
væri ekki úr vegi að athuga um möguleika
á að gera röð leikinna sjónvarpsmynda,
sem fjalli um aðdragandann að heima-
stjórninni, átökin á milli Hannesar Haf-
stein og fylgismanna hans og dr. Valtýs
og hans stuðningsmanna svo og fyrstu ár
heimastjórnarinnar og baráttuna um upp-
kastið 1908. Gerð slíkra sjónvarpsmynda
kostar mikið fé og þarfnast mikils undir-
búnings en er jafnframt spennandi verk-
efni fyrir þann fjölda kvikmyndagerðar-
manna, sem hér hafa náð að festa sig í
sessi.
Geisladiskar bjóða upp á þann mögu-
leika að gera aðgengilegt námsefni fyrir
nýjar kynslóðir upp úr þeim miklu upplýs-
ingum og gögnum, sem til eru um alda-
mótaárin. Þar er hægt að koma fyrir bæði
texta og myndum, enda er bersýnilega
töluvert til af myndum á Þjóðminjasafni
frá þessum árum. Þetta námsefni er hægt
að útbúa með mismunandi aldur nemenda
í huga og á að sjálfsögðu við um sögu-
kennslu almennt en ekki um þetta tímbil
sérstaklega.
Loks er hægt að nýta möguleika netsins
í þágu nýrra kynslóða með því að gera
mikið magn upplýsinga um þetta tímabil
og önnur aðgengilegt. Ungt fólk, sem vinn-
ur að ritgerðasmíð á skólabekk nú um
stundir, notar netið ekki sízt sem upplýs-
ingalind fyrir slík skrif. Netið býður upp
á óendanlega möguleika á þessu sviði. Þar
er hægt að koma fyrir með tiltölulega ein-
földum hætti gífurlegu magni upplýsinga,
sem getur orðið gullnáma fyrir sögu-
kennslu og sögunám. Skannatækni hefur
fleygt svo fram, að þess verður skammt
að bíða - og er kannski mögulegt nú þeg-
ar - að setja t.d. texta allra þeirra þjóð-
málablaða, sem hér voru gefin út á um-
Tengsl
nýrrar
kynslóðar
ræddu tímabili, inn á netið. Sjá þá allir að
með því opnast alveg ný veröld og nýir
möguleikar til þess að vekja með nýjum
kynslóðum áhuga á lífi og baráttu þeirra,
sem á undan fóru í þessu landi og rækta
með þeim virðingu fyrir forfeðrum sínum.
Frumkvæði
stjórnvalda
SUMT AF ÞVÍ,
sem hér hefur verið
nefnt, munu ein-
staklingar og
einkafyrirtæki
áreiðanlega eiga frumkvæði að. En stjórn-
völd þurfa að leggja línur og veita atbeina
þar sem þess er þörf. Það er t.d. augljóst,
að fjármagn úr opinberum sjóðum þarf til
þess að nýta hina nýju ijölnúðla með ár-
angursríkum hætti í þessu skyni. Á þeim
uppgangstímum, sem við nú lifum, á þjóð-
in að hafa efni á því.
Hér þarf til að koma almenn stefnu-
mörkun af hálfu stjórnvalda og ákvörðun
um að veita verulegt fjármagn til þess að
minnast merkilegs áfanga í sjálfstæðisbar-
áttu þjóðarinnar í byijun nýrrar aldar. En
fjölmörg einkafyrirtæki, bæði á sviði bóka-
útgáfu, kvikmyndagerðar og netstarfsemi,
hljóta að koma hér við sögu.
Til undirbúnings að hátíðahöldum vegna
ellefu hundruð ára afmælis íslands byggð-
ar var efnt með góðum fyrirvara. Þau
hátíðahöld skiluðu okkur Þjóðarbókhlöðu,
sögualdarbæ, landgræðsluáætlun og sögu-
ritun.
Um aldamótin næstu verður þess minnzt
með margvíslegum hætti, að 1000 ár verða
liðin frá kristnitöku á Þingvöllum. Með
samningunum við Dani um heimastjóm
færðist stjórn málefna lands og þjóðar
heim til íslands í fyrsta sinn í mörg hundr-
uð ár. Þeirra tímamóta eigum við að minn-
ast með verðugum hætti.
„Ýmisleg't er þó
ógert til þess að
segja megi, að
þessari merkilegu
sögu hafi verið
gerð viðunandi
skil. Þar má
nefna, að enn hef-
ur ekki verið
skrifuð saga dr.
Valtýs Guð-
mundssonar, sem
lék lykilhlutverk í
stj órnmálabarátt-
unni hér um alda-
mótin og kannski
má segja, að í
sögubókum hafi
lítillar sanngirni
gætt í hans garð.“