Morgunblaðið - 20.09.1998, Page 36

36 SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Ljósmynd: Ólafur Magnússon kgl. hirðljósmyndari.
HORNIÐ á Lækjargötu og Austurstræti.
REYKJAVIKUR-
RÚNTURINN
„Reykj avíkurrúnt-
urinn“ var frægur
sögustaður á sinni
tíð, engu síður en
Kalmar og Hansa-
borgir, skrifar Pétur
Pétursson. Það væri
full ástæða til þess
að efna tH fræðslu-
þátta og fyrirlestra
um höfuðborg okkar
7
Islendinga.
MIKIÐ er nú að ger-
ast í Miðkrika og
hreint með ólíkind-
um hvað borgaryfír-
völd og landsfeður
hafa á prjónunum um vegsemd og
virðingarsæti sem höfuðborg og
fóðurland eiga að skipa í náinni
framtíð. En hvað vita borgarar um
bæinn sinn. Sjónvarpið sýnir þessa
dagana danskan framhaldsþátt um
leigubílstjóra. Þar kom við sögu
ungur menntamaður sem hugðist
afla sér tekna með akstri leigubif-
reiðar. Hann kunni götuskrá Kaup-
mannahafnar utanbókar og gat
vitnað í.kortið eftir minni.
Reykvískir leigubílstjórar eru
furðumargir fróðir og kunna góð
skil á mönnum og málefnum. Rata
hvert öngstræti og þekkja Válastíg
og Vesturvallagötu. Samt eru und-
antekingar frá þeirri reglu. Þess
varð ég vísari nýverið. Ungur
geðþekkur bifreiðarstjóri sótti
okkur, öldruð hjón, í austurbæinn.
Eg bað hann aka okkur vestur í
Garðastræti. Hvar er það í bæn-
um? spurði hann, og það glitraði á
fagurgjáandi eymalokka í hægra
eyra. Ertu ekki Reykvíkingur?
spurði ég. Jú, jú. Ég er úr Þing-
FRIÐJÓN prentari, Guðmundur og Sigurður dömuklæðskerar. Morgunblaðsglugginn í Austurstræti. Þegar
þessi mynd er tekin er Kaffi Royal í Iitla húsinu sem sést t.v. við gluggann. Þar málaði Kjarval myndir sfnar á
veggi, en fékk mat sendan til sín upp á loft til Stefáns Gunnarssonar. (Úr safni Ludvigs Hjálmtýssonar)
holtunum, sagði hann. Svo spurðist
ég fyrir um ættir hans. Þá kom í
ljós að ég átti ljósmynd af afa hans
þar sem hann tók þátt í fyrstu
kröfugöngu verkalýðsfélaganna
hinn 1. maí 1923. Ég mundi hann
vel, góðlyndan, kurteisan, en
ákveðinn og stéttvísan verkamann.
Það fór vel á með okkur. Svo
reyndist einnig um ungan afkom-
anda hans sem tók tilsögn minni
vel og ók okkur hjónum heim í
hlað.
Daginn eftir að þetta gerðist
kom ellefu ára gömul skólastelpa
til okkar hjóna. Hún hafði meðferð-
is sögukennslubók eftir einn af
prófessorum Háskóla íslands. Þar
er lesendum, nemendum barna-
skólans skipað að gera grein fyrir
Staðamálum hinum fyrri og
Staðamálum hinum síðari. Deilum
bænda og kirkjuhöfðingja á sög-
uöld og Sturlungaöld. Kalmarsam-
bandinu, Margrét drottning og
Eiríkur frá Pommern koma þar við
HALLDÓR Jósefsson, Lárus Blöndal bóksali og Ludvig Hjálmtýsson.
Á sólskinsdegi í Austurstræti við hús Egils Jacobsens. „Hótelrottur“ er
bókin sem Ludvig les. 1939. (Úr myndasafni Ludvigs Hjálmtýssonar)
sögu. Og talað er um „stráka“, en
Háskólinn hefir sagt skilið við
„drengi", „pilta og stúlkur", en
stundar „strákskapinn" af kappi án
forsjár.
„Reykjavíkurrúnturinn“ var
frægur sögustaður á sinni tíð, engu
síður en Kalmar og Hansaborgir.
Það væri full ástæða til þess að
efna til fræðsluþátta og fyrirlestra
um höfuðborg okkar íslendinga og
varðveita sitthvað sem varðar sam-
eiginlega sögu.
Þess vegna bið ég Morgun-
blaðið að Ijá mér rúm fyrir fáeinar
myndir og texta sem fylgir til
skýringar.
Friðjón Bjarnason, Fíi, eins og
vinir hans kölluðu hann, var einkar
vel látinn. Hógvær og kurteis.
Góður félagi. Litinn hýru auga af
konum. Var lengi að hugsa sig um
áður en hann kvæntist. Var þá
næiri fertugur. Kona hans var
Gyða Jónsdóttir, bróðurdóttir
Hallbjarnar Halldórssonar, meist-
ara HH, sem var jafnframt læri-
meistari Þórbergs og Halldórs
Laxness. Gyða vann í Alþýðupren-
stmiðjunni um árabil. Prentarar
voru „yfir og allt um kring“ hjá
Friðjóni. Faðir hans Bjarni
Jóhanesson var prentari. Einnig
bróðir hans Runólfur og mágur
hans Guðmundur. Saman ráku
þeir Viðey, prentsmiðju í Túngötu.
Friðjón var góður nágranni á
Bráðræðisholtinu. Við kölluðum
hann Fía í Austurholti. Það var á
Framnesvegi, gegnt Birtingaholti.
Þar fengust góð vínarbrauð með
glassúr.
Guðmundur „dömuklæðskeri“
var kunnur og vinsæll iðnaðannað-
ur, raunar hefðu hann og vinir
hans kosið að kalla hann listamann
í greininni. Hann átti líka til þeirra
að telja, sonur Guðmundar Sig-
urðssonar klæðskerameistara og
bróðir Sigurðar ljósmyndara,
Benedikts listmálara og Hauks
pressara. Guðmundur starfrækti
saumastofu í Kirkjuhvoli. Þar var
hann umsetinn og umvafinn
vináttu og tryggðaböndum
kvennablóma sinnar tíðar. Inga
Sörensen, Anna Baldvins, Snúlla,
Astrid Forberg-Ellerup og fjöldi
þokkadísa á þriðja og fjórða ára-
tug voru „fastir liðir eins og venju-
lega“ í fjölbreyttum starfsdegi
Guðmundar. Félagi hans, sem
brosir glaðlega við Ijósopi mynda-
vélarinnar, er Sigurður
„dömuklæðskeri" og danskennari
Guðmundsson, „Siggi sý“, eins og
hann var jafnan kallaður. Hann
var dansfélagi Ástu Norðmann um
árabil. Þau starfræktu dansskóla
og efndu til sýninga.
Sigurður var gamansamur mað-
ur. Hafði jafnan svör á reiðum
höndum. Spurði stundum sér-
kennilegra spurninga. „Bjóddu
mér sígarettu og vittu hvað ég
segi.“ Eitt sinn var fjöldi hefð-
arkvenna, reykvískar frúr, hjá
Sigurði á Laugavegi 11 þar sem
hann bjó á annarri hæð. Þétt var
setið. Hvert sæti skipað. Jafnvel
símaborðið en þar var símanum
komið fyrir á hillu, en púði á
borðinu til þæginda. Þar sat ein
frúin. Þá hringir síminn ákaflega.
Sigurður lætur sér hvergi bregða
en segir: „Það hringir undir yður,
frú.“
Halldór Jósefsson, sonur séra
Jósefs á Setbergi og systui'sonur
Péturs Halldórssonar borgar-
stjóra, Lárus Blöndal Guðmunds-
son bóksali og Ludvig Hjálmtýsson
ferðamálafrömuður sitja við versl-
un Egils Jacobssen í Austurstræti.
Ludvig Hjálmtýsson heldur á
nýútkominni bók Hótelrottur sem
kom út 1939. Höfundurinn var
Guðmundm- Kolbeinn Eiríksson
prentari, f. 19. september 1906.
Höfundarnafn Guðmundar var
Kolbeinn Eiríksson. Guðmundur
var lengi vélstjóri við „Vísi“. Rit-
sjóri Prentarans.
Lárus Blöndal Guðmundsson
bóksali var sonur Guðmundar Guð-
mundssonar kaupmanns og kaup-
félagsstjóra, sem kenndur var við
Heklu, seinna hjá verslun S.Ó.
Ólafssonar á Selfossi. Guðmundur í
Heklu var sonur Guðmundar
„bóka“, sem kallaður var vegna