Morgunblaðið - 19.05.1998, Qupperneq 64

64 ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Auðun Georg Ólafsson
VESTRÆNAR kvikmyndir eru áberandi í japönskum
kvikmyndahúsum en þessi mynd er tekin í Sendai.
Næstu „rísandi sólira
í fallvöltu hagkerfi?
ÆR HAFA
verið heldur
betur daprar
fréttirnar sem kom-
ið hafa frá Japan og
annars staðar í Asíu
að undanfömu;
gjaldþrot, gjaldmiðla-
hrun, spilling og grát-
andi forstjórar. Þó orðið
-,,kreppa“ sé nánast
bannorð á meðal jap-
anskra stjómmálamanna
dregur enginn í efa þann
vanda sem þjóðin þarf að
glíma við. En á meðan
áframhaldandi hagvöxtur
lætur bíða eftir sér fara Jap-
anir í bíó. Japanskir kvik-
myndagerðamenn eru líka aft-
ur komnir á stjá og sópa að sér
verðlaunum á alþjóðlegum kvik-
myndahátíðum.
Síðustu 25 árin eða svo hefur verið
frekar hljótt um japanska kvik-
myndagerð og engu Ííkara en að með
myndum Kurosawa Akira, Mizog-
uchi Kenji og Ozu Yasujiro hafí
___toppnum verið náð. Einhverra hluta
vegna hurfu japanskar kvikmyndir
af vettvangi eftir að myndir eins og
Rashomon og Samúræjamir sjö
höfðu farið sigurfor um allan heim.
Eftir 1960 fór framleiðsla á kvik-
myndum minnkandi, aðsókn dalaði
og þeim rúmlega sjö þúsund bíóhús-
um, sem starfrækt voru fyrir
blómaskeiðið um 1960, þurfti flest-
um að loka. Stóra kvikmyndaverin
svo gott sem hættu að fjárfesta í
kvikmyndagerð sem var ekki lengur
talin arðvænleg nema þá að myndin
væri framleidd fyrir sjónvarp og
væri sápuópera. Nú er öldin önnur,
hagkerfíð er í lægð, sjálfstæðir
kvikmyndaframleiðendur hafa feng-
ið uppreisn æm og perlurnar era
aftur farnar að birtast á hvita tjald-
inu. Ungir leikstjórar era farnir að
ryðja sér til rúms og gamlir meist-
arar era aftur komnir á stjá. Jap-
anskar bíómyndir era ekki bara að
verða betri og gera það gott á
alþjóðlegum kvikmyndahátíðum.
Landsmenn eru aftur famir að
flykkjast í kvikmyndahús og þeim
fer nú aftur fjölgandi.
Teiknimyndin um Mononoke
prinsessu, sem leikstýrt er af Miy-
azaki Hayao, sló til að mynda öll
~ -aðsóknarmet síðasta sumar og
skaut meira að segja Júragarði II
ref fyrir rass. Ahugi á hverskyns
afþreyingu, hvort sem það er í formi
bíómynda, leikjatölva eða sjón-
varpsgláps er að aukast samhliða
minnkandi áherslu á vinnuhörku og
gildum hinna eldri. Sú krafa fer og
vaxandi í japönsku samfélagi að for-
eldrar sinni börnum sínum betur og
að fólk eigi kost á að verja frítíma
sínum eins og það vill. Og þá skortir
ekki möguleikana á afþreyingu.
Japanir geta frá og með júnímánuði
valið á milli 300 sjónvarpsrása sem
varpað verður inn á heimili þeirra
frá þremur stafrænum gervi-
hnattastöðvum. Bjartsýnismenn í
japanska kvikmyndageiranum von-
ast til að stórfyrirtæki, sem keppa
um athygli og áhorf á japanska
sjónvarpsmarkaðinum, fái tiltrú á
innlendri kvikmyndagerð og þeim
fjárfestingarkostum sem þar er að
finna. Röksemd þeirra er að jap-
anskir áhorfendur séu orðnir
þreyttir á sápuóperum og vilja sjá
vandaðar innlendar bíómyndir.
Strögl sjálfstæðra kvikmynda-
gerðarmanna síðustu ár virðist því
loksins vera farið að bera ávöxt.
Unagi (Elgurinn) hreppti Gullpál-
mann á Cannes-hátíðinni í fyrra,
Moe no Suzaku (Suzaku) fékk
einnig verðlaun á sömu hátíð og
Ichikawa Jun var valin besti leik-
stjórinn fyrir mynd sína Tokyo Ya-
kyoku (Vögguvísa í Tókyó) á kvik-
myndahátíðinni í Montreal. Gagn-
rýnendur hafa þó mest hampað
mynd Kitano Takeshi Hana-Bi
(Eldblóm) sem hreppti Gullljónið á
alþjóðlegu kvikmyndahátíðinni í
Feneyjum í fyrra. A japönsku þýðir
orðið „hanabi“ flugeldur (flugeldar)
en slitið í sundur þýðir „hana“ blóm
sem vísar til fegurðar lífsins en „bi“
fyrir eld eða byssuskot sem vísar til
dauðans. Myndin segir frá uppgjafa
lögregluþjóni sem tekur upp á því
að ræna banka og leggur af stað út í
óvissuna ásamt dauðvona konu
sinni. Hjónin vita að dauðinn er
skammt undan og taka upp á ýmsu
óvæntu á meðan tími gefst. Þetta er
ekki spennumynd í hefðbundnum
bandarískum iðnaðarstíl, heidur
glímir myndin við margslungnar til-
finningar og vináttubönd á gráglett-
inn hátt. Leikstjóri myndarinnar,
Kitano Takeshi, hefur oftsinnis áður
glímt við lífíð og dauðann í myndum
sínum en íyrri verk endurspegluðu
frekar þráhyggju söguhetjanna eft-
ir dauðanum sem er bein andstaða
persóna Hana-Bi sem leitast við að
fá sem mest út úr lífinu.
Kitano, sem gat sér áður frægðar
sem gamanleikari, hefur áður gert
sex kvikmyndir sem allar hafa hlot-
ið lof gagnrýnenda. Eftir frægðina í
Feneyjum hefur hann verið ófeim-
inn við að lýsa því vonleysisástandi
sem ríkt hefur í japanskri kvik-
myndagerð. Því þótt sjálfstætt
framleiddar kvikmyndir séu oft á
tíðum hugmyndaríkar og njóti
vinsælda þá skila þær litlum arði og
enda oft á núlli. Lýsandi dæmi er
myndin Okaeri sem hefur farið sig-
urför á alþjóðlegum kvikmynda-
hátíðum en leikstjóri hennar, Shin-
ozaki Makato, þarf ennþá að draga
fram lífið sem sýningarstjóri
bíóhúss í París. Makato hefur lýst
því yfir í viðtölum að hann væri van-
ur því að japanskir kvikmynda-
gagnrýnendur rökkuðu innlendar
myndir niður í svaðið. Það var því
með blendnum huga að hann ákvað
að senda myndina til þátttöku á
alþjóðlegum kvikmyndahátíðum.
En frægðin kemur utanfrá og eftir
að hafa sankað að sér verðlaunum á
30 kvikmyndahátíðum í næstum
jafn mörgum löndum, meðal annars
fyrir bestu leikstjóm á hátíðunum í
Montreal og Berlín, virðast sem að
allar dyr standi opnar fyrir hinum
unga leikstjóra. Samt sem áður seg-
ist hann eiga í erfiðleikum með að
fjármagna næsta verkefni.
Japanska ríkið veitir helst styrki í
risastór ofmetin verkefni í
Hollývúdd-stíl og kvikmyndaver líta
varla við neinum sem ekki státar af
verðlaunum frá Cannes. Þrátt fyrir
það er þróunin hafin og ef eitthvað
Við hvetjum sem flesta til
að leggja baráttunni lið!
Sérstök þörf er á bílum og
bílstjórum til aksturs á kjörstaði,
því mikið verður
um að vera!
Kosningamiðstöðin Hafnarstræti • Sími: 561 9498
Kosningaskrifstofa í Grafarvogi • Sími: 567 6140
Kosningaskrifstofa í Breiðholti • Sími: 587 6164
í
má læra af þeirri athygli sem
„rísandi sólir“ hafa fengið í jap-
anska hagkerfinu í gegnum tíðina
þurfa þarlendir kvikmyndagerðar-
menn ekki að kvíða framtíðinni.
Nokkrar frambærilegar jap-
anskar kvikmyndir
• Ástarbréf. Leikstjóri Iwai
Shunji. Kona skrifar ástarbréf til
látins elskuhuga - og fær svar.
• Eigum við að dansa? Leikstjóri
Suou Masayuki. Endurskoðanda er
farið að leiðast brauðstritið og byrj-
ar að læra samkvæmisdansa. Kona
hans granar hann um framhjáhald
og ræður einkaspæjara til starfa.
Spæjarinn verður hins vegar meira
upptekinn af að dansa vals og
samba en að sinna starfi sínu.
• Hjálpleysi. Leikstjóri Aoyama
Shinji. Fulltrúar X-kynslóðarinnar
vafra um í tilgangslausri tilveru í
örvæntingafullri leit að afþreyingu.
• Fókus. Leikstjóri Isaka Satos-
hi. Sjónvarpsfréttamaður sem svífst
einskis fyrir góða frétt uppgötvar
fyrir tilviljun áform um vopnasmygl
með aðstoð hlerunarbúnaðar og
verður fljótt leiksoppur örlaganna.
• Okaeri. Leikstjóri Shinozaki
Makoto. Ung kona glímir við eigin
geðheilsu og reynir að halda hjóna-
bandi sínu gangandi.
• Maborosi. Leikstjóri Koreeda
Hirokazu. Maður gengur fyrir lest
og bindm- enda á líf sitt. Kona hans
leitar ástar annars staðar en telur
sig dæmda til að missa þá sem hún
elskar.
Upphafið
Japönsk kvikmyndagerð hófst
með framtaki viðskiptajöfursins
Inabata Katsutarou sem árið 1897
festi kaup á kvikmyndavél og sýn-
ingartjaldi í Frakklandi og hóf
bíósýningar í heimaborg sinni,
Kyoto. Annað hvert ár eru haldnar
kvikmyndahátíðir í Kyoto til heið-
urs framkvöðlinum.
Menntun
Líkt og á Islandi er engin kvik-
myndaháskóli starfræktur í Japan.
Örfá námskeið eru í boði, einkum á
vegum Sundance-stofnunarinnar
sem hefur aðstöðu í Sapporo-borg á
Hokkaido-eyju. Flestir kvikmynda-
leikstjórar Japan af yngri
kynslóðinni era sagðir hafa lært iðn
sína annað hvort með sjónvarps-
glápi eða við framleiðslu blárra
mynda.
Verðlaun í Tókýó
Tíunda alþjóðlega kvikmynda-
hátiðin var haldin í Tókýó i fyrra.
Hátíðin verðlaunar sérstaklega
unga leikstjóra frá öllum heimsálf-
um fyrir framlag þeirra til kvik-
myndagerðar. Til að eiga kost á
þátttöku verða leikstjórar að hafa
sent frá sér þrjár kvikmyndir og
vera á aldrinum 30 til 35 ára. Dóm-
nefnd úthlutar verðlaunafé sem í
fyn-a var á bilinu 3 til 12 milljón ís-
lenskar krónur.
Auðun Georg Ólafsson
Heimildir:
Mainichi Shimbun, Times, Japan Quarterly
og Pacifíc Friend.