Morgunblaðið - 18.03.1998, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 18. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Sýning Tryggva Ólafssonar fær góða dóma
Engir falskir litir
Niðjar Bólu-
Hjálmars
SÝNING Tryggva Ólafssonar í gall-
eríinu Krebsen í Kaupmannahöfn
fær fimm stjörnur af sex möguleg-
um hjá myndlistargagnrýnanda
Ekstra-blaðsins, Alex Steen, sem
segir Tryggva meistara allegórí-
unnar. Sýningin sé hrein perla og
alveg laus við hinar „íslensku fals-
anir sem svo mikið [sé] rætt um á
íslandi þessa dagana". Fyrirsögn
dómsins er „Ingen falske farver"
eða „Engir falskir litir“.
Steen segir myndir Tryggva
ferðalag í tíma, sett saman úr nútíð
blandaðri fortíð. Strik hans og
pensildrættir séu ljóðræn og fáguð
og full af sögum í ætt við myndagát-
ur sem áhorfendur geti velt fyrir
sér í það óendanlega.
Gagnrýnandi Politiken, P.M.
Hornung, er ekki síður hrifínn. „Ef
náttúran lítur stundum út fyrir að
vera svo dýrlega einföld, litsterk og
örvandi, þá gæti það verið vegna
þess að það er Tryggvi Ólafsson
sem hefur málað hana. Hann er is-
lenskur landslagsmálari sem
danska listaakademían og áhrif
bandarísku popplistarinnar vöktu
til nútímadáða snemma á sjöunda
áratugnum. Ut úr því er kominn
listamaður sem talar til augans með
einföldu og auðskiljanlegu, en þó
ekki óflóknu tungumáli, sem óháð
staðsetningu sinni í stórborginni
(Kaupmannahöfn) og nútímamenn-
ingaráhrifum talar enn um náttúru,
náttúru og aftur náttúru, en á sinn
eigin útsmogna hátt,“ segir Horn-
ung.
BÆKUR
N i ð j a t a 1
BÓLU-HJÁLMAR.
NIÐJAR OG ÆVI
Niðjatal Hjálmars Jónssonar skálds í
Bólu og konu hans Guðnýjar Ólafs-
dóttur. Þorsteinn Jónsson tók saman.
Byggðir og bú, 1997, 255 bls.
Á SÍÐASTA ári voru liðin tvö
hundruð ár frá fæðingu Hjálmars
skálds Jónssonar, sem löngum hefur
verið kenndur við Bólu í Akrahreppi,
þó að ekki dveldist hann þar nema
áratug langrai- ævi. Hjálmar andað-
ist árið 1875. Kona Hjálmars var
Guðný Ólafsdóttir frá Uppsölum í
Akrahreppi (f. 1801, d. 1845). Þau
hjón voru systrabörn, því að Guð-
björg móðir Guðnýjar var systir
Marsibilar Semingsdóttur, móður
Hjálmars. Börn Hjálmars og Guð-
nýjar voru sex. Eru afkomendur frá
fjórum þeirra. Langflestir eru frá
tveimur, Hjálmari og Sigríði. Þá er
talið að Hjálmar hafí eignast soninn
Benjamín utan hjónabands. Sjálfur
gekkst Hjálmar aldrei við faðeminu,
en Benjamín skrifaði sig Hjálmarsson
á fullorðinsaldri og hér er hann í niðja-
tali ásamt niðjum sínum mörgum.
Niðjar Hjálmars eru orðnir marg-
ir. Mér telst til að þeir losi sextán
hundruð. Ekki er þó víst að öll kurl
hafi komið til grafar. Mai-gir fóru til
Vesturheims og upplýsingar þaðan
eru svolítið skörðóttar eins og einatt
verður. Þar sem ættin er lengst fram
gengin er hún á áttunda ættlið.
Bók þessi er einkar skemmtilega
útgefín. Að loknum formála Þor-
steins Jónssonar er inngangur eftir
Eystein Sigurðsson þar sem fjallað
er um skáldskap Hjálmars og ævi-
atriði fléttuð saman við. Það er eink-
ar vel gerður þáttur og hlýtur að
vekja löngun til að lesa bók Eysteins
um Hjálmar og skáldskap hans, sem
út kom árið 1987 (Bólu-HJálmar).
Niðjatalið er gert með venjulegum
hætti og því fátt um það að segja
þeim sem þekkja eitthvað af hinum
mörgu niðjatölum Þorsteins Jóns-
sonar. Mai'gar myndir fylgja af niðj-
um og bústöðum þeirra, auk annarra
áhugaverðra mynda. Böm Hjálmars
og Guðnýjar, sem náðu þeim aldri að
eignast sögu, fá allítarlega ævium-
fjöllun. Þá er æviferill Hjálmars rak-
Bólu-Hjálmar
inn í löngu máli á neðri hluta blað-
síðu langleiðis í bókinni. Ýmsu öðru
ítarefni er skotið inn í, t.a.m. einkar
skemmtilegum þætti eftir Ingi-
björgu Lárusdóttur, dótturdóttur
Hjálmars. Viðtöl eru við aðra niðja,
frásagnir, skáldskapur o.fl.
Eins og kunnugt er var Hjálmar
ekki aðeins skáld heldur og listfeng-
ur hagleiksmaður. Sýnishom eru af
rithendi hans og myndir af útskurð-
arverkum. Hagleikur til munns og
handa hefur verið ættarfylgja
margra Hjálmarsniðja. Þess sjást
merki í þessari bók.
I bókarlok er vönduð nafnaskrá.
Þessi bók er með læsilegri og
áhugaverðari niðjatölum sem ég hef
séð og til fyrirmyndar er hún um all-
an frágang og ytri búnað.
Sigurjón Björnsson
Tónleikar tónlistarkennara
Stj'kkishdlmur. Morgunbladið.
TONLISTARKENNARAR við
Tónlistarskóla Stykkishólms
buðu bæjarbúum upp á tónleika
þar sem þeir léku á hljóðfæri sín.
Ingibjörg Þorsteinsdóttir og
Hólmgeir Þorsteinsson léku fjór-
hent á píanó fantasíu eftir
Schubert; Berglind Tómasdóttir
lék einleik á þverflautu; Láms
Pétursson lék á gítar; Daði Þór
Einarsson lék á básúnu og Haf-
steinn Sigurðsson lék þrjú lög á
harmonikku.
Tónleikarnir voru vel sóttir og
var aðgangur að þeim ókeypis.
Tekið var á móti framlögum í
hljóðfærakaupasjóð fyrir tónlist-
arskólann.
Er uppdráttur-
inn landslagið?
EITT VERKA Sigurðar Árna Sigurðssonar á sýningunni.
Hvað gera konur
án karla?
MYNÐLIST
Ingðlfsstræti 8
MÁLVERK
SIGURÐUR ÁRNI
SIGURÐSSON
Opið 14 til 18, fimmtudag til sunn-
dags. Sýningin stendur til 29. mars.
MÁLVERK Sigurðar Árna Sig-
urðssonar eru ekki eins blátt áfram
og þau kunna að virðast við fyrstu
sýn. Litfletimir eru hreinir og
áferðin flöt, bygging verkanna ein-
föld og gjaman strang-geómetrísk,
skuggar og ljósfletir vandlega af-
markaðir. En þessi einfaldleiki er
aðeins blekking og í raun er hér
um að ræða afskaplega flóknar
myndir. Ef bornar eru saman
myndir Sigurðar á þessari sýningu
annars vegar og á sýrnngu hans á
Kjarvalsstöðum árið 1994 mætti
meira að segja halda því fram að
málverk hans verði enn flóknari
eftir því sem útfærslan virðist ein-
faldari.
Flækjan opinberast manni ekki
á myndfletinum sjálfum nema að
litlu leyti. Málverkin á sýningunni í
Ingólfsstræti 8 eru eins og loft-
myndir af túnum þar sem beinir
skurðir hafa verið grafnir og fyllst
af vatni. Það er engu líkara en að
landslagsarkitekt hafi orðið svo
ástfanginn af uppdráttum sínum að
hann hafi ákveðið að mála þá á
striga og sýna sem list. Á Kjarvals-
stöðum árið 1994 sýndi Sigurður
nokkrar myndir með svipuðu
þema. Þar var þó yfirleitt meira að
gerast á striganum: Á túninu voru
tré og tjarnir sem nú eru horfnar.
Hvað er þá svona flókið við þess-
ar myndir sem virðast eins einfald-
ar og verið getur? Það er einmitt
þessi einfalda og að því er virðist
sjálfsagða eftirmyndun náttúrunn-
ar sem hlýtur að vekja tortryggni
okkar og fá okkur til að spyrja
hvað hér sé eiginlega á seyði. Er
Sigurður bara að sýna okkur
túnspildu skoma af skurði? Getur
myrid hans af túninu í einhverjum
skilningi komið í staðinn fyrir
raunveruleikann eða orðið honum
jafngild? í sýningarskrá fyrir
Kjarvalsstaðasýninguna 1994
bendir Bemard Marcadé á að mál-
verk Sigurðar séu „list skugga-
mynda og tvífara“. Þannig tengjast
þau því sem okkur er tamt að líta á
sem frumstig málarlistarinnar -
gmnn hennar og fyrsta tilgang -
að vera eftirmynd veruieikans, eins
konar uppdráttur eða landakort.
En vandamái máiverksins er
einmitt að það tollir aldrei inni í
þessari einfóldu skilgreiningu.
Milli þess og veruleikans myndast
alltaf ákveðið bil sem ekki verður
brúað, líkt og aldrei sé hægt að láta
uppdráttinn stemma fullkomlega
við landslagið sem hann á að lýsa.
Uppdrátturinn er ekki landslagið,
eins og Bertrand Russell benti á
forðum og mörgum þykir enn mik-
ið til um. Tengsl málverksins við
veruleikann sem það lýsir em
vandamál einmitt vegna þess að
einn hlutur getur aldrei staðið fyrir
annan án þess að verða sjálfur
hlutgerður og fá þannig einhverja
aðra merkingu en frummyndin.
Einföld eftirmyndun stríðir gegn
sjálfu eðli hiutveraleikans. Því ein-
faldari sem málverk Sigurðar
verða þeim mun skýrari verður
þessi staðreynd.
Nú skyldi enginn halda að sýn-
ing Sigurðar sé bara húmorslaus
tesa um fmmspeki. Þvert á móti
notar hann kímnina til að undir-
strika og skerpa vandann sem
hann er að fást við. Á sýningunni í
Ingólfsstræti era fjögur verk. Þrjú
þeirra eru hefðbundin málverk og
hanga á veggjunum. Það fjórða er
uppstoppuð kanína sem situr í holu
sinni. Þessi tenging málverkanna
og þess lifandi veraleika sem garð-
yrkjumaðurinn þarf að fást við
sýna hve mikið hlýtur að bera á
milli og gera sýningu Sigurðar í
senn ákaflega áhugaverða og bráð-
skemmtilega.
Jón Proppé
LEIKLIST
HólmavSlóð 4
Tlialfa, leikfélag MS
PILSAÞYTUR -
ÁSTIN SIGRAR ALLT
Eftir Carlo Goldoni. Leikstjóri: Helga
Braga Jónsdóttir. Leikendur: Hann-
es, Bjarni, Gummi, Dan, Thelma,
Sara, Ylfa, Auður, Valur, Benni,
Birta, Kristín, Davíð, Ríiggi, Bettý.
Ljós: Kári, Óli. Frumsýnt: Fimmtu-
daginn 12. marz 1998.
COMMEDIA dell’arte var vinsælt
gamanleikjaform í Evrópu á 16., 17.
og 18. öld. Söguþráður leikjanna var
einfaldur og persónur þeirra fulltrú-
ar einhverra eiginleika manna (sk.
týpur). Oftar en ekki sömdu leikarar
texta sinn jafnóðum. Þess vegna eru
ekki margir slíkir leikir varðveittir,
því þeir voru list augnabliksins sem
áttu sér, strangt til tekið, ekkert
ákveðið forrit. Carlo Goldoni samdi
einn slíkan leik um 1760, Pilsaþyt,
sem enn er „lifandi". Þetta líf sitt, tel
ég, á hann staðar- og tímaleysi sínu
að þakka. Af hendi Goldonis gerist
hann í Chiozza, litlu fiskiþorpi á Ital-
íu, en gæti þess vegna gerzt á Eski-
víkureyri, syðst á Norðfjarðaströnd-
um. Það sem hrindir atburðarásinni
af stað eru mannlegu þríeykisein-
kennin ást, afbrýði og misskilningur.
Leikfélag Menntaskólans við Sund,
Thalía, sýnir nú þennan tæplega 240
ára leik, í nokkru yngra verksmiðju-
• KIRKJURITIÐ er komið út og er
þetta fyrsta hefti í 64. árgangi.
Organistablaðið hefur verið sam-
einað Kirkjuritinu, þótt ekki sjái
þess merki í efnistökum þessa
fýrsta heftis. Ritstjóri er sr. Krist-
ján Bjömsson, sóknarprestur á
Hvammstanga.
Meginefni þessa heftis er um
fræðslu kirkjunnar á tímamótum í
lífí barna, unglinga og fullorðinna.
Undir yfirskriftinni kirkjan og lífs-
skrefin er fjallað um foreldra-
fræðslu við ungbarnaskím, barna-
starf kirkjunnar, kirkjuna og leik-
skólann og grunnskólann, fermingu
og unglingastarf og um fullorðins-
húsnæði úti á Granda, á Hólmaslóð
4. _
í stuttu máli var sýningin hin
bezta skemmtun, þó hún hafi verið
ögn sein af stað. Bæði var það vegna
þess að höfundur er ekkert að flýta
sér að koma sjálfum atburðunum af
stað og leikendur voru dálítinn tíma
að fínna sig í hlutverkum sínum. En
þegar það kom rúllaði sýningin á því-
líkum hraða allt til enda í sífellt
meiri ærslum og ruglingi. Leikendur
náðu vel saman, hver við annan, og
ekki síður við áhorfendur, sem ekki
er ýkja ónauðsynlegt í gamanleikj-
um. Án þess að ég vilji halla á
nokkurn var það skiptinemi frá
Alaska, Dan að nafni, í hlutverki
Fortunatos sem átti kvöldið. Fort-
unato þessi talar einhverja óskiljan-
lega mállýsku sem Dan tók og hóf í
æðra veldi með talanda sínum. Auk
þess notaði hann andlitið meistara-
lega í túlkun á þessum vel meinandi
einfeldningi. Eitt var þó sem orkaði
eilítið tvímælis, a.m.k. ef haft er í
huga hvar og hvenær verkið var
skrifað: Þjónninn var hafður kín-
verskur. En hann var fyndinn, nægir
það ekki sem skýring í gamanleik?
Þeir sem eru táknfræðilega þenkj-
andi geta velt nöfnum persónanna
(Fortunato, Libera, Lucietta) fyrir
sér. Táknfræðin hefur reynst mér
það þunnur ís að ég hætti mér ekki
lengur út á hann. Eitthvað hlýtur að
búa að baki þeim, sérstaklega í verki
skrifuðu á 18. öld.
Heimir Viðarsson
fræðslu. Dr. Pétur Pétursson skrif-
ar afmælisgrein um Prestaskólann
í Reykjavík og predikun í Dóm-
kirkjunni; sr. Sigurður Sigurðars-
son skrifar erindi um hvíldardaginn
og um alheimskirkju Krists ritar
Bjarni Randver Sigurvinsson. Auk
þess ritar dr. Sigurjón Árni Eyj-
ólfsson erindi um kennimanninn sr.
Sigurjón Þ. Amason, afa sinn, er
þjónaði um skeið í Hallgrímskirkju
í Reykjavík. Hundrað ár eru liðin
frá fæðingu hans og birtist eftir
hann predikun á siðabótardaginn
1967. Áð lokum er grein eftir sr.
Kristján Björnsson sem fjallar um
hálfrar aldar afmælisþing
Lútherska heimssambandsins, en
það var haldið í Hong Kong á liðnu
sumri.
Tímarit
I
i
I
I
(
I
I
I
i
I
I
I
t
I
«